فیلمسازی جنگ نیاز به باور قلبی دارد

محمدعلی فارسی در گفت وگو با خبرنگار سینمایی ایرنا و در مورد مستند تازه ای که این روزها در گیر و دار تولید و ساخت آن است (مستند بیداری)، بیان کرد: این مستند زندگی یک شهید از بچه‌های لشکر ثارالله را روایت می‌کند که شمایلی متفاوت از قرائت رسمی از بسیجی‌های دوران جنگ دارد. شهید محمد حسین یوسفی الهی در ظاهر، منش و رفتار متفاوت از این حالتی است که در ذهن متبادر می‌شود.

وی افزود: درواقع ما در این اثر به دنبال روایت کردن همین تفاوت بودیم. شناخت من از این شهید به سال ۷۲ و زمانی که با لشکر ثارالله آشنا شدم باز می‌گردد. ساختن یک مستند پرتره درباره ایشان همواره در گوشه ذهنم بود تا درنهایت بعد از سی سالی که برای من از شناختن این شهید می‌گذشت، با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی این اتفاق افتاد.

وی افزود: مراحل تحقیق، پژوهش، راستی‌آزمایی و یافتن همکاران این شهید چیزی حدود دو سال زمان برد. راضی کردن افراد برای مصاحبه کردن کار سختی بود. ابتدا چیزی حدود ۸۰ اسم داشتیم که پس از غربالگری به چهل نام از نزدیکان این شهید رسیدیم. از میان این تعداد افرادی حاضر به گفت‌وگو نشدند. بعضی از مصاحبه‌ها علیرغم زمانی که گذاشتیم مطلب خاص یا نکته قابل ذکری نداشتند. درنهایت مصاحبه با سی نفر از افراد به نتیجه رسید.

کارگردان سریال مستند مهاجران (۱۳۹۶) بیان کرد: برای ساخت این مستند دنبال ساختاری بودیم که کشش لازم را برای درگیر کردن مخاطب داشته باشد. چالش اصلی برای ساخت چنین آثاری در این است که متاسفانه این روزها راجع به هر وجهی از ارزش‌های انقلاب بخواهیم صحبت کرده و حرف بزنیم، به دلیل سو استفاده‌هایی که گاه از این موضوع شده ممکن است مخاطب آن را پس بزند. با وجود همه مسائل، این مستندها در تاریخ ثبت خواهند شد. شاید یک دوره به سبب سوء استفاده کسانی که خود را وابسته به دین می‌دانند مهجور بمانند اما برای همیشه اینطور نخواهد ماند. برای همین این آثار ساخته می‌شوند تا مخاطب در زمان درست که به تماشای آن نیاز دارد اثر را ببیند.

فارسی در پاسخ به این پرسش که مخاطب هدف مستند بیداری چه کسانی هستند، اظهار داشت: من این فیلم را برای تماشای نسلی که اصطلاحا به آن نسل Z می‌گوییم ساختم. نسلی که خود محمد حسین یوسفی الهی وقتی همسن آن‌ها بود، شهید شد. امروز این نسل با همه چیز زاویه پیدا کرده است و مخاطب من دقیقا همین افراد قشر خاکستری هستند که علیرغم چیزی که در ظاهر به نظر می‌رسد، درونشان همچنان باورمند است و اعتقاداتی دارند، مخاطب ما جوان مومن و مذهبی نیست، این قشر نیازی به تاثیرپذیری از مستند ندارند اما این اثر می‌تواند به باورمندی قشر خاکستری کمک کند. ارزش‌هایی که ما برای آن انقلاب کردیم متفاوت از باورهای امروز است که بسیاری‌شان دستکاری شده. این مستند، شعار نمی‌دهد بلکه پرتره‌ای درباره یک شهید آرمانگرا است.

کارگردان مستند معلم (۱۳۸۹) با توجه به حس و حال و تغییر روحیات رزمندگان خاطرنشان کرد: در هر مقطعی از زندگی که فاصله بین حیات و مرگ نزدیک شود، انسان خود به خود با معنویت انس بیشتری پیدا می‌کند. این ذات و فطرت بشریت است. حتی آدمی که صرفا با دلیل دفاع از وطن به جنگ رفته و اعتقاد دیگری ندارد، چون در زندگی روزمره آن فضای جنگی مرگ را دیده و حس می‌کند، ناگهان باورمندی‌اش تغییر کرده و به معنویتی که فطرتا در وجود اوست نزدیک خواهد شد.

وی ادامه داد: در جنگ، معنویت همچون یک ویروس میان افراد حاضر پراکنده می‌شود. مهم‌ترین سرمایه هر انسانی جان اوست اما در فضایی چون جنگ علی‌رغم تمام خطرات، وجوه زیبای انسانی چون صداقت، شرافت و شجاعت پررنگ می‌شود و ناگهان مدینه‌ای فاضله را می‌بینیم که همه همواره به دنبال آن بودند. در جنگ، باورها، آرزوها و آرمان‌های بشری عوض شده و شکل قیمتی‌تری به خود می‌گیرد. آرمان، باید به امری قدسی منجر شود تا پایانی تلخ نداشته باشد و بشر را به پوچی نکشاند. از این رو است که آرمان برای بچه‌های جوان‌تر ممکن است صدای پوچی را در درونشان طنین‌انداز کند. اگر کسی اتکا به امور قدسی را از دست دهد سرنوشت هولناکی را تجربه خواهد کرد. تلاش ما هم تقویت این وجه قدسی و معنوی است.

کارگردان مستند مجنون (۱۳۹۰) یادآور شد: در جبهه و جنگ معجزه‌ای رخ می‌دهد که کسی که صرفا برای دفاع از وطن به آن‌جا می‌رود هم چیزی در درونش تغییر می‌کند. این موضوع را هر کسی که در جنگ حاضر بوده تعریف و تایید می‌کند. مثال‌های بسیاری از این دست از شهدا داریم.

این مستندساز گفت: برای مثال شهید شیرودی نمونه افرادی است که با ورود به جنگ فضای ذهنی‌اش دچار تغییر شد. روایت کردن فضای خاکستری، لباس‌های خاکی و اتمسفر جنگ به زبان سینما کاری سخت است. ساختن اثر درباره این موضوعات نیازمند باور و آرمانی درونی و قلبی است. نمی‌شود بدون اعتقاد به صرف این که سینما خواندیم برویم و درباره این شهدا فیلم بسازیم. همگن شدن با آن‌ها اولین اصل از ساخت چنین آثاری است. برای همین شهید آوینی هنگام ساخت مستندهای جنگی می‌گفت که متوسل به معنا می‌شوم و مستندهای اشراقی می‌ساخت.

به گزارش ایرنا، محمدعلی فارسی (۱۳۳۶) دانش آموخته رشته کارشناسی سینما - فیلمنامه نویسی از دانشکده صداوسیما است، وی در طی سال‌های فعالیتش در سینمای مستند، آثار متفاوتی ساخته اما نامش یادآور مستندهای دفاع مقدس و گروه «روایت فتح» است.

فارسی در زمره فیلمسازانی است که ساخت فیلم را با دوران دفاع مقدس آغاز کرد و هرچند در ابتدا علاق‏مند به حوزه عکاسی بود اما در جبهه های جنگ دوربین به دست گرفت و مستندهای بسیاری درباره جنگ ساخت. فارسی پس از شهادت آوینی در بهار سال ۷۲ مسئولیت معاونت تولید موسسه روایت فتح را تا سال ۸۱ عهده دار شد.

وی در کارنامه خود آثار گوناگونی چون مهاجران، گلستان آتش، شلمچه، ماه و خورشید، سراب ۲، تصویرگران جنگ، پایان انتظار، قصه های جنگ، غواصان، کبوتران امید، حقیقت گمشده، فانوس رو به باد، رستاخیز، خلوت دل، معلم و ... را به ثبت رسانده است.

فارسی این روزها مشغول تولید مستند تازه‌اش با نام بیداری درباره شهید یوسفی الهی است. شهیدی که به گفته فیلمساز، زندگی و ظاهرش به جوان‌های امروز شبیه تر بوده تا تصویر کلیشه‌ای که از شهدا در ذهنمان ثبت شده است. بیداری این روزها روی میز تدوین قرار دارد و محمدعلی فارسی کارگردان و مهدی فارسی تهیه‌کننده این مستند است.