تلاش روسیه برای تنوع‌بخشی اقتصاد از طریق گسترش روابط با قاره آفریقا

به گزارش روز دوشنبه ایرنا، این نشریه خاطرنشان کرد تحریم های غرب، روسیه را از همکاری تجاری معمول با شرکای غربی خود بازداشته است و این امر مسکو را وادار به یافتن بازارهای جدیدی کرده که در تحریم روسیه شرکت نکرده اند.

به نوشته نشنال اینترست، سیاستگذاران و ناظران غربی باید در زمینه پویایی تعامل مسکو با آفریقا نگران باشند. ناتوانی در وارد کردن آسیب های اقتصادی شدیدتر به روسیه تا حدی ناشی از این واقعیت است که بقیه کشورها جهان، حاضر به پیروی از غرب در تحریم روسیه نیستند.

سرمایه گذاری روسیه در آفریقا

ناتالیا پیسکونووا استاد دانشگاه روسیه در مصاحبه ای در اواخر سال گذشته، گفت روند سیاست گذاری روسیه در رابطه با سرمایه گذاری آفریقا به دو سطح تقسیم می شود: آنچه دولت روسیه انجام می دهد و آنچه مشاغل خصوصی روسی صورت می دهند.

وی افزود: در سال‌های قبل از ۲۰۱۰، زمانی که مسکو علاقه بیشتری به آفریقا نشان می داد، شرکت‌های روسی مانند راسال، روسنفت و لوک اویل که در بازار آفریقا منافعی داشتند به منظور جلب حمایت دولت از فعالیت‌های خود در این قاره لابی کردند اما این تلاش چندان موفق نبود اما پس از این که دولت به تدریج بعد از سال ۲۰۱۰ علاقه خود را به فعالیت تجاری در قاره آفریقا نشان داد هم دولت و هم شرکت ها همکاری بیشتری را با کشورهای آفریقایی آغاز کردند.

شرکت های روسی صرف نظر از خصوصی، دولتی یا مشارکتی بودن، از کرملین در قالب یارانه ها و موافقت نامه های معافیت از مالیات کمک دریافت کردند.

بسیاری از بنادر آفریقا از نظر لجستیک تجارت بین المللی ضروری هستند: از جمله بنادر شمال آفریقا (مصر، تونس و الجزایر)، آفریقای شرقی (کنیا) و آفریقای جنوبی (آفریقای جنوبی). به همین ترتیب، فرودگاه های آفریقا و به ویژه مراکز هواپیمایی منطقه ای مانند قاهره، نیز برای مسکو مفید هستند، زیرا تجارت و گردشگران روسی از پروازهای آفریقا استفاده می کنند. خطوط هوایی اتیوپی پروازهای خود به روسیه را در آگوست (مرداد/شهریور) ۲۰۲۲ تمدید کرد. این دسترسی برای روسیه مهم است زیرا اتحادیه اروپا حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای متعلق به روسیه بسته است.

نشنال اینترست افزود: کشورهای آفریقایی از تحریم های غرب حمایت نمی کنند و برخلاف اتحادیه اروپا، کشتی های روسی را از استفاده از بنادر خود منع نکرده اند. بنابراین کشتی های روسی می توانند در صورت لزوم در این بنادر تعمیراتی را انجام دهند و هزینه چنین خدماتی را بپردازند.

از بُعد مالی، بخش بانکی عمدتاً دولتی در قاره آفریقا می‌تواند به روسیه کمک کند تا در مواجهه با تحریم‌ها، مبادلات بانکی و مالی بین‌المللی را انجام دهد. امور مالی آفریقایی از سیستم پرداخت «یونیون پِی» (UnionPay) چین استفاده می کند که برای روسیه ضروری است، زیرا خدمات کارت های اعتباری ویزا و مسترکارت در بازار روسیه متوقف شده است.

برای کرملین، طلا و الماس آفریقا فقط دارایی مالی نیست. صنعت معدن روسیه که دارای تخصص قابل توجهی است، موفقیت قابل توجهی در این قاره پیدا کرده است و نقش مهمی در سیاست گذاری مسکو ایفا می کند.

آنگولا به دلیل ذخایر مس برای مسکو مهم است. این فلز در تولید ماشین آلات و تکنولوژی اهمیت خاصی دارد، به ویژه با توجه به این واقعیت که استخراج از سنگ معدن مس روسیه به سختی انجام می شود.

آفریقا همچنین غنی از مواد معدنی و کانی کمیاب است که در تولید دستگاه‌های پیشرفته (مانند گوشی‌های هوشمند و نمایشگر)، سیستم‌های تبدیل انرژی (توربین‌های بادی، پانل‌های فتوولتائیک و ماشین‌آلات الکتریکی) و تجهیزات نظامی (لیزر) و رادار ضروری هستند.

در حالی که غرب، به ‌ویژه آمریکا، به دلیل ملاحظات زیست‌محیطی در بهره‌برداری از این عناصر محتاط بوده است، روس‌ها و چینی‌ها برای تأمین این منابع حیاتی در آفریقا تلاش می کنند. در نتیجه، روسیه دارای اهرم فشار بر غرب است، زیرا فناوری مورد نیاز برای گذار به اقتصاد سبز به این مواد معدنی متکی است.

این رسانه خاطرنشان کرد صنعت کشاورزی و کود روسیه نیز در آفریقا از موفقیت برخوردار است. وزارت کشاورزی روسیه، کشورهای آفریقایی را به عنوان شرکای کشاورزی شایسته توصیف کرده است.

روسیه شریک تجاری مهم آفریقا

نشنال اینترست در بخشی از گزارش خود در مورد شراکت تجاری روسیه با آفریقا در بخش صادرات مواد غذایی و کود نوشت: مواد غذایی ۴۰ درصد از سبد مصرفی در آفریقا را تشکیل می دهد که مستقیماً تحت تأثیر جنگ اوکراین است، زیرا روسیه و اوکراین نزدیک به ۳۰ درصد از صادرات جهانی گندم را تشکیل می دهند.

روسیه و اوکراین تامین‌کننده بیش از ۵۰ درصد واردات گندم در بروندی، اوگاندا، رواندا، تانزانیا، سودان و سومالی محسوب می‌شوند. علاوه بر این، در سال ۲۰۲۱ روسیه، صادرکننده پیشروی کودهای نیتروژن، پرمصرف ترین کود در قاره آفریقا، و دومین صادرکننده بزرگ کودهای پتاسیم و فسفر بود که ۱۴ درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داد.

این گزارش خاطرنشان کرده که به طور غیرمنتظره ای، صنایع نفت و گاز روسیه در آفریقا به دلیل ملاحظات امنیتی سیاسی نسبت به مناطق دیگر موفق نیست.

انرژی هسته ای

به نوشته نشنال اینترست، برخلاف صنایع نفت و گاز، صنعت هسته ای روسیه در آفریقا موفقیت هایی داشته است. شرکت دولتی انرژی هسته ای روسیه موسوم به روس اتم، در ساخت نیروگاه های هسته ای و کمک به کشورهای آفریقایی برای رفع نیازهای تامین انرژی خود فعال است. از نظر اقتصادی و سیاسی، پروژه‌های نیروگاه های هسته‌ای، سرمایه‌گذاری مناسبی برای مسکو هستند.

صنایع دفاعی

صنعت دفاعی روسیه نقش برجسته ای در همکاری اقتصادی مسکو با آفریقا ایفا می کند.

بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، دولت روسیه ۱۹ توافقنامه مرتبط با همکاری نظامی با دولت‌های آفریقایی امضا کرد که بر فروش تسلیحات متمرکز بود.

حضور روسیه در بازار تسلیحاتی آفریقا با این واقعیت تسریع شده است که بسیاری از زرادخانه‌های ارتش ملی آفریقا از اتحاد جماهیر شوروی تامین شده اند؛ زمانی که مسکو تامین‌کننده اصلی تسلیحات این قاره بود.

پیامد جنگ اوکراین

نشنال اینترست نوشت: هنوز معلوم نیست که جنگ اوکراین، تحریم های غرب و اختلال در زنجیره های تامین جهانی در سالهای اخیر و در آینده تا چه اندازه هم از نظر انتقال تجهیزات جدید و هم از لحاظ تعمیر تجهیزات قدیمی، در این قاره تاثیر خواهد داشت.

اما به نظر می رسد که روسیه تلاش می کند بازارهای خود را حفظ کند. در آگوست ۲۰۲۲، این کشور نمایشگاه نظامی «ارتش ۲۰۲۲» را برگزار کرد که از ۷۲ کشور در آن شرکت کردند و ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در جریان آن گفت آماده است سلاح های خود را با متحدانش در آمریکای لاتین، آسیا و آفریقا به اشتراک بگذارد.

این رسانه به تاثیرات ضد و نقیض جنگ اوکراین در صنایع مختلف پرداخت و در رابطه با تاثیر این جنگ بر گردشگری مصر نوشت: قبل از جنگ اوکراین گردشگران روسی و اوکراینی حدود ۴۰ درصد از بازدیدکندگان از مصر را تشکیل می دادند. هر چند که در آغاز جنگ نرخ رزرو هتل ها در مصر ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش یافت اما این روند در جهت معکوس به خود گرفته به طوری که در آگوست ۲۰۲۲ مصر، دومین مقصد پرازدحام گردشگران روسی بعد از ترکیه و امارات بوده است. در رابطه با گردشگران ثروتمندتر روسی از ابتدای حمله روسیه به اوکراین در فوریه (بهمن/ اسفند) ۲۰۲۲ تا دسامبر (آذر/دی) ۲۰۲۲ ، نرخ سفر از روسیه به مصر ۱۸۱ درصد افزایش یافتهاست.

نشنال اینترست نتیجه گرفت: این نشان می دهد که صنعت گردشگری مصر از جنگ اوکراین منفعت برده است تا جایی که مصر اکنون در حال بررسی ارائه سامانه پرداخت روسی «میر» در تفریحگاه های دریای سرخ است.

این نشریه در رابطه با تاثیر جنگ بر صنعت داروسازی روسیه مدعی شد: برای مثال تلاش های روسیه برای تبلیغ واکسن ضد کرونای خود موسوم به «اسپوتنیک وی» در قاره آفریقا و از طریق سیاست به اصطلاح «دیپلماسی واکسن» عمدتا به دلایل مختلفی از قبیل میزان موثر بودن واکسن مذکور، قیمت های بالا، تاخیر در تحویل آنها و عدم تایید آن از سوی سازمان بهداشت جهانی شکست خورده است.

نشنال اینترست در بخشی از گزارش خود آورده است: کشورهای آفریقایی هنوز در حال پیشرفت هستند و هدف اولیه اقتصادی روسیه در کوتاه و میان مدت، مقاومت در برابر تاثیر تحریم های غرب است. این موضوع باعث شده که روابط اقتصادی مسکو با کشورهای قاره آفریقا محدود شود. اما روسیه و آفریقا از هر فرصتی برای تقویت روابط اقتصادی خود استفاده می کنند.

به نوشته این مجله، در کل چرخش روسیه به سمت جهان جنوب و به ویژه قاره آفریقا ممکن است یکی از مشخص ترین میراث های بجامانده از جنگ اوکراین باشد. کشورهای جهان جنوب ممکن است قدرت اقتصادی غرب را نداشته باشند اما زمین، جمعیت و منابع آنها برای قدرت های غیرغربی مانند روسیه و چین اهمیت دارد و سیاستمداران غربی باید به این موضوع توجه داشته باشند.