روستای لیقوان در دامنه کوه سهند در دهستان «میدان‌چای»، بخش مرکزی شهرستان تبریز قرار دارد.
لیقوان از جنوب غربی با روستای «سفیده خوان»، از شمال با «بیرق»، از شرق به «متنق ایرنق» و از جنوب به رشته کوه‌های سهند و روستای «سهند اوا» منتهی می‌شود.
این روستا تحت تأثیر اقلیم سردسیری سهند است و سراسر دره لیقوان تا سهند را گدازه‌های آتشفشانی پوشانده و آب‌وهوای آن در زمستان‌ها بسیار سرد و در تابستان‌ها معتدل و مطبوع و بی‌نظیر است.
همین آب‌وهوای عالی، دامنه‌های زیبا و بکر و ارتفاعات سهند و همچنین مراتع، چمنزارها و گلزارهای زیبا موجب توجه به این منطقه شده و در آن امکاناتی برای بازی‌های زمستانی، کوهنوردی و ماهی‌گیری احداث شده است.
در گذشته نام این روستا «وان» بوده است که به مرور زمان به «لوان» و بعدها به لیقوان تغییر کرده است.
در زبان محلی مردمان این منطقه به لیقوان «لوان» یا «لیوان» گفته می‌شود و به معنی آب‌های گرمی است که از دامنه سهند و از آثار آتشفشانی جاری می‌شوند.
لیقوان به خاطر داشتن طبیعت زیبا و چشم‌نواز و آب‌وهوای دل‌پذیر، لقب دره بهشت را به خود گرفته است.
شهرت این روستا بیشتر به‌دلیل داشتن یکی از پنیرهای خوشمزه ایران یعنی پنیر لیقوان است .
اما در این روستا جاذبه‌های دیگری نیز وجود دارد که شما را تشویق به سفر به این منطقه می‌کند. «دره لیقوان» ، چشمه آبگرم، پل «حاج‌سالار» و عمارت سنگی لیقوان از جمله آن‌ها است.
لیقوانی‌ها، مردمانی دامدار و کشاورز هستند که به کشت محصولاتی چون گردو، سیب، گلابی، سیب زمینی، نخود، جو، گندم می‌پردازند و مهم‌ترین و معروف‌ترین تولید آن‌ها پنیر خوشمزه لیقوان است.
دیزی یا آبگوشت مخصوص لیقوان (پیتی)، یارما شورباسی، اوماج آشی و قورما نیز از جمله غذاهای محلی این روستا است.
صنایع‌دستی مردمان لیقوان نیز شامل ظروف سفالین معروف به لیقوان قابی، لباس‌های نمدی مردانه یا شال پالتار، لباس‌های چین‌دار و مخمل زنانه یا یل تومان، لباس‌های محلی زنانه یا کوینح، جوراب‌های پشمی زنانه، جوراب‌های پشمی مردانه، چاروق، جلیقه، شال، کلاه نمدی، قالی، قالیچه، فرش، تابلو فرش‌های نفیس، جاجیم و گلیم است.
خانه اربابی احتشام
خانه تاریخی لیقوان متعلق به احتشام ارباب این روستا است که به داش عمارت نیز معروف است و قدمت آن به دوران قاجار و پهلوی می‌رسد. این خانه در سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسیده است.
پل حاج سالار لیقوان
در روستای لیقوان می‌توانید یکی از پل‌های معروف آذربایجان شرقی را تماشا کنید.
این پل سنگی که قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد روی رودخانه لیقوان احداث شده و راه ارتباطی بین منطقه «تولسر» و لیقوان بوده و نامش را از بانی خود به نام حاج سالار گرفته است.
پل حاج سالار از یک دهانه بزرگ و چهار دهانه کوچک تشکیل شده که در طی یک سال ساخته شده و در اسفندماه ۱۳۸۱ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.
قبرستان تاریخی لیقوان
یکی دیگر از دیدنی‌های لیقوان، قبرستان تاریخی آن است که متعلق به قرن هفت هجری قمری است. سنگ قبرهای این قبرستان دارای شکل‌های حکاکی شده و نوشته است.
علاوه بر این در این محوطه مجسمه‌های شیر سنگی نیز وجود داشته است اما این مکان که جزو میراث ملی لیقوان به شمار می‌رود؛ متأسفانه مورد دستبرد و غارت سارقان میراث فرهنگی قرار داشته است.
زاغه‌ها و تونل‌های دستکند
یکی از دیدنی‌های جالبی که در روستای لیقوان خواهید دیدن زاغه‌ها و تونل‌های سنگی است که به‌صورت دستکند ایجاد شده‌اند و شما را به یاد روستای کندوان می‌اندازند.
این تونل‌ها حفره‌ها و غارها از جنس سنگ «کران» هستند و در دل کوه و زیر خانه‌های مسکونی قرار دارند و در گذشته مردمان روستا برای در امان ماندن از یاغیان در آن پنهان می‌شدند و اکنون از آن‌ها به‌عنوان انباری برای نگهداری پنیر و آغل گوسفندان استفاده می‌کنند.
این مکان‌ها در فصل تابستان خنک و در زمستان گرم هستند.
از دیگر جاذبه‌های تاریخی لیقوان نیز می‌توان به خانه‌های کله قندی که در دل کوه شبیه خانه‌های کندوان، کنده شده‌اند، زیارتگاه سنگی ایشته کمر، علم‌های چوبی، منبر چوبی مسجد اعظم محمد حنیفه لیقوان، قیز قلعه سی (بنا شده در دل کوه) و حمام تاریخی اشاره کرد.
دره سرسبز لیقوان
دره لیقوان با داشتن رودخانه، چشمه، جنگل، درخت، و طبیعت بکر یکی از معروف‌ترین تقرجگاه‌های اطراف شهر تبریز است. این دره در شرق روستای سفیده خوان قرار گرفته و رودخانه لیقوان‌چای با عبور از میان این دره موجب به وجود آمدن تفرجگاهی بسیار زیبا شده است. این رودخانه از دامنه‌های شمالی رشته کوه سهند سرچشمه می‌گیرد و در ادامه چشمه‌سارهای متعددی از دره‌های شرقی و غربی لیقوان به آن وصل شده و رودخانه پرآبی را به وجود می‌آورند.
رودخانه‌های لیقوان
در لیقوان دو رودخانه مهران رود و لیقوان وجود دارد. مهران رود از کوه‌های جنوبی لیقوان و شمالی سهند سرچشمه می‌گیرد و به‌سمت شمال و شهر تبریز سرازیر می‌شود و در مسیر خود چمنزارها و باغات را آبیاری می‌کند.
از پیوستن سه رود کوچک طوله‌سر، بارالی و باغچه، رودخانه لیقوان شکل گرفته است. در اطراف این رودخانه آب شیرین که از میان گدازه‌های آتشفشانی سهند بیرون می‌آید، چشمه‌های معدنی و آبگرم متعددی قرار دارد و به‌دلیل سرسبزی اطراف آن گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.
آبگرم طبیعی
آبگرم لیقوان یکی از عوامل جذب گردشگران به این منطقه، به عنوان یکی از بهترین و غنی‌ترین آب‌های معدنی منطقه است.
این آبگرم از تغییرات زیرزمینی و بقایای آتشفشان خاموش کوه‌های سهند شکل گرفته است و در دو طرف رودخانه خنک لیقوان قرار دارد و دارای ماده بی‌کربنات آهن است .
آبگرم ایستی‌سو در ۱۰ کیلومتری جنوب روستا و در شرق رودخانه لیقوان چای واقع است.
در این روستا چندین آبگرم کوچک و بزرگ دیگر به نام‌های طوله سر، بارالی و باغچه‌قره وجود دارد که با پیوستن آن‌ها رودخانه لیقوان به وجود می‌آید.
از لیقوان تا آبگرم ایستی‌سو، از راه رودخانه با پای پیاده سه ساعت و از جاده‌ای که از روستای سفیده خوان یا اسپره خون می‌گذرد با اتومیبل حدود ۳۰ دقیقه راه است.
چشمه‌های معدنی
لیقوان، دارای چشمه‌هایی معدنی در اطراف رودخانه مهران‌روداست؛ چشمه‌های دره طوله‌سر و بارالی از جمله آن‌ها است که دارای خواص مفید برای دستگاه گوارش هستند.
پایتخت پنیر ایران
روستای لیقوان در عرصه تولیدات لبنی به‌ویژه پنیر، جایگاه ویژه‌ای به خود اختصاص داده است و لقب پایتخت پنیر ایران را دارد؛ این پنیر برای اولین بار در دوره‌ی قاجاریه تولید شده است. پنیر لیقوان به چند دلیل خوشمزه است؛ دلیل اول چرای دام در طبیعت بی‌نظیر این منطقه است؛ چنانچه چرای دام از چمنزارهای سرسبز دامنه‌های سهند و نیز نوشیدن آب‌های گوارا و معدنی جوشیده از دل کوه‌ها، عطر و طعمی منحصربه‌فرد به محصولات دامی منطقه داده و در طول سالیان دراز طرفداران خاص خود را پیدا کرده است. وجود گیاهانی چون پونه و بابونه تغذیه دام از آن‌ها نیز در طعم این پنیر مؤثر است.
دومین عامل به وجود آورنده عطر و طعم پنیر لیقوان، نحوه شیر دوشی و نیز نحوه نگهداری از مرحله دوشیدن شیر تا انتقال به کارخانه‌های لبنی است.
دامداران لیقوانی با رعایت اصول بهداشتی ویژه در موقع شیردوشی و نیز بکارگیری شگردهای ماهرانه و حتی نوع استفاده از انگشتان درگیر در این کار، نهایتا شیری عاری از هرگونه ذرات و ملحقات اضافی به شیرپزان تحویل می‌دهند تا محصولی با درجه کیفی مطلوب و خوشایند مصرف‌کننده تولید و عرضه شود.
ویژگی مهم پنیر لیقوان و دیگر پنیرهای تولیدی در نقاط مختلف کشور به سبک پنیر لیقوان، عدم جوشاندن شیر است، به‌عبارتی شیر بلافاصله بعد از مرحله صافی به مرحله مایه زنی فرستاده شده و باکتری‌های موجود در شیر که قرار است با جوشاندن شیر از بین بروند، با به کارگیری آب نمک غلیظ در مراحل تولید، نگهداری و مصرف، به‌طور کامل از بین رفته و استریل می‌شود.
پنیر تولید شده به این سبک و سیاق، به‌دلیل آنکه تمامی باکتری‌های مضر موجود در شیر به‌علت نگهداری مستمر و مداوم پنیر در آب نمک به‌طور کامل از بین رفته، هیچ‌گونه لطمه‌ای به سلامتی مصرف‌کنندگانش وارد نمی‌سازد.
بیش از ۸۰ کارخانه و کارگاه تولید پنیر در روستا فعالیت می‌کند که از این تعداد ۱۵ کارخانه بزرگ است. در چند سال اخیر نیز جشنواره‌ای با نام جشنواره پنیر لیقوان در این روستا برگزار می‌شود که هر دامدار محصولات خود را در آن به نمایش می‌گذارد.
برای رسیدن به لیقوان، باید جاده ارتباطی تبریز - لیقوان را که از دروازه تهران - تبریز شروع می‌شود در پیش بگیرید، در این مسیر بعد از گذر از شهر باسمنج و روستاهای هروی یا هربی و بیرق به لیقوان خواهید رسید.
نظر شما