به گزارش ایرنا، جشن نوروز از ۱۲ جشن اصلی ایرانیان باستان است که هم چنان برگزار می شود و مهم ترین جشن ایرانی ها هم به حساب می آید؛ اهمیت این جشن به قدری بود که در فهرست آثار ناملموس یونسکو هم ثبت شده است؛ این جشن با شروع فصل بهار گرفته می شود و دقیقا با نو شدن زمین برای تمامی جهان محترم شمرده می شود.
جشن نوروز در یزد، حال و هوای خاصی دارد و یزدی ها آداب و رسوم مخصوصی برای جشن نوروز دارند که هم چنان آن را حفظ کرده اند؛ بخش قابل توجهی از آداب و رسوم یزد مربوط به جشن کهن نوروز ایرانی است
کاشت سبزه
زیباترین ویژه سفره هفت سین در سبزه آن است به دلیل اینکه که سبزه با رنگ و طروات خود ، دل ها را شادمان می سازد و با نگریستن به آن طلوع سال جدید را زیباتر می کند؛ مردم استان یزد از نیمه اسفندماه به سبزکردن سبزه در کاسه ، بشقاب و حتی بر روی کوزه های سفالی می پردازند، رویش سبزه در واقع نمودی از تازه شدن زندگی و نیز فصل رویش دانه می دانستند که موجب برکت در زندگی می شد.
سبزه را با انواع دانه‌ها به علاوه "تره تیزک" می کارند و بعد از روز سیزدهم نوروز هم آن را دور نمی ریختند بلکه داخل باغچه می گذاشتند و آن را نماد برکت سال می دانستند.
خانه تکانی و فال کوزه
یکی از کارهایی که پیش از عید نوروز اکثر شهروندان انجام می‌دهند، خانه تکانی است که هنوز هم این رسم وجود دارد و از اوایل اسفند شروع می‌شود تا خانه برای برگزاری جشن سال نو آماده باشد.
زرتشتی ها اعتقاد دارند که ۱۰ روز مانده به سال جدید روح رفتگان از دنیا به زمین می آیند و روان آن ها تا ده روز پس از سال نو در زمین است و سپس به جایگاه اصلی خود می روند به همین دلیل باید خانه بسیار تمیز باشد.
خانه تکانی در یزد هم چنان با این دیدگاه انجام می شود .
شکستن کوزه
یکی از کارهای جالبی که در آستانه سال نو از قدیم در میان مردم یزد مرسوم بوده و هنوز هم بعضی‌ها به آن معتقدند شکستن کوزه است. پول مانده در قلک یا کوزه سفالی از پشت بام خانه در کوچه می اندازند، این پول را نیازمندها بر میدارند و اعتقاد دارند با بیرون کردن کوزه های سفالی کهنه، نحسی اشیا هم از بین می رود.
فال کوزه
مراسم فال کوزه که در گذشته بیشتر از این روزها رواج داشته از دیگر آداب همراه با نوروز است که در این مراسم دختر نابالغی باید کوزه را پر از آب کند و در مجلسی که زنان نشسته اند آن را بگرداند و زنان حاضر در مجلس شانه و یا گیره سر را به نیتی که دارند، درون کوزه می اندازند و سپس این کوزه به خانه ای که در آن درخت "مورد یا مورت" باشد، برده شده و به همراه یک آیینه کوچک و پارچه سبز در زیر درخت می گذارند تا یک روز از آن بگذرد.
روز بعد همان دختر با لباسی آراسته و پاک کوزه را برمی دارد و در یکی از اتاق های همان خانه زنان به دور کوزه جمع می شوند و فال گرفتن را آغاز می کنند، مراسم فال کوزه با شعرخوانی همراه است هر کسی شعری را که مرتبط با این رسم است و حالتی فالگونه دارد، می خواند و آن دختر دست در کوزه می کند و چیزی را از داخل کوزه بیرون می آورد، هر شیئی که از کوزه بیرون بیاید صاحب آن با شعری که خوانده شده، نیت خود را تعبیر می کند.
این عمل آنقدر تکرار می شود تا تمامی گیره و شانه ها از کوزه بیرون بیاید و اگر مفهوم و معنای شعر خوانده شده خوب باشد، نیکی عمل و رسیدن به مقصود است و اگر معنای شعر مناسب نباشد، یعنی نیت صاحب فال خوب نیست و به مراد خود نمی رسد، اجرای این رسم بیشتر در بین ایرانیان باستان رایج بوده و اکنون نیز زرتشتیان عقیده بسیاری بر اجرای فال کوزه دارند.
آتش رو بوم و مراسم کلوخک
یکی از دیگر آداب که در آستانه سال نو در استان گذشته انجام می شد و اکنون رواج زیادی ندارد، آتش روی پشت بام بود که در بین یزدیها به نام رسم آتش رو بوم کردن، شناخته می شود، تا سرما و سوز زمستان را از بین ببرند، یکی از چیزهایی دریزد قدیم مرسوم بود اعتقاد داشتند اگر اسفند در آتش بریزند تا یک سال از چشم زخم مصون می‌مانند و معمولا روی زغال برجامانده از آتش اسفند می ریختند.
از دیگر آداب و رسوم مردم استان یزد برگزاری مراسم کلوخک است که با برگزاری این رسم، سیب زمینی‌های کوچک را زیر آتش می‌کردند و با شادی و خواندن ترانه، سیب زمینی‌های پخته شده را می خوردند.
انداختن سفره هفت سین
سفره‌هایی که در یزد برای هفت سین استفاده می‌شد، سفید رنگ بود و یا سفره‌های یزدی راه راه پهن می‌کردند و آن را نشانه خوشبختی می‌دانستند، خانواده‌های یزدی، داخل سفره هم به غیر از هفت سین رایج، چیزهایی مانند نقل، بیدمشک یزدی، فالوده یزدی و نان شیری را که زنان یزدی خودشان می پختند، داخل سفره قرار می دادند.
همچنین گل بیدمشک را بر سر سفره هفت سین می گذاشتند چراکه معتقد بودند هر ماهی از سال متعلق به یک گل است و گل بیدمشک را متعلق به ماه نوروز می دانستند.
همچنین داخل ظرف بزرگ مسی چند عدد سیب، سکه، برگ های سبز به خصوص برگ مورد، یک عدد نارنج که برایشان ارزش زیادی داشت و مقدس بود قرار داده و سر سفره هفت سین می گذارند.
همچنین ماهی قرمز که نماد روزی حلال است داخل تنگ آب می اندازند و سر سفره هفت سین می گذارند.
یزدیها سه ظرف مسی پر از سبزه کرده و داخل سفره قرار می دهند.
دادن هدیه
رسم هدیه دادن و عیدی دادن هم چنان در ایران پا برجا است. بیشتر پدرهای خانواده های یزدی هم در گذشته عسل و چند سکه را به اعضای خانواده هدیه می دادند و جالب است بدانید که اگر جزو طبقه تجار بودند سکه نقره و طلا را هدیه می داند.
کوزه آب
رسم دیگر ، رسم کوزه آب است که درگذشته رواج داشت در این رسم دختران نابالغ با استفاده از کوزه از سرچشمه یا آب انبارها آب می آوردند و گردن کوزه با جواهر یا روبان تزیین می شد و روی دهانه کوزه یک عدد سیب سرخ قرار داده می شد و سر سفره قرار می دادند.
امروز زرتشتیان کوزه سفالی را پر از آب می کنند و به جای جواهرات با سبزه و روبان تزیین می کنند و همراه با تاس مسین پر از آب و برگ های آویشن در حالی که یک عدد انار سرخ هم در آن نهاده اند بر سفره می گذارند.
همچنین نان به عنوان نماد برکت سر سفره می گذارند، انواع شیرینی‌های یزدی از قبیل نواع لوزها، باقلوا، پشمک، حاجی بادام و غیره در سفره هفت سین است؛ یک ظرف آرد یا گندم نیز که در فرهنگ ایرانی مقدس است را به نشانه فرخ روزی داخل سفره می گذاشتند که بعدها مورد استفاده قرار می گرفت.
رفتن به دیدن اقوام درگذشتگان
در یزد، قبل از تحویل سال نو به دیدن اقوامی که کسی را از دست دادند می روند که این رسم هنوز هم برپاست و همچنین برخی نیز سفره هفت‌سین کوچکی بر سر مزار پهن می‌کنند و موقع تحویل سال چنانچه در ساعات روز باشد، در آنجا می‌مانند، عده‌ای نیز بر مزار درگذشتگان در پنج‌شنبه آخر سال شمع روشن می کنند.
بعد از آن به دیدن بزرگان دینی، آموزگاران، اقوام و آشنایان و دوستان می روند.
پختن آش رشته
از دیگر برنامه های سال نو پختن آش رشته است، زنان هر کوی و برزن با تهیه ملزومات آش رشته گردهم می آیند و سبزی آش را پاک می کنند و با تقسیم وظایف هرکسی کاری را برای پختن آش انجام می دهد تا عصر که این آش پخته شده و بین همسایگان توزیع می شود.
پختن این آش نیز به منظور طلب حاجت است و هرکسی که نذر داشته باشد چیزی از نخود، لوبیا، سبزی، رشته را می آورند و آش را به صورت گروهی می پزند.
پختن سهن
سِ‍‍ه‍ن یکی دیگر از خوراکی های مخصوص عید نوروز در شهر و روستاهای استان از جمله بافق است ، پختن ک‍م‍‍اچ و س‍م‍ن‍و از جمله آداب ق‍دی‍م‍‍ی و مراسم خاص مردم قبل از ای‍‍ام عید است و برای این کار گندم را دو سه روز در آب خ‍ی‍س می کنند و سپس آب را خ‍‍ال‍‍ی کرده یک ش‍ب آن را در ق‍‍اب‍ل‍م‍ه در ب‍س‍ت‍ه قرار م‍‍ی‌دادن‍د تا ج‍وان‍ه ب‍زن‍د سپس ج‍وان‍ه ها را داخل یک س‍ب‍د یا ک‍ی‍س‍ه قرار م‍‍ی‌دادن‍د و هر روز آن را خ‍ی‍س می کنند تا ج‍وان‍ه ها ک‍‍ام‍لا در هم ف‍رو روند، سپس ج‍وان‍ه های در هم ت‍ن‍ی‍ده شده را خ‍ش‍ک و آرد کرده و از آن ن‍وع‍‍ی ک‍م‍‍اچ به نام ک‍م‍‍اچ سِ‍‍ه‍ن و س‍م‍ن‍و می پزند.
رها کردن سبزی هفت سین
در یزد رسم است که در آستانه سال جدید و نوروز خانواده ها در داخل منزل خود نسبت به کاشت انواع سبزه اقدام کرده و آن را تا روز ۱۳ نوروز نگهداری می کنند و در این روز سبزه ها را همراه خود به دامان طبیعت برده و آن را در جوی آب رها می کنند و معتقدند این کار موجب بیرون کردن درد و بلا از خانه و انتشار برکت در طبیعت می شود.
گره زدن سبزه
از دیگر آداب و رسوم خاص روز طبیعت می توان به گره زدن سبزه ها در باغ ها و کشتزارها اشاره کرد که بیشتر توسط زنان و دختران برای رسیدن به آرزوها انجام می شود.
بازی های بومی محلی
انجام برخی از بازی های بومی و محلی مثل هفت سنگ، کامسد، یه قل دوقل، وسط بازی و غیره بر اساس شرایط هر منطقه در یزد برای گذران روزی شادی در ۱۳ نوروز همچنان متداول است.
استان یزد در کنار استان های فارس و اصفهان به عنوان مثلث طلایی گردشگری مرکز ایران، مقصد اول گردشگران خارجی و اروپایی است به گونه ای که استقبال گردشگران خارجی در سالهای اخیر از این مقصد گردشگری چند برابر افزایش یافته و صنعت گردشگری به عنوان یکی از محورهای مهم توسعه استان مد نظر مسئولان قرار گرفته است.
نظر شما