از شورای حکام تا شورای امنیت/خصومت علیه ایران تا سرحد تضعیف نظام چندجانبه‌گرایی

کمتر از چهار ماه دیگر بخش عمده محدودیت‌های سازمان ملل متحد علیه برنامه موشکی ایران، در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به پایان می‌رسد. اروپا که از پنج سال پیش در پی خروج آمریکا از برجام، چشم خود را روی نقض آشکار این قطعنامه از سوی کاخ سفید بسته، اینک به ارائه تفسیری گمراه کننده از قطعنامه متوسل شده و رفع محدودیت‌های موشکی ایران در سایه ادعای بی‌اساس همکاری نظامی تهران - مسکو تهدیدی علیه جنگ اوکراین جا زده است.

هفته پیش، سفرای آمریکا، اوکراین، فرانسه، انگلیس و آلبانی ادعای استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین از سوی روسیه را تکرار و آن را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت خواندند. آن‌ها در سایه نمایش سیاسی برای بدنام کردن ایران در جنگ اوکراین، ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه را مغایر پاراگراف ۴ قطعنامه خوانده و با ارائه تفسیر غلطی از قطعنامه، درصدد ضربه دیگری بر توافقات سال ۹۴ هستند.

روزنامه گاردین روز یکشنبه در گزارشی ادعا کرد که انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی عضو برجام (آلمان و فرانسه) در نظر دارند تا با نقض تعهدات خود در توافق هسته‌ای، از برداشتن تحریم‌های موشکی ایران خودداری کنند. این روزنامه انگلیسی با بیان اینکه «تصمیم این کشورهای اروپایی در نقض تعهدات هسته ای مخاطراتی در پی دارد» مدعی شد: معلوم نیست ایران که در آستانه تولید اورانیوم غنی شده در سطح نظامی است، چه واکنشی نشان دهد.

گاردین، بهانه دیپلمات های تروئیکای اروپایی در توجیه عهدشکنی دولت های خود را این ادعا اعلام کرد که ایران با فروش پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین و احتمال ارسال موشک های بالستیک به این کشور، تعهدات برجامی را نقض کرده است.

پیتر جنکینز سفیر و نماینده دائم پیشین انگلیس در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با طرح این نکته که قطعنامه ۲۲۳۱ و محدودیت‌های موشکی ارتباطی با برجام ندارند، گزارش گاردین را زیر سووال برده و می‌گوید: به‌نظرم برجام در مورد مسائل موشکی ساکت است و این تنها قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است که برجام را تایید می کند و در یک ضمیمه غیر الزام آور حاوی مفاد مربوط به موشک است. وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در لندن افزود: ‌اگر این تصور درست باشد، این پرسش مطرح است که آیا حفظ تحریم‌های موشکی پس از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ نقض برجام است یا خیر.

بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت محدودیت‌های سازمان ملل در زمینه تحقیق و توسعه (R&D) و تولید موشک‌های بالستیک ایران که قابلیت حمل کلاهک اتمی ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) منقضی خواهند شد. اما تحرکات اخیر طرف‌های غرب نشانگر اهداف مغرضانه آن ها برای مانع‌تراشی در اجرای مفاد این قطعنامه از طریق تاثیرگذاری بر نشست دوره ای شورای امنیت درباره قطعنامه یادشده هستند.

نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل در این باره تاکید کرد که فشار اطراف غربی برای موکول کردن نشست قطعنامه ۲۲۳۱ به ماه ژوئیه در دوره ریاست انگلیس بر شورای امنیت، «به وضوح اهداف مغرضانه آن ها را آشکار می سازد.» نمایندگی کشورمان در سازمان ملل تصریح کرد: ایران ضمن رد این اتهامات بی اساس صریحا و مکررا اعلام کرده دخالتی در جنگ اوکراین ندارد و این جنگ نمی تواند طرف بازنده و برنده داشته باشد و تمامی تلاش ها باید بر پایان دادن هر چه سریعتر این جنگ و حل ریشه ای دلایل بروز جنگ برای استقرار صلح پایدار باشد.

البته تروئیکای اروپایی سال گذشته نیز ادعاهایی را در این باره مطرح و از سازمان ملل متحد خواستند تا در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱، درباره ادعای واهی ارسال موشک و پهپادهای ایرانی به روسیه تحقیق کند. برخی مقام‌های اروپایی نیز ادعا کرده‌اند که باید مشخص شود اقدام روسیه و ایران نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بشمار می‌رود یا خیر.

پیتر استانو سخنگوی ارشد اتحادیه اروپا آبان پارسال با تکرار ادعای نقش پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین گفت: موضع نماینده عالی (مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا) کاملاً روشن است و او تاکید کرده که اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن از ایران می‌خواهند که از ارائه سلاح به روسیه که برای ارتکاب جنایات علیه مردم و زیرساخت‌های اوکراین استفاده می‌شود، دست بردارد.

وی ادعا کرد: هواپیماهای بدون سرنشین ایران که گویا ماه‌ها قبل از شروع جنگ در اختیار روسیه قرار داده است، در حال حاضر در این جنگ برای کشتن اوکراینی‌ها استفاده می‌شود و این نقض آشکار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است. اتحادیه اروپا قبلاً تحریم‌هایی را در این زمینه تصویب کرده و اقدامات بعدی را نیز در صورت نیاز انجام خواهد داد.

این اتهامات در حالی مطرح شد که اولا هیچ مدرک محکمی برای تصدیق ادعای ارسال پهپاد ایرانی به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین وجود ندارد و در ثانی در صورت صدق چنین ادعایی محدودیت‌های سازمان ملل در ارتباط با معاملات تسلیحاتی در سال ۲۰۲۰ لغو شد.

حتی اگر فرض کنیم که محدودیت‌های «دیگری» همچنان برقرار است؛ باز آن محدودیت‌ها، شامل حال پهبادهای سبک نمی‌شود و صرفا مربوط به انتقال فن‌آوری موشک‌هایی است که برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده باشند.

در نهایت اینکه اگر این محدودیت‌ها شامل حال پهباد هم می‌شود؛ باز مسئولیت حقوقی اخذ مجوز از شورای امنیت برای انتقال این کالا بر دوش واردکننده (روسیه) است، و نه برعهده ایران که (به ادعای تروئیکا) صادر کننده است.

کارشناسان آشنا با موضوع، همان موقع نسبت به تحرکات غرب برای تضعیف برجام هشدار دادند. پیتر جنکینز تصریح کرد که تروئیکا نباید توافق سال ۹۴ را فدای موضع‌گیری‌های سیاسی خود کنند.

اما به‌نظر می‌رسد که غرب با صحنه‌گردانی رژیم صهیونیستی در تلاش است تا به مسیر پروژه شکست خورده ایران هراسی بعد از سیاست نخ‌نمای جنجال‌آفرینی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دهد. چندی پیش وزیر امور خارجه انگلیس در تداوم اتهام‌زنی علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان ادعا کرد که لندن درخصوص پایان مهلت برخی محدودیت‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای برجام، موسوم به بندهای غروب آفتاب، تدابیر تکاملی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای درنظر گرفته است.

او این مطلب را در پاسخ به پرسش باب بلکمن نماینده حوزه انتخابیه «هرو ایست» که ریاست گروه دوستی پارلمانی انگلیس و اسرائیل را برعهده دارد و خود را از طرفداران قوی گروهک منافقین می‌داند مطرح کرد که درباره تدابیر انگلیس در قبال پیشرفت‌های هسته‌ای و موشکی ایران با پایان بندهای غروب آفتاب برجام، پرسید.

جیمز کلورلی طی سخنانی در مجلس عوام، با طرح ادعاها علیه برنامه هسته‌ای ایران گفت: ما بر تعهد خود مبنی بر اینکه ایران نتواند به یک کشور دارای سلاح هسته‌ای تبدیل شود، تاکید داریم و اطمینان حاصل خواهیم کرد که با پایان مهلت بندهای غروب آفتاب برجام، اقدامات گسترده‌تری را در این زمینه (عدم دست یابی ایران به سلاح هسته‌ای) انجام دهیم.

پیشتر سخنگوی نخست وزیر انگلیس نیز در پاسخ به سووال ایرنا درباره تعهد این کشور نسبت به بندهای غروب آفتاب برجام ادعا کرده بود که دولت لندن در این زمینه با شرکای خود به صورت هماهنگ اقدام خواهد کرد. وی اما توضیح بیشتری را در این باره ارائه نکرد.

خشم ناتو از پهپادهای ایرانی

سفیر پیشین انگلیس در آژانس اتمی، تحرکات غرب در شورای امنیت را بخشی از نمایش ناتو در ماجرای جنگ اوکراین می‌داند. پیتر جنکینز به ایرنا گفت: به‌نظرم اگر محدودیت‌های موشکی حفظ شوند، این نمایشی از نارضایتی ناتو درباره عرضه پهپادهای ایرانی به روسیه است. گمان می‌کنم که دولت‌های عضو ناتو می‌دانند که حفظ تحریم‌ها هیچ تأثیری بر تصمیم‌گیری ایران در مورد تامین پهپادهای آینده نخواهد داشت. اما آن‌ها را قادر می‌سازد تا به مخاطبان داخلی اطمینان دهند که ایران را به دلیل جانبداری از روسیه علیه اوکراین در جنگی که دلایل پیچیده‌تری دارد، مجازات می‌کنند.

جمهوری اسلامی ایران بارها ادعای همکاری با روسیه در جنگ اوکراین را رد و بر لزوم راه‌حل دیپلماتیک در این مناقشه، تاکید کرده است. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان پیشتر در این باره گفته بود: در جنگ اوکراین با نگاه اصولی مخالف به جنگ، هم مخالف جنگ در روسیه و هم مخالف جنگ در اوکراین هستیم و هیچ سلاحی به روسیه برای جنگ به اوکراین ندادیم

با این حال غرب در مسیر ایران‌هراسی در تلاش است تا به این بهانه، ضربه دیگری را به توافقات سال ۹۴ که به لطف صبر راهبردی و مقاومت فعال ایران نفس می‌کشد وارد کند.

ریچارد دالتون سفیر پیشین انگلیس در ایران ادعا می‌کند که اگر مذاکرات برای ازسرگیری اجرای برجام به نتیجه می‌رسید، کار به مقطع کشیده نمی‌شد. وی با اشاره به روند اخیر مذاکرات غیر مستقیم آمریکا و ایران، ابراز امیدواری کرد که گفت‌وگوها به نتیجه برسد و تنش‌ها کاهش یابد.

این دیپلمات اسبق انگلیس رعایت ضرب‌الاجل تعیین شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پیرامون محدودیت‌های موشکی ایران را اجتناب‌ناپذیر دانست اما احتمال کارشکنی طرف‌های غربی را رد نکرد. وی گفت: امیدوارم که ایران همچنان نسبت به خطوط قرمز شناخته شده در برجام خویشتنداری خود را نشان دهد.

ایران با وجود بدعهدی طرف‌های غربی حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای مشارکت در مذاکرات به منصه ظهور گذاشت؛ اما نتیجه مذاکرات به دلیل عواملی همچون تناقض در رفتار، تعلل در تصمیم‌گیری، زیاده‌خواهی و طرح درخواست‌های جدید از سوی آمریکا معطل ماند. به تعبیر نشریه لیبریشن ایران در روند مذاکرات به طور ثابت به دیپلماسی متعهد بود اما واشنگتن تحریم‌های بیشتری را اعمال و جنگ اقتصادی خود را علی‌رغم ابراز تمایل برای بازگشت به توافق هسته‌ای تشدید کرد.

اکنون که ضرب‌الاجل بندهای غروب افتاب برجام فرا رسیده و غرب درصدد کارشکنی برامده است، ایران حق هرگونه واکنشی را برای خود محفوظ می‌دارد. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در این باره گفت: گزارش‌های رسانه‌ای ملاک عمل و تصمیم گیری ما نیست. روز انتقالی مطابق با برجام در سال هشتم یعنی مهرماه امسال است. ایران به عنوان عضو مسئولیت پذیر برجام متناسب با اقدامات طرف‌های مقابل اقدام خود را انجام می‌دهد. ما در چارچوب برجام و سازوکارهای مندرج در آن به هرگونه بدعهدی طرف های مقابل واکنش نشان می‌دهیم؛ کما اینکه گام های جبرانی هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران هم واکنشی به خروج آمریکا از برجام و بی عملی اروپا بود.

وی بیان کرد: ما ادامه مذاکرات را با هدف تامین حداکثری منافع ملی دنبال می‌کنیم و مواضع خود را به طرف مقابل به روشنی اعلام کردیم و در بازه زمانی اخیر رگه‌هایی از واقع بینی و دور شدن از فضای غیرسازنده و سیاست مخرب را در طرف های مقابل مشاهده کردیم اما این برای ما کافی نیست و ما به میز مذاکره پایبند هستیم.