به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، چهارمین نشست وزرای امور خارجه کشورهای همسایه افغانستان (جمهوری اسلامی ایران، چین، پاکستان، ازبکستان،ترکمنستان، تاجیکستان و روسیه) روز پنجشنبه ۲۴ فروردین در سمرقند ازبکستان برگزار شد. نشستی که مهمترین هدف آن بررسی تازه‌ترین تحولات افغانستان پس از روی کار آمدن طالبان در این کشور است.
همسایگان افغانستان برای چهارمین بار از سال ۲۰۲۱ و همزمان با قدرت‌گیری دوباره طالبان در این کشور، به منظور یافتن راه‌حلی به منظور کاستن از رنج‌های مردم افغانستان گرد هم می‌آیند. نخستین نشست کشورهای همسایه به همراه روسیه سپتامبر سال ۲۰۲۱ به میزبانی پاکستان و دومین نشست آن نیز در ماه اکتبر همان سال در تهران برگزار شد.
آنچه در سفر امیرعبداللهیان گذشت
«حسین امیرعبداللهیان» چهارشنبه ۲۳ فروردین در رأس هیأتی سیاسی وارد سمرقند ازبکستان شد تا در چهارمین نشست هفت کشور همسایه افغانستان و نیز دومین نشست چهارجانبه وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روسیه، چین و پاکستان شرکت کند.
دیدارهای دوجانبه با همتایان حاضر در نشست هم از دیگر برنامه‌های وزیرامورخارجه کشورمان در سمرقند بود. امیرعبداللهیان در گفت‌وگو با «حنا ربانی« وزیر خارجه پاکستان، همکاری نزدیک و متقابل دو کشور در زمینه افغانستان را با توجه به تأثیری که تحولات بر دو کشور همسایه دارد، بسترساز ارتقای همکاری‌های سه جانبه دانست. آماده سازی زمینه‌های افتتاح طرح‌های مشترک خط انتقال برق پولان به گوادر و همچنین بازارچه مرزی پیشین - مند هم از محورهای مورد اشاره در دیدار دوجانبه وزرای امور خارجه ایران و پاکستان بود.
وزیر امورخارجه همچنین با «بختیار سعیداف» وزیر امور خارجه ازبکستان، «سراج‌الدین مهرالدین» وزیر خارجه تاجیکستان، «امیرخان متقی» سرپرست وزارت امور خارجه دولت سرپرستی موقت افغانستان هم در حاشیه چهارمین نشست همسایگان افغانستان دیدار و گفت‌وگو کرد.
وزرای هفت کشور حاضر در نشست همسایگان افغانستان در سمرقند، در بیانیه پایانی خود با تأکید بر این مهم که همه گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان کماکان تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و جهان هستند، خواستار اقدام بیشتر به منظور بهبود شرایط معیشت مردم افغانستان شدند و ابراز اطمینان کردند که مقامات افغان به حقوق اساسی بشر شامل حقوق تمامی گروه های قومی، زنان و کودکان احترام گذارد.
وزرای امور خارجه چهار کشور ایران، روسیه، پاکستان و چین هم در پایان دومین نشست غیر رسمی خود درباره افغانستان، در بیانیه‌ای تصریح کردند: ایالات متحده آمریکا و متحدانش باید مسئولیت وضعیت دشوار کنونی در افغانستان را به عهده بگیرند.
اهداف و نتایج نشست سمرقند
افغانستان از زمان روی کار آمدن مجدد طالبان و خروج نیروهای آمریکا از این کشور شرایط پیچیده و خاصی را تجربه می‌کند و عوامل متعددی سبب افزایش چالش‌ها و مشکلات آنها شده است. معضلات اقتصادی، گسترش تروریسم، قاچاق مواد مخدر، شرایط زندگی اجتماعی مردم به ویژه زنان، از مهمترین چالش‌های داخلی افغانستان است که بر کشورهای منطقه و همسایگان و حتی کشورهای فرامنطقه‌ای هم تأثیرگذار بوده است. آمارها از دشواری شرایط اقتصادی و معیشتی مردم افغانستان حکایت دارند. همزمان با قدرت‌گیری دوباره طالبان در افغانستان، کمک‌های بین‌المللی که اغلب از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا انجام می‌شد، قطع و تحریم‌های اقتصادی شدیدی علیه کابل اعمال شد که در یک مورد از آنها، آمریکا بیش از ۷ میلیارد دلار دارایی کابل را در بانک‌های خود مسدود کرد.
بحران اقتصادی حاصل از تحریم‌ها با برخی سیاست‌های اقتصادی که طالبان در پیش گرفت به رکود بیشتر دامن زد و شمار زیادی از بانک‌های این کشور را در آستانه ورشکستگی قرار داد. آمارهای جهانی از دشواری معیشتی مردم افغانستان حکایت دارد؛ سازمان کمک‌رسان اسلامی، در گزارش سالانه خود آمار افرادی را که به صورت مرتب گرسنه به خواب می‌روند را نزدیک ۲۰ میلیون نفر اعلام کرد و نسبت به وقوع بحران انسانی در افغانستان هشدار داد.
این بحران اقتصادی داخلی ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی هم یافته و سیل مهاجران را از شهرهای مختلف افغانستان به کشورهای منطقه، به ویژه ایران روانه کرده است. براساس آمارهای بین‌المللی سازمان جهانی مهاجرت و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان و نیز اعلام مسئولان، نزدیک به پنج میلیون افغان در ایران حکایت دارند و کمیساریا آمار ورود مهاجران افغانستانی به ایران در سال ۲۰۲۱ (روی کار آمدن مجدد طالبان) را ۵۰۰ هزار نفر اعلام کرده است.
پدیده مهم و اثرگذار دیگر، تروریسم در افغانستان و قدرت‌گیری داعش در این کشور است. گروه تروریستی داعش، پس از سقوط در این دو منطقه بیشترین تمرکز خود را بر مناطق خاصی از افغانستان قرار داده و عملیات‌های خونینی را هم در این کشور علیه غیرنظامیان به ویژه شیعیان و هزاره‌ها طراحی و اجرا کرده‌اند که در نتیجه آن هزاران غیرنظامی افغان کشته شدند. اگر همسایگان افغانستان براساس اعتقادات انسان‌دوستانه و برمبنای مسئولیت بین‌المللی، موضوع مهاجرت میلیون‌ها افغانی را به نوعی پذیرفته و با آن کنار آمده‌اند اما امنیت در مرزها با حضور گروه‌های تروریستی مانند داعش در خاک افغانستان، موضوعی نیست که بتوانند به راحتی آن را بپذیرند.
جمهوری اسلامی ایران امنیت در مرزها و داخل خاک خود را، خط قرمزی غیرقابل تغییر اعلام و از این رو هر اقدامی در هر سطحی را برای تأمین این امنیت برای خود مجاز و حق آن را محفوظ می‌داند. مهمترین انگیزه و دلیل حضور امیرعبداللهیان در نشست‌های همسایگان افغانستان هم همین موضوع امنیت در مرزهای ایران است.
مواد مخدر و قاچاق آن هم دیگر معضلی است که جمهوری اسلامی ایران به واسطه همسایگی با افغانستان سال‌هاست با آن درگیر شده است و هزینه‌های مادی و معنوی بسیاری هم در این زمینه متقبل. آمارها از هزینه ایران سالانه ۷۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلاری ایران در زمینه مبارزه با مواد مخدر دارد.
جمهوری اسلامی ایران در کنار دغدغه‌های امنیتی و دیپلماتیک خود از همان نخستین روزهای روی کار آمدن دوباره طالبان در افغانستان، درباره پیامدهای اجتماعی حاکمیت دوباره نوع خاصی از تفکر در این کشور ابراز نگرانی کرده و هشدار داده بود. این مهم در حوزه زنان و به ویژه حق تحصیل آنان پررنگ‌تر هم بوده است، موضوعی که امیرعبداللهیان در سخنرانی خود به آن اشاره و بار دیگر موضع جمهوری اسلامی را در این زمینه اعلام کرد و گفت: مسئله محرومیت تحصیلی زنان و دختران و سلب فرصت حضور اجتماعی زنان و دختران در افغانستان برای ما نگران کننده است، ایران آماده کمک بیشتر به امر آموزش دختران و زنان افغانستان به کمک سازمان ملل متحد و تشویق هیأت حاکمه موقت به این امر مهم است.
این موضع صریح و روشن گرچه در برخی محافل سیاسی منتقد دولت با تقطیع و تحریف همراه شد اما واقعیت رابطه ایران و با گروه طالبان پیچیده‌تر از آن است که بتوان در قالب ویدیوهای کوتاه تقطیع شده آن را تفسیر کرد. جمهوری اسلامی ایران بارها بر ایجاد حاکمیت ملی در افغانستان تاکید کرده و تنها راه ایجاد ثبات در این کشور را تشکیل دولتی ملی با حضور تمام اقوام، مذاهب و گروه‌های سیاسی دانسته است و به نظر می‌رسد پروسه پذیرش این گروه به عنوان دولت و حکومت جدید در افغانستان، از سوی جامعه بین‌الملل هم با تشکیل چنین دولتی آغاز خواهد شد.
همانگونه که وزیر امورخارجه هم در نشست‌های همسایگان ایران و چهارجانبه بر آن تأکید کرده است؛ بحران‌های ناشی از تداوم تحریم‌های آمریکا و غرب علیه افغانستان و وضعیت معیشتی بسیار سخت مردم این کشور و نتیجه نامطلوب آن یعنی افزایش فزاینده آوارگان و مهاجرین به سمت کشورهای همسایه از جمله جمهوری اسلامی ایران نگران کننده است.
بیانیه هفت کشور همسایه و اثرگذار در معادلات افغانستان به نوعی منعکس‌کننده نگرانی‌های اشاره شده در بالاست و به نظر می‌رسد کشورهای حاضر در این نشست و نیز نشست چهارجانبه ایران، روسیه، چین و پاکستان، در مسیر حل بحران افغانستان به همراهی یکدیگر بیش از گذشته نیازمند هستند و ثبات در افغانستان هم برای مرزهای جمهوری اسلامی و پاکستان و هم سرمایه‌گذاری‌های چنین در منطقه به ویژه پروژه کمربند-راه بیش از هر موضوعی ضروری به نظر می‌رسد. روسیه هم منطقه را در صلح می‌خواهد و از سوی دیگر در پی تداوم تاثیرگذاری خود در منطقه غرب آسیا به ویژه پس از جنگ اوکراین و جبهه‌گیری غرب علیه خود، است.
نظر شما