به گزارش ایرنا، «سنگ نگاره خان تختی»، «تپه اهرنجان»، «حمام شیخ»، «قلعه کوراوغلو»، «امامزاده کهنه شهر»، «امامزاده برگشاد (امامزاده هشتم)»، «آبشار خورخورا»، «کلیسای هفتوان»، «قلعه چهریق»، «سد و رودخانه زولا چای»، «تالاب چیچک»، «آبگرم ایستی سو»، «مسجد آقا یا مسجد امام حسن (ع)»، «آغ داغ قلعه سی» از جمله آثار تاریخی و گردشگری شهرستان سرسبز و زیبای سلماس در شمال آذربایجان غربی است.
این شهر مکانی دلنواز با آب و هوای کوهستانی و در کنار مرزهای ایران و ترکیه و ساحل دریاچه ارومیه واقع شده است، فاصله سلماس از ارومیه مرکز آذربایجان غربی ۹۵ کیلومتر است.
آب و هوای چهار فصل، کوهستانی سرسبز، دشت حاصلخیز، وجود چشمه سارها، آبشارها، تنوع پوشش گیاهی در کنار بناهای تاریخی و بقاع متبرکه جلوه‌هایی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان به شمار می‌رود.
غذاهای محلی، آیین‌ها، نواها، گویش‌ها و پوشش‌های محلی زنان و مردان از جلوه‌های مردم شناسی در این شهرستان است که توجه هر گردشگر و مسافری را به خود جلب می‌کند.
سلماس شهری مُدرن و منظم از نظر معماری شهری
شهر سلماس به عنوان اولین شهر شطرنجی ایران مشهور است و تنها شهری است که به این شیوه مُدرن در استان آذربایجان غربی احداث شده است، این شیوه مدرن از شهرسازی با خیابان‌های شطرنجی و هندسی منظم، جلوه‌های ویژه‌ای به این شهر بخشیده که نظیر آن را در کمتر شهری در ایران می‌توان مشاهده کرد.
برخی صاحب نظران معتقدند این شیوه ساخت شهری بعد از زلزله سال ۱۳۰۹ شمسی در این شهر محقق شد، از شهرهای معروف خارجی و مُدرن که به این شیوه ساخته و گسترش یافته‌اند، شهر لس آنجلس آمریکا و شهر تورنتو در کانادا را می‌توان نام برد.
نویسنده کتاب تاریخ ۱۰ هزار ساله سلماس اظهار کرد: با توجه به اینکه پس از زلزله دیلمقان و تخریب ۱۰۰ درصدی شهر، لزوم احداث شهر جدید به جای آوار برداری مورد توجه قرار گرفت، تیپ جدید و مُدرن شهرسازی که همان شطرنجی بود توسط مهندس «اسدالله خان» پیاده شد.
از محاسن این ساختار می‌توان به این نکته اشاره کرد که تمام خدمات شهری در مکان‌های مناسب با کمترین مسیر پیش بینی می‌شوند و این امر موجب صرفه جویی در زمان برای گردش در شهر نیز می‌شود.
توحید ملک زاده تاکید کرد: در این شیوه شهرسازی فضاهای مذهبی، آموزشی و بهداشتی با طول مسیر پیاده مشخص بنابر ضوابط زمان خود طراحی شده است بطوریکه با توجه به در معرض دید بودن تمام خانه‌ها، ادارات و بناهای عمومی، هیچ بنایی از دید خارج نیست و به راحتی قابل دسترس است.
وی با بیان اینکه این شیوه شهرسازی در زمان خود ایده بسیار جالبی بود که مهندسان شهرسازی آن دوران استفاده کرده‌اند، گفت: از دیگر محاسن شهرسازی این شهر، شطرنجی بودنش است زیرا که در عصر حاضر با ورود خودرو در شهرها ترافیک شهری نیز ایجاد شده ولی با شطرنجی بودن سلماس این معضل کمتر دیده می‌شود بطوریکه می‌توان از چهار مسیر متفاوت به مکان مورد نظر رسید.
نقش برجسته خان تختی اثری بر جای مانده از دوران ساسانی
در کنار تمام جاذبه‌های طبیعی و دیدنی‌های این شهر تاریخی، سنگ نگاره‌هایی زیبا نیز در این منطقه نگاه هر گردشگری را در مسیر ارومیه به سلماس به خود جلب می‌کند.
این سنگ نگاره در روستای خان تختی در کیلومتر ۱۵ جاده سلماس به سمت ارومیه واقع شده است.
نقش برجسته خان تختی اثر تاریخی و مشهور سلماس است که در دوره ساسانیان بر روی سنگ صاف و بزرگی در کوه پیرچاووش در این منطقه حجاری شده است.
سنگ‌نگاره خان تختی سلماس به‌عنوان اثری باستانی که تصویرگر یکی از حوادث مهم تاریخی در این منطقه است در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ هجری شمسی و با شماره ثبت ۱۶۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این اثر از جاهای دیدنی سلماس است که برای علاقه‌مندان به تاریخ این مرزوبوم جذابیت زیادی دارد و قدمت طولانی سلماس را نشان می‌دهد. نقش برجسته خان‌تختی سلماس تنها سنگ‌نگاره حکومت ساسانیان در منطقه شمال‌غرب ایران است.
سنگ‌نگاره خان تختی دارای حدود پنج متر عرض و ۲٫۵ تا ۲٫۸ متر طول است و در ارتفاع ۳۰ متری از سطح زمین قرار دارد.
روی آن ۲ نفر به‌صورت پیاده و ۲ نفر سواره مشخص هستند که شخص سواره در سمت چپ «اردشیر بابکان» و شخص سواره در سمت راست «شاپور یکم» است.
اردشیر بنیان‌گذار سلسله ساسانی و شاپور یکم نیز فرزند اردشیر و ولیعهد وی بود، آنها پادشاهانی قدرتمند بودند که در زمان حکومت‌شان پیروزی‌های درخشانی را در برابر رومی‌ها کسب کردند.
در این سنگ‌نگاره «والریانوس» پادشاه روم در مقابل شاپور ساسانی زانو زده است. همچنین ۲ نفر از حاکمان محلی ارمنی در حال تقدیم هدایایی به اردشیر و شاپور هستند.
در واقع، این پیروزی برای پادشاه ساسانی آن‌چنان اهمیت بالایی داشت و شادی و غرور فراوانی را برای وی به ارمغان آورد که دستور داد، این تصاویر را روی کوه پیرچاوش حکاکی کنند که گویا در آن زمان یک قلعه نظامی بوده است.
در این نقش برجسته، اسب‌ها به‌صورت نیم‌رخ و سرهای افراد سه ربع رخ حجاری شده‌اند و تنه آنها تمام‌رخ و پاها نیم‌رخ هستند، خطوط چهره شاهان، تعادل ترکیب، برجستگی نقوش و هماهنگی آن با تناسب اسب‌ها از جمله مزایایی هستند که این اثر را جزو شاهکارهای هنر پیکرتراشی ساسانی قرار می‌دهند.
برای بازدید از این اثر لازم نیست کوهنوردی یا صخره‌نوردی کنید؛ چراکه در دامنه کوه پله‌هایی تراشیده شده است تا مردم بتوانند به‌راحتی به سنگ‌نگاره دسترسی پیدا کنند.
این مکان به‌جز ایام عید نوروز که ممکن است شلوغ و پر از گردشگر باشد، در سایر ایام خلوت است ضمن اینکه کمی بالاتر از دماغه کوهی که این نقش روی آن حکاکی شده، یکی از قلعه‌های معروف سلماس یا همان قلعه اورارتویی خان تختی نیز قرار دارد.
تپه تاریخی اهرنجان نخستین سکونتگاه جوامع بشری
تپه اهرنجان(کول تپه) از دیگر آثار مهم تاریخی سلماس و آذربایجان غربی و ایران زمین بوده که امروزه در داخل شهر قرار گرفته است.
این تپه حدود چهار متر از سطح زمین های اطراف ارتفاع دارد و بر اساس مطالعات باستان شناسی در این تپه علاوه بر قطعات «سفال‌های دوره نوسنگی»، «مس و سنگ»، «تعدادی مشته سنگ»، «سنگ ساب»، «هاون سنگی»، «تیغه‌های آبسیدین و انواع ادوات ساخته شده از استخوان حیوانات» نیز به دست آمده است.
این تپه یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های جوامع بشری در اواخر هزاره هفتم و هزاره هشتم قبل از میلاد مسیح به شمار می‌رود و وجود بقایای باقی مانده از دوران کهن در این تپه قدمت سلماس را به ۱۰ هزار سال پیش می‌رساند.
تپه هفتوان
در سه کیلومتری جنوب شرق سلماس و شرق روستای تپه‌ای با نام «هفتوان» قرار گرفته که از تپه‌های مهم تاریخی آذربایجان غربی و سلماس است، در اطراف این تپه باستانی چهار تپه دیگر به نام‌های «کلیسا تپه سی»، «داشلی تپه»، «بالا تپه» و «تولکی تپه سی» قرار دارند و «هفتوان تپه» در مرکز آنها واقع شده است.
ادوار تمدن این تپه که حفاری علمی در آن صورت گرفته، از یک هزار و ۵۰۰ سال پیش یعنی عصر آهن آغاز و اشیای عمده کشف شده در این تپه شامل اشیای زینتی، سفالی، مفرغی و آهنی و اشیای شیشه‌ای است.
حمام شیخ سلماس بنایی با معماری سنتی ایرانی
حمام شیخ سلماس در زمان پهلوی اول و با بهره‌مندی از معماری سنتی ایرانی احداث شد. «محمد تسوجی» نام بانی این اثر تاریخی بود که با پیگیری و تلاش وی، فرآیند ساخت حمام از سال ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۲، به مدت سه سال به طول انجامید.
حمام با پلانی به شکل هندسی مستطیل و مساحتی برابر با ۸۶۰ متر مربع ساخته شده که سطح آن از زمین سه متر و نیم پایین‌تر است و برای تامین آب مورد نیاز آن از دو نهر جنوبی و غربی شهر استفاده می‌کردند، مصالح به‌کار رفته در بنا شامل سنگ، آجر، گچ، آهک و ماسه می‌شود. حمام شیخ سلماس اولین و قدیمی‌ترین حمام سلماس پس از زلزله سال ۱۳۰۹ محسوب می‌شود.
در سال ۱۳۷۹، این اثر تاریخی با شماره ۳۴۷۵، به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی سلماس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه تبدیل به مجموعه فرهنگی و هنری و نمایشگاه آثار مردم‌شناسی شده است.
کلیسای هفتوان مکانی با حجاری‌های چشم نواز
کلیسای هفتوان در روستایی با همین نام در سه کیلومتری جنوب شهر سلماس قرار دارد.
این کلیسای تاریخی در دوران صفویه و به دستور شاه عباس صفوی احداث شد و از ویژگی‌ها و نکات جالب در مورد آن، ساختش از سنگ‌های سیاه رنگ آذرین است که به ظرافت و هنرمندی تمام حجاری شده و تراش‌های زیبایی بر آن نقش بسته است، گنبدی در مرکز، کلیسا به‌صورت یک هرم دوازده ترک، طراحی و ساخته شده و چندین کتیبه در بخش ورودی آن به چشم می‌خورد.
کلیسا چند کتیبه به خط ارمنی و با نقوش مذهبی دارد که براساس آنها احتمال می‌رود که قدمت این بنا به قرون ۱۳ و ۱۴ میلادی برسد.
بر اثر زلزله‌ای که در سال ۱۳۰۹ رخ داد، این کلیسا خسارت بسیاری دید و پس از آن مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفت، این مکان تاریخی در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰، با شماره ثبت ۴۸۴۲ به‌عنوان یکی از دیدنی‌های سلماس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قبرستان خسرو آباد و سنگ قبرهایی به زبان فرانسه
قبرستان خوسراوا یا خسروآباد یکی دیگر از آثار تاریخی این شهر است که در ضلع غربی روستایی به همین نام قرار داشته و در سال‌های اخیر نیز دیوارکشی شده است.
در این قبرستان بعضی از سنگ‌های قبر به زبان فرانسه و با ادبیات شاعرانه‌ای وجود دارد که مربوط به درگذشتگان سال‌های جنگ جهانی اول است.
آبشار دره خورخوره
آبشار دره خورخوره در جنوب سلماس، بین دو روستای شورگل و ممکان قرار دارد. این آبشار در دل دره‌ای به عمق ۸۰ متر واقع شده است و از تفرجگاه‌های اصلی و زیبای این منطقه به شمار می‌رود و یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی استان آذربایجان غربی است.
اگر مسیر جاده سلماس به ارومیه را پیش رو بگیرید پس از طی کردن مسافت ۱۱ کیلومتر جاده‌ای فرعی در سمت راست به چشم می‌خورد که تابلوی روستای تمر را نشان می‌دهد.
با وارد شدن به جاده و پشت سر گذاشتن روستای تمر و روستای شورگل و طی مسافتی در حدود ۲۰ کیلومتر به دره خورخوره خواهید رسید.
از همان بلندای دره، آبشار زیبای دره خورخورا یا همان آبشار ممکان را خواهید دید، عمق این دره در حدود ۸۰ متر و ارتفاع تقریبی آبشار در حدود ۴۲ متر برآورد شده است.
فضای درونی دره نیز انباشته از سنگ‌های کوچک و درشت، خزه‌ها و درختچه‌های کوچک و بزرگ است، آب آبشار پس از جاری شدن در درون دره، برکه‌ای کوچک ایجاد می‌کند که سبب تلطیف محیط می‌شود.
آب آبشار با فرا رسیدن فصل بهار و شروع بارندگی‌ها و آب شدن برف‌ها به بیشترین حد خود رسیده و منظره بسیار زیبایی ایجاد می‌کند.
با توجه به سرمای هوای منطقه، بهترین فصل برای بازدید از آبشار اردیبهشت است که طبیعت اطراف آبشار نیز لطافت و سرسبزی چشم نوازی دارد.
با فرا رسیدن تابستان آب آبشار به پایین ترین حد خود می‌رسد و بیشتر به یک آب باریکه می‌ماند، در فصل زمستان نیز شاهد یخ زدن سرتاسر این آبشار زیبا هستیم که چشم انداز بسیار زیبایی بوجود می‌آورد.
بومی‌ها معتقدند صدای ریزش آبشار سبب شده تا نام این دره را خورخوره یا خورخورا بنامند.
این آبشار به سبب نزدیکی به روستای تاریخی ممکان به نام آبشار ممکان نیز شناخته می‌شود. این مکان هر ساله مورد توجه گردشگران زیادی قرار می‌گیرد.
قلعه چهریق
قلعه چهریق در شمال رودخانه زولا در جنوب شرقی سلماس واقع شده است و باستان‌شناسان قدمتی برابر با هزاره نخست پیش از میلاد مسیح (ع) را برای این جاذبه گردشگری عنوان کرده‌اند.
تنها قسمت بالایی قلعه برجای مانده است و در وسط قلعه گودالی به چشم می‌خورد که به نظر می‌رسد انبار مهمات بوده است، احتمال می‌رود حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ نفر در این قلعه ساکن بوده‌اند که نشان می‌دهد از قلعه‌های کوچک به شمار می‌رفته است.
از ویژگی‌های آن دسترسی سخت و حتی غیرممکن به داخل آن از سوی دشمنان و بیگانگان است که گواه امنیت بالای آن است، این جاذبه‌های تاریخی و طبیعی تنها گوشه‌ای از زیبایی‌های منحصر به فرد شهرستان سلماس بود که معرفی شدند.
آثار طبیعی سلماس و چشم اندازهای بدیع آن
«رودخانه زولاچای»، «چشمه معدنی میناس»، «امامزاده تازه شهر»، «کلیسای سنت جرج»، «قلعه کوه پیر چاووش»، «گوورچین قلعه»، «سد جمال آباد»، «غارهای زیرزمینی کوه قارنی یاریق» و «آبگرم ایستی سو» از دیگر مناطق دیدنی این خطه قلمداد می‌شود که به فراموشی سپردن آنها احجاف در حق تاریخ این شهر کهن است.
«دره دریک» که رودخانه دریک در آن جاری است، دارای چشم اندازهای بدیع و دیدنی است و حیات وحش اطراف به خصوص آوای کبک‌ها و دیدن حیات وحش، جزو جاذبه‌های مهم آن به شمار می‌رود.
«دره تمر» نیز در جاده هشتیان که به چمنزارهای دامنه کوه پیر چاوش و زولا ختم می‌شود، از مناطق خوش آب و هوای سلماس بوده و در حقیقت تفرجگاه اصلی سلماس محسوب می‌شود.
سلماس دارای ۶۱ اثر تاریخی است
رییس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان سلماس گفت: این شهرستان ۶۱ اثر تاریخی و باستانی دارد که سالانه پذیرای گردشگران بسیاری بوده و امسال هم پذیرای مسافران نوروزی است.
افراسیاب گراوند افزود: عمده صنایع دستی سلماس شامل قالیبافی، گلیم بافی، سفالسازی، ریسندگی الیاف، سبد و حصیر بافی و زیلو و جاجیم بافی است.
به طور کلی دستبافی را باید پر سابقه ترین صنعت دستی آذربایجان غربی دانست که این صنعت در عین حال مهمترین رقم صادرات استان را تشکیل می‌دهد و در گذشته در کلیه مناطق آن مرسوم و معمول بوده است.
به گفته وی، گلیم بافی در سلماس بافته ای دو رویه و بدون پرز است که از تار و پود پشم پنبه ای تشکیل شده است.
گلیم تولید شده در سلماس خصوصیات گلیم مناطق خوی و ماکو را دارد.
گراوند تاکید کرد: زیلو و جاجیم با ارزش ترین و فراگیرترین محصول تولید شده در سلماس است که توسط دستگاه بافت افقی و با ماسوره بافته می‌شود.
همچنین بافت سبد و حصیر بدون استفاده از ابزار و توسط دست با ترکه‌های نازک درختان بید، سنجد، صنوبر و ساقه خیس گندم در این منطقه متداول است که مصارف مختلفی در خانواده و روستاها سلماس دارد.
به گزارش ایرنا، از شهرستان سلماس ۶۱ اثر تاریخی در فهرست آثار ملی کشوربه ثبت رسیده که از هموطنان و هم استانی‌ها دعوت می شود در ایام باقی مانده از تعطیلات نوروزی از این شهرستان دیدن کنند.
محال است کسی وارد آذربایجان غربی و شهرستان سلماس شود و از دیدن جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن شگفت زده نشود، شهرستان سلماس با ۲۰۰ هزار نفر جمعیت در ۹۰ کیلومتری شمال ارومیه و در کنار مرزهای ایران و ترکیه و ساحل دریاچه ارومیه واقع است.
نظر شما