روابط ایران و هند در سالی که گذشت

به گزارش ایرنا، در سال خورشیدی گذشته، ایران و هندوستان، با وجود چالش‌های جهانی، همکاری نزدیک و دوستانه ای داشتند، ارتباطی که به عقیده هندی ها نام همسایگی بر خود دارد و از سوی ایران نیز هند یکی از مهم ترین شرکای تجاری و فرهنگی به شمار می آید. روابط دیپلماتیک ایران و هند، از سال های گذشته ادامه دار بوده است و حتی تحریم های آمریکا نیز نتوانسته میان دو کشور فاصله بیندازد، در موضوع اقتصاد، نقطه اشتراک اصلی، کریدور تجاری شمال-جنوب با محوریت بندر چابهار است و حمایت های سیاسی دو جانبه، در بازه های زمانی مختلف، نشان از هم فکری دو کشور دارد.

این گزارش به بررسی آنچه در سال گذشته میان ایران و هند گذشت، می پردازد.

بهار؛ وزیر امور خارجه ایران در دهلی نو

در ماه های آغازین سال ۱۴۰۱ با فروکش کردن مشکلات ناشی از همه گیری کرونا، سفرهای دیپلماتیک وزرا آغاز شد، اردیبهشت ماه بود که سوبرانیام جایشنکار، وزیر امور خارجه هند، در یک گفت و گوی تلفنی، با دعوت از حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران، مقدمات یک بازدید چندمنظوره را برای طرف ایرانی فراهم کرد.

خرداد ماه، امیرعبداللهیان با سفر به دهلی نو، بمبئی و حیدرآباد، با نخست وزیر، وزرا و تاجران هند و نیز ایرانیان مقیم هند دیدار کرد.

وزیر امور خارجه کشورمان در مهم ترین دیدار این سفر در گفت و گو با نارندرا مودی، نخست وزیر هند، با اشاره به گفت‌وگوهای انجام شده در سفر جاری خود با مقامات هندی، بر همسویی و هم نظری موجود در گفت‌وگوها تاکید کرده و زمینه‌های مختلف همکاری‌های دو کشور ایران و هند را بر شمرد.

نخست وزیر هند با توجه به توافقات موجود میان دو کشور در زمینه همکاری‌های مختلف، آمادگی کشورش برای تحرک بخشیدن به همکاری‌ها به ویژه در رابطه با خطوط مواصلاتی اعلام داشت.

امیرعبداللهیان، در دو دور گفت وگو با سوبرامانیام جیشانکار وزیر امور خارجه هند، با اشاره به مکمل بودن اقتصادی دو کشور و وجود ظرفیت‌های فراوان برای گسترش همکاری های تجاری و اقتصادی ایران و هند، بر ضرورت تهیه نقشه راهی برای پیشبرد روابط راهبردی جامع و گسترده میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری هند تاکید کرد.

توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و توجه دو کشور به صلح و ثبات در افغانستان از جمله موضوعات مورد توجه دو وزیر امور خارجه بود. آنها ضمن تأکید بر ضرورت کمک به افغانستان جهت عبور از شرایط سخت اقتصادی کنونی، تشکیل دولت فراگیر در افغانستان را مهم‌ترین راهکار برای جلب مشارکت تمامی اقوام و گروه های افغانستان در تعیین سرنوشت کشور خود دانستند.

وزیر امور خارجه هند ضمن با اهمیت خواندن سفر وزیر امور خارجه ایران به دهلی‌نو برای پیگیری موضوعات موجود در روابط دو کشور ضرورت تشکیل هر چه زودتر اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی و تحرک بخشیدن و همکاری های اقتصادی و تجاری را یادآور شد و تشکیل کارگروه هایی برای پیگیری امور را ضروری دانست.

توجه به تحریک بخشیدن به همکاری ها در توسعه بندر چابهار و دیگر خطوط مواصلاتی و کریدورهای منطقه ای مشترک بخش دیگر از مباحث مطروحه توسط وزیر امور خارجه هند بود.

دیدار با مشاور امنیت ملی دولت هند، آجیت دووال نیز، بخش مهم دیگری از دیدارهای امیرعبداللهیان در دهلی بود.

درپی سفر وزیر امور خارجه ایران به هند، رسانه‌های هندی با پرداختن به این سفر و گمانه زنی درباره موضوعات و محورهای گفت وگو میان او و همتای هندی اش ، از فروش نفت، بندر چابهار و مساله طالبان به عنوان اصلی ترین محورهای رایزنی ها در این سفر نام بردند.

تابستان؛ گفت‌وگوها درباره طالبان و توسعه کریدور شمال جنوب

در تیر ماه علی باقری کنی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران و وینی کواترا وزیر مشاور در امور خارجی هند در تماس تلفنی بخش‌های مختلف روابط دوجانبه از جمله پیشرفت در بندر چابهار گفت و گو کردند.

در این تماس تلفنی، دیپلمات هندی بر تعهد کشورش به تقویت همکاری های دوجانبه با ایران در رسیدگی به فرصت ها و چالش های مشترک تاکید کرد.

دو طرف همچنین در مورد مسائل بین المللی و منطقه ای از جمله افغانستان گفت و گو کردند.

در روزهای پایانی تیر ماه،بانک مرکزی هند اعلام کرد از این پس برای تسهیل معاملات تجاری با کشورهای تحت تحریم اقتصادی همچون ایران و روسیه، مکانیسم پرداخت با روپیه را به کار خواهد گرفت.

بانک مرزی هند اعلام کرد به منظور رشد تجارت جهانی با تاکید بر صادرات از هند و حمایت از علاقه روزافزون جامعه تجاری جهانی به روپیه، تصمیم گرفته شده است که راه هایی برای صدور صورتحساب، پرداخت و تسویه صادرات/واردات ایجاد شود.

که این اقدام گام مهمی در پیشبرد روابط دو جانبه میان ایران و هند بود و دستاورد آن در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ خود را نشان داد.

مرداد ماه، نشست سران کشورهای عضور پیمان همکاری شانگهای در تاشکند ازبکستان برگزار شد، سوبرامانیام جایشانکار وزیر امور خارجه هند، در این نشست از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت کرد و گفت: عضویت ایران در این سازمان باعث افزایش نفوذ سازمان در بازارهای جهانی می‌شود.

وی افزود: اعضای سازمان شانگهای این فرصت را خواهند داشت تا از تاسیسات بندر چابهار ایران استفاده کنند. هند در توسعه بندر چابهار مشارکت کرده و از این طرح برای تقویت ارتباط منطقه‌ای بین جنوب آسیا و آسیای میانه حمایت کرده است.

نهم مرداد ماه، در شهر بمبئی آیینی به مناسبت روز چابهار برگزار شد. وزارت بنادر، کشتیرانی و آبراه های هند، با بیان اینکه چابهار را به قطب مهم ترانزیت تبدیل می کنیم، این بندر را مسیری ارزان تر، کوتاه تر، سریع تر و قابل اعتمادتر از هند به آسیای میانه از طریق ایران توصیف کرد.

«ساربادانا سونووال» وزیر بنادر و کشتیرانی هند گفت که چشم انداز هند این است که بندر شهید بهشتی در چابهار را به یک قطب ترانزیت تبدیل کند و آن را برای اتصال به کریدور شمال-جنوب با هدف دسترسی به کشورهای آسیای میانه پیوند دهد.

وی تاکید کرد که هند مشتاق است از مشوق های بندر شهید بهشتی و منطقه تجارت آزاد چابهار برای شرکت های تجاری و لجستیکی استفاده کند.

وزیر بنادر و کشتیرانی هند در ادامه از همه نمایندگان و سهامداران خواست پیشنهاداتی برای کاهش زمان و هزینه حمل و نقل ارائه دهند تا مسیری ارزان تر، کوتاهتر، سریعتر و قابل اعتمادتر از هند به ایران و آسیای میانه ایجاد شود.

بندر چابهار ستون کلیدی چشم انداز هند – اقیانوس آرام برای اتصال اوراسیا با منطقه اقیانوس هند است.

در مراسم روز چهابهار از سوی وزارت بنادر و کشتیرانی هند در شهر بمبئی برگزار شد، شخصیت هایی از کشورهای آسیای میانه و جمهوری اسلامی ایران از جمله ابوالفضل محمد علیخانی سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در بمبئی ، مسعود استاد حسین مشاور وزیر راه و شهرسازی و سفرای کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان وسرکنسول افغانستان حضور داشتند.

در شهریور ماه، وزیر امورخارجه هند در دیدار خداحافظی سفیر ایران در دهلی نو، بر گسترش روابط دو کشور تاکید کرد.

وزیر امور خارجه هند در دیدار خداحافظی علی چگنی، ضمن تقدیر از تلاش های انجام گرفته در جهت گسترش روابط، بر تبادل سفرها و پیگیری هرچه بیشتر طرح ها و توافقات در راستای توسعه مناسبات دو کشور تاکید کرد.
سوبرانیام جایشانکار، بر عملی شدن توافقات صورت گرفته تاکید کرد. همچنین با ابراز رضایت از گفتگوی انجام شده، احیای برجام را در جهت منافع همه دنیا توصیف کرد.

علی چگنی هم ضمن تشکر از همکاری ها و حمایت های مقامات هندی به ویژه شخص وزیر خارجه برای تحقق اهداف و به ثمرنشستن تلاش ها، گزارشی از پیشرفت های حاصل در روابط به ویژه در زمینه اقتصادی و تجاری، از جمله برای توسعه صادرات غیرنفتی که نسبت به دوران قبل از تحریم افزایش بسیار چشمگیری داشته- ارائه کرد.

مقام هندی در توئیتی بلافاصله پس از این ملاقات، از خدمات و تلاش های سفیر کشورمان در مدت ماموریت ایشان قدردانی کرد.

پاییز؛ فصل بندرهای جنوب ایران

در آبان ماه پس از نشست مجازی بیست و یکمین سازمان همکاری شانگهای که سران دولت‌های عضو در روز چهارشنبه با هم دیدار کردند، سوبرانیام جایشنکار، وزیر امور خارجه، بندر چابهار و کریدور حمل و نقل بین المللی شمال جنوب (INSTC) را از طریق ایران به عنوان عوامل کلیدی برای رشد آسیای مرکزی معرفی کرد.

وی تاکید کرد: ما نیاز به اتصال بهتر در منطقه سازمان همکاری شانگهای با تمرکز بر منافع کشورهای آسیای مرکزی داریم، بندر چابهار و کریدور شمال-جنوب می‌توانند، پتانسیل اقتصادی این منطقه را به عمل درمی آورند. پروژه های اتصال کشورها باید به حاکمیت و تمامیت ارضی اعضا احترام بگذارند.

جایشنکار، بارها بر اهمیت بندر چابهار در معماری اتصال بین منطقه ای و اوراسیا، ابتدا در کنفرانس وزرای خارجه سازمان همکاری شانگهای (SCO) و سپس در مراسم اخیر «روز چابهار» تاکید کرده است. کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) برای تجارت فرامنطقه ای توسط وزیر امور خارجه پاکستان پیشنهاد شده بود اما هند در آخرین نشست وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای بندر چابهار را به عنوان مسیر اصلی تجاری به آسیای مرکزی، معرفی و برای همکاری با دیگر کشورها در این حوزه، رایزنی کرد.

جایشنکار با «وانگ یی» از چین، «بلاول بوتو زرداری» از پاکستان، «سرگئی لاوروف» از روسیه و رهبران کشورهای آسیای مرکزی، موضوعات را به اشتراک گذاشت و در عین حال بر پتانسیل بندر چابهار در ایران برای آینده اقتصادی این گروه تاکید کرد.

در روزهای پایانی آبان ماه، در حاشیه نشست مشورتی، فرمت روسیه ۲۰۲۲، یک نشست سه جانبه میان ایران، هند و روسیه با موضوع افغانستان برگزار شد.

حسن کاظمی قمی نماینده ویژه ایران در مورد افغانستان در تویترش نوشته که این نشست به منظور ایجاد هماهنگی منطقه‌ای یک اقدام مهم بود.

او تاکید کرده که در هردو نشست در مورد ثبات، امنیت و تشکیل حکومت همه شمول در افغانستان، تاکید شده است.

در این نشست‌ها در مورد کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، مبارزه با تروریزم و مذاکره با حکومت سرپرست افغانستان نیز بحث شده‌است.

آذر ماه، علی باقری کنی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران برای رایزنی درباره موضوعات گوناگون به دهلی نو، پایتخت هند سفر کرد.

باقری با «وینای موهان کواترا» قائم مقام وزیر خارجه هند دیدار و گفت‌وگو کرد.

در این دیدار مهمترین موضوعات مورد علاقه دو کشور در عرصه‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی مورد رایزنی و بررسی قرار گرفت و طرفین درباره راه‌های توسعه و گسترش مناسبات سیاسی فیمابین از جمله تبادل هیأت‌های عالیرتبه، نشست آتی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و هند و شورای تجاری دو کشور با هدف ارتقای سطح مبادلات تجاری و همچنین سرمایه گذاری هند در چابهار تبادل نظر کردند.

دیدار با وزیر امور خارجه هند نیز، بخش دیگری از دیدارهای باقری در دهلی نو بود.

در آذر ماه، اولین نشست امنیتی همسایگان افغانستان، با حضور کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، در دهلی نو برگزار که در آن به نقش بندر چابهار به عنوان عنصر کلیدی امنیت منطقه تاکید شد.

بر اساس بیانیه مشترک اولین اجلاس هند و آسیای مرکزی مشاوران امنیت ملی کشورها، بندر چابهار به عنوان عنصر کلیدی امنیت منطقه در نظر گرفته شد و توسعه بیشتر این کریدور حمل‌ونقل به دلیل نقش مهم در بحران انسانی در افغانستان و در ارسال کالاهای بشردوستانه به مردم افغانستان توسط سازمان های بین المللی، مورد توجه قرار گرفت.

در این دیدار از کشورهای آسیای مرکزی خواسته شد تا پیوستن به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) که بندر چابهار در آن نقش کلیدی دارد و توافقنامه عشق آباد در مورد کریدور حمل و نقل و ترانزیتی بین المللی و همچنین تقویت روابط با هند را در نظر بگیرند.

زمستان؛ دوستان قدیمی و شرکای مهم

اوایل اسفند ماه خبری منتشر شد که نشان از موفقیت طرح تجارت با ارز ملی، میان ایران و هند داشت.

وزارت بازرگانی و صنعت هند، در اطلاعیه ای تجارت ایران و هند در سال ۲۰۲۲ دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده این میزان در مقایسه با سال ۲۰۲۱، ۴۸ درصد رشد کرده است. میزان تجارت دو کشور در سال ۲۰۲۱ نزدیک یک میلیارد و ۶۹۰ میلیون دلار بود.

صادرات کالاهای ایرانی به مقصد بازار هند در سال ۲۰۲۲ با رشد ۶۰ درصدی به ۶۵۳ میلیون دلار رسیده است. هند در مدت مشابه سال قبل از آن ۴۰۹ دلار کالا به ایران وارد کرده بود.

فرآورده‌های نفتی مهم‌ترین کالای صادراتی ایران به هند در سال ۲۰۲۱ میلادی به ارزش ۴۳ میلیونن دلار بوده که با رشد ۴ برابری در سال ۲۰۲۲ به ۱۷۵ میلیون دلار رسیده است. مواد خام تولید رنگ با ۱۵۲ میلیون دلار و میوه با ۱۴۸ میلیون دلار به ترتیب دومین و سومین کالاهای صادراتی ایران به هند در سال ۲۰۲۲ بوده است.

در نیمه اسفند ماه، معاون اول قوه قضاییه در دیدار با رئیس دیوان عالی کشور هند بر آمادگی ایران برای تبادل تجربیات در زمینه ارتقای رسیدگی‌های قضایی، اجرای قانون و حمایت از حقوق بشر آمادگی با دستگاه قضایی هند تاکید کرد.

حجت الاسلام والمسلمین «محمد مصدق» در دیدار با رئیس دیوان عالی کشور هند در حاشیه اجلاس قضایی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در دهلی نو ضمن ابراز خرسندی از عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای، بر آمادگی دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران به منظور همکاری با دستگاه قضایی هند در زمینه‌های مختلف اجرای قانون و عدالت از جمله حمایت از حقوق بشر تاکید کرد.