اندیشکده آمریکایی : نفوذ ایران در آفریقا جدی است

شورای آتلانتیک در تحلیلی به قلم «دنی سیترینوویچ» تصریح کرد وقتی از رقابت بین قدرت های بزرگ در آفریقا صحبت می شود بایدن نباید از ایران به عنوان یک رقیب چشم پوشی کند.

این گزارش با اشاره به تلاش های آمریکا در جذب رهبران آفریقایی آورده است: در اواسط دسامبر ۲۰۲۲ (آذر ۱۴۰۱) «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا رهبران کشورهای آفریقایی را به نشستی در واشنگتن دعوت کرد. در آن دیدار آنها در زمینه همکاری با ایالات متحده برای رفع چالش ها در حوزه های اقتصادی، مدنی و امنیتی گفت وگو کردند. نشست سران و سفرهای اخیر مقامات بلندپایه دولت بایدن به آفریقا به عنوان نقطه اوج تلاش های کاخ سفید برای تقویت روابط بین ایالات متحده و قاره آفریقا در ابعاد گوناگون ارزیابی شده است.

طبق نظر نویسنده، این رویکرد در دولت بایدن با خط مشی دولت دونالد ترامپ به طور کامل متفاوت است زیرا رئیس جمهوری پیشین قاره آفریقا عرصه بازی و رقابت ابرقدرت ها به ویژه بین چین، روسیه و ایالات متحده می دید. در شرایط کنونی دولت بایدن در چارچوب همین رقابت قدرت های بزرگ، به دنبال تقویت همکاری های دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی با قاره آفریقا برای جلوگیری از نفوذ چین و روسیه در آن است.

گزارش تصریح دارد: با این حال، یکی از حوزه‌هایی که هر دو دولت بایدن و ترامپ آن را به طور کل به فراموشی سپردند، نفوذ فزاینده ایران در این قاره است؛ در این شرایط تدوین سیاستی که آزادی عمل تهران در آفریقا را محدود می کند، لازم است.

طبق این تحلیل، از زمان انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ و در نتیجه تشدید فشارهای سیاسی بر تهران، آفریقا به قاره ای جذاب برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است. ایران آفریقا را به‌عنوان کارزاری برای کسب نفوذ، قدرت و قلمرو می‌بیند. ضمن آنکه تهران در آن منطقه به دنبال مقابله با نفوذ غرب به‌ویژه ایالات متحده است و در همکاری با عناصری که مخالف استعمار هستند تلاش دارد تا مسیر مستقل تری را ترسیم کند.

شورای آتلانتیک با بیان اینکه ایران شبکه جهانی سازمان‌ های مذهبی و فرهنگی خود را هم در این راستا به کار گرفته است تا نفوذ خود در آفریقا را افزایش دهد، مدعی شد یکی از نمونه ها از نفوذ عمیق ایران در کشورهای آفریقایی تلاش بی‌سابقه آن برای آزاد کردن روحانی شیعه نیجریه «شیخ ابراهیم زکزاکی» از بازداشت در سال ۲۰۱۹ بوده است.

در گزارش تصریح شد که در میانه های اسفند ۱۴۰۱ اجلاس اقتصادی ایران و آفریقای غربی در تهران برگزار شد که نشانه دیگری از تلاش ایران برای تقویت روابط خود با کشورهای آفریقایی و تقویت جایگاه آن به ویژه در غرب این قاره بود. این اقدام در واقع بخشی از خط مشی «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری ایران در تقویت رابطه با کشورهای غرب آفریقا می باشد که نمونه بارز این رویکرد در سفر وی به گینه بیاساو در آگوست ۲۰۲۱ نمایان شده است. وی قول داده است که به گسترش روابط بین ایران و کشورهای قاره آفریقا ادامه می دهد.

در بخش دیگری از گزارش اندیشکده فوق، تلاش های ایران برای افزایش نفوذ در منطقه راهبردی شاخ آفریقا نیز عاملی برای تضعیف روند گسترش و تقویت توافق ابراهیم ارزیابی شده است و در چنین شرایطی هزینه پیوستن کشورها به توافق ابراهیم بیشتر می شود. همچنین بهبود حضور دیپلماتیک ایران در نهادهای مختلف آفریقایی مانند اتحادیه آفریقا، کارزار سیاسی پرقدرتی را در مقابل تقویت روابط اسرائیل با سایر کشورهای آفریقایی ایجاد کرده است.

نویسنده گزارش اعتقاد دارد دولت بایدن برای محافظت از متحدان خود در آفریقا و حفظ منافع ایالات متحده در آن، نمی تواند تنها بر حضور رو به رشد چین و روسیه در آن متمرکز باشد و باید نفوذ عمیق‌تر تهران در آفریقا را هم جدی بگیرد زیرا چالشی فزاینده را برای سیاست آمریکا در آفریقا ایجاد می کند. سیترینوویچ در پایان تاکید کرد: با نگاهی به آینده، آفریقا همچنان هدف جذابی برای سیاست ایران در دوره ابراهیم رئیسی خواهد بود.

ایالات متحده بدون یک برنامه عملیاتی دقیق، توانایی چندانی برای بیرون راندن تهران از آفریقا و جلوگیری از هماهنگی آن با چین و روسیه نخواهد داشت، به ویژه آنکه پکن و مسکو در ماه های اخیر به شکلی بی سابقه در حال نزدیکی به تهران بوده اند. بنابراین، مقابله با نفوذ ایران در آفریقا باید زودتر به اولویت دولت بایدن تبدیل شود.