به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران امروز (یکشنبه) میزبان سخنرانی علمی برخط با عنوان آیا زبان نگارش در تأثیرگذاری یافته‌های علمی نقش دارد؟ بود که طی آن یافته‌های یک مطالعه انجام شده در این حوزه، مطرح و تشریح شد.
مدیر گروه اصطلاح‌شناسی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران در ابتدا سابقه‌ای از موضوع علم‌سنجی و پیدایش آن در قرن نوزدهم بیان کرد و گفت: این علم تحت تاثیر پوزیتویسم (فرضیه اثبات‌گرایی) از قرن نوزدهم مطرح شد و بعدها فرمالیست‌های (ساختارگراهای) روس در حوزه‌های نقد ادبی و جامعه شناسی بیشتر دیده شد.
مهدی سمائی ادامه داد: نثر را در زبان‌های مختلف به انواعی تقسیم کرده‌اند و در زبان فارسی نثر مرسل ساده‌نویسی بیشتری دارد. اهمیت و شمار واژگان اختصاصی، واژگان دشوار نسبت به کل متن، تعداد الفاظ و کوتاه یا بلند بودن جملات بخشی از شاخص های متن ساده هستند.
وی در ادامه با استناد به نظر جرح اورول (نویسنده انگلیسی اواسط قرن بیستم) برخی از ویژگی‌های متن ساده را برشمرد و گفت: پرهیز از به کاربردن کلمات طولانی، حذف حداکثری زواید، پرهیز از استفاده از کلمات خارجی، استفاده از ساختار معلوم به جای مجهول، جملات کوتاه، جملات روشن و تک‌معنایی، پرهیز از صنایع بدیعی و مجازی و اجتناب از ساخت منفی از نظر.
سمائی بر اساس خوانش مقالات علمی تخصصی همچنین زبان نگارش این مقالات را واجد خصوصیاتی دانست و اظهار داشت: استفاده از کلمات و اصطلاحات تخصصی بیشتر به زبان لاتین، حذف نحوی کمتر و تکرار، استفاده از ساخت مجهول، رابطه مستقیم بین دال و مدلول و استفاده از زبان حال بیشترین مولفه‌های این زبان است.
وی در ادامه به تشریح انجام مطالعه‌ای برای پاسخ به این سوال پرداخت که آیا استفاده از زبان ساده در افزایش میزان استنادات مقالات علمی موثر است یا خیر. سمائی گفت: منظور از افزایش تاثیر و استنادات میزان اشارات و ارجاعات به مقالات علمی در فضای مجازی و مکتوب بود و برای پی بردن به این موضوع ۹۰ مقاله علمی یک نشریه انگلیسی در حوزه زبان شناسی را بررسی کردیم. این مطالعه، پژوهشی میان‌رشته‌ای با همکاری متخصصان دو رشته زبانشناسی و علوم اطلاعات است.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات گروه پژوهشی سیاست اطلاعات نیز به عنوان دیگر محقق این طرح در ادامه به تشریح این پژوهش پرداخت و گفت: میزان استناد به مقالات را معیار اصلی قرار دادیم زیرا تا حدی نشان دهنده کیفیت آثار است و نشان می‌دهد محققان چقدر به مقاله توجه کرده‌اند.
بهروز رسولی اظهار داشت: همچنین غیر از استنادات در فضای مکتوب، استناد در فضای مجازی، پایگاه‌های اطلاع‌رسانی برخط، شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر را نیز بررسی کردیم که ببینیم آیا بین این دو متغیر یعنی ساده‌نویسی و اثرگذاری رابطه‌ای وجود دارد یا خیر؟
وی ادامه داد: برای این امر ۹۰ مقاله منتشرشده در شاخه زبانشناسی از یک نشریه انگلیسی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ وابسته به دانشگاه آکسفورد را بررسی و تحلیل کردیم. بازه ۱۰ ساله را برای این مقالات انتخاب کردیم تا زمان برای استنادات کافی باشد. همچنین مقالات با دو پدیدآور را حذف کردیم زیرا معمولا افزایش تعداد همکاران استنادات علمی را افزایش می‌دهد. مقالات مروری (Review) نیز در این پژوهش حذف شده‌اند.
رسولی با اشاره به انجام مراحل مختلف این تحقیق گفت: سطح دشواری و آسانی مقالات را بر اساس تعداد واژگان تخصصی دسته بندی و اثرگذاری مقالات را از روی دو پایگاه استنادی یکی دایمنشن/ Dimension و دیگری آلتیمتریک altmetric تعیین کردیم. امتیاز کلی مقالات بر اساس استنادات مقالات در رسانه‌ها، اخبار، توئیتر، کتاب‌ها و مقالات دیگر به دست آمده است.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات گروه پژوهشی سیاست اطلاعات ادامه داد: به طور مشخص در پژوهش یادشده به این دو سوال پاسخ دادیم که اگر واژگان تخصصی کمتر در مقاله‌ای استفاده شده باشد، تعداد استنادات بیشتر است؟ که پاسخ این سوال خیر بود.
وی افزود: همچنین آیا ارجاعات مقالات ساده‌تر در فضای مجازی بیشتر است که در این مورد هم پاسخ خیر بود و مانند فضای مکتوب مقالات آسان‌تر ارجاعات بیشتری نداشتند.
رسولی خاطرنشان کرد: البته این نتیجه‌گیری را نمی‌توان به دلایل مختلف به همه مقالات علمی تعمیم داد. زبانشناسی موضوع عمومی نیست که افراد زیادی به آن ارجاع کنند، همچنین تعداد مقالات بررسی شده در این پژوهش زیاد نبود است.
وی تاکید کرد: برای رسیدن به دانش بهتر باید حوزه های دیگر هم بررسی شود، از روش‌های ماشینی برای تحلیل مقالات باید زیاد استفاده شود و مثلا ۵ هزار یا ۵ میلیون مقاله را بررسی کرد تا نتیجه دقیق تری به دست آید. همچنین باید در اسناد دیگری غیر از مقاله یعنی کتاب و اخبار هم این موضوع را بررسی کرد که آیا مقالات ساده نوشته شده بیشتر دیده و ارجاع می‌شوند یا خیر. به طور کلی به دلیل محدود بودن حوزه مطالعاتی این پژوهش، یافته‌های آن قابل تعمیم به همه حوزه ها نیست.
رسولی گفت: به طور کلی همه پژوهشگران معتقد هستند اگر متن ساده‌تر نوشته شود، افراد آن را بهتر درک می‌کنند و اثر بیشتری روی آنها دارد. همچنین ساده‌نویسی به خصوص روی مخاطبان بیشتر اثر خواهد داشت.
نظر شما