به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم شامگاه دوشنبه (۱۹ تیر) و ساعاتی بعد از برگزاری اختتامیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی میزبان شماری از برگزیدگان ایرانی این جایزه در تالار فارابی پژوهشگاه بود تا در یک گردهم‌آیی صمیمانه و مطابق هر سال ضمن آشنایی بیشتر این برگزیدگان زمینه‌ای برای بیان دغدغه‌های آنان و راهکارهای‌شان برای حل مسائل جامعه فراهم شود.
آیین اختتامیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی صبح دوشنبه در مرکز همایش‌های صداوسیما با حضور محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی، محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و شماری از روسای دانشگاه‌ها و شخصیت‌های برتر حوزه علوم انسانی و اسلامی برگزار شد و برگزیدگان جوایز خود را دریافت کردند.
گزارشی از اهدای جوایز برگزیدگان را اینجا بخوانید.
رئیس پژوهشگاه در این مراسم، گذار از مدیریت سنتی و محاسبه‌ناپذیر به مدیریت علمی و محاسبه‌پذیر را امری اجتناب‌ناپذیر دانست و افزود: نداشتن ابتکار عمل برای شکل‌دهی به مدیریت علمی، به حجم ناکارآمدی های برخی دستگاه‌ها خواهد افزود.
حجت‌الاسلام رضا غلامی ادامه داد: امروز به برکت انقلاب اسلامی، اهداف بزرگ و افتخارآمیزی داریم اما با روش‌های موجود مدیریتی، هم فرصت چندانی برای تحقق این اهداف فراهم نشده و هم بر حجم مشکلات افزوده خواهد شد.
وی با طرح این سوال که حکمرانی و مدیریت علمی چه مختصات و مولفه‌هایی دارد یا چگونه و در چه بستری می توان به این مهم رسید، گفت: این یک پرسش مهم از علوم انسانی است و باید زمینه پاسخ قوی به این پرسش را مهیا کنیم. البته گام اول در پاسخگویی به این پرسش، رسیدن به تحلیلی علمی، واقع بینانه و به دور از سیاست‌زدگی از وضع کشور با همه جزئیات و گمانه‌زنی ها درباره آینده است که امروز به دلایل گوناگون وجود ندارد.
غلامی افزود: البته از نظر من نبود این تحلیل، سه علت دارد؛ تولید نشدن یا در دسترس نبودن اطلاعات دقیق و روزآمد، نبود تحلیل وضعیت کشور در دستور کار دانشگاه‌ها به علاوه مواجه نشدن روش‌مند با تحلیل در مواردی که قصد تحلیل وجود دارد اما کمبود انگیزه و اشتیاق کافی مانع کار می شود.
رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره فارابی به کم‌کیفیتی تحقیقات و آموزش در علوم انسانی اشاره کرد و افزود: واقعاً درباره کیفیت علوم انسانی شرایط قابل توجیهی نداریم. بخشی از دانشجویان به ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی، حتی در دانشگاه‌های مشهور آموزش باکیفیتی نمی‌بینند و بعضی دانشگاه‌ها به بنگاه ارائه مدرک تبدیل شده‌اند. وضع پژوهش در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های علوم انسانی وخیم است؛ زیرا نه‌تنها مسائل پژوهشی با نیازهای درجه یک کشور فاصله زیاد دارد، سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های علوم انسانی و اجتماعی ناچیز و حتی در حد صفر است.
وی تاکید کرد: به دلیل نبود مدیریت های علمی، دستگاه‌های ما فاقد مساله علمی به معنای مصطلح هستند. یعنی نه‌فقط مساله علمی ندارند بلکه دنبال یافتن مساله علمی هم نیستند. تصور می‌شد شکاف اجتماعی، کاهش سرمایه اجتماعی، تَرَک خوردن ساختمان هویت ملی، جابجایی یا به هم‌ریختگی ارزش ها، اختلال و اغتشاش در افکار عمومی، کاهش مشارکت سیاسی، وجود سطحی از قانون گریزی، وجود حد قابل اعتنایی از تبعیض و فساد و امثال این ها برای برخی از مسئولان مساله علمی است، اما خیلی از مسئولان به این موارد به چشم مساله پیچیده اجتماعی نگاه نمی کنند یا آنها که این موارد را مساله ظریف و ذواضلاع اجتماعی تلقی می کنند، راه حل های ساده‌سازی شده برای آنها دارند. با این وصف، گلایه بعضی مسئولان از علوم انسانی مبنی بر پاسخگو نبودن به نیازها، گلایه‌ای تشریفاتی و تزئینی است.
بنابراین وقتی مدیریت ها علمی نباشند، دانشگاه‌ها به موجودات کم‌ارزش تبدیل می‌شوند و حداکثر، دیوان‌سالاری بیمار و مدرک‌گرا، آنها را به بنگاه صدور مدرک تبدیل می کند.
غلامی لازمه شکل گیری مدیریت علمی و محاسبه پذیر در ایران را دو عنصرِ در هم تنیده دانست و گفت: داشتن خط عقلانی و واقع بینانه، روشن و جزئی نگر به پیشرفت، باور و عمل به تمام حلقه‌های زنجیره نظام مردم سالاری دینی است.
رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم گفت: جمهوری اسلامی ایران، از پیروزی انقلاب اسلامی همواره در پی پیشرفت همه جانبه بوده و تاکنون با مجاهدت های مردم و مسئولان، به توفیقات مهمی دست یافته است. اما هنوز در خصوص الگوی پیشرفت خط روشنی نداریم و دستاوردهایی هم که تاکنون به منزله الگو یا نقشه پیشرفت تهیه شده، کلی‌گویی های تزئینی است و در عمل، اثر مشخص و قابل اعتنایی را نمی توان برای آن قائل بود.
وی توضیح داد: در عرصه مردم سالاری دینی که باید آن را یک موهبت الهی برای ملت ایران دانست، کاستی های نظری و به ویژه عملی کم نیستند؛ الگوی ما برای مشارکت سیاسی مشخص نیست یا اگر مشخص است به آن به نحو کامل عمل نمی کنیم. الگوی ما در زمینه نظارت همگانی، الگوی ما در ساحت شفافیت، الگوی ما در عرصه اعتراض سیاسی یا الگوی ما در حوزه بروکراسی روشن نیست و یا اگر روشن است به شکل زیگزاکی به این الگوها عمل می‌کنیم و نهادی برای مراقبت عملی و قاطع از نظام مردم سالاری دینی نداریم. مطمئنا اگر این دو عنصر در کشور ما تقویت شود، خود به خود بخش عمده‌ای از بسترهای طبیعی حکمرانی علمی در کشور مهیا می‌شود.
حجت الاسلام غلامی اظهار داشت: حکمرانی علمی و دانشگاه، دو شریک صمیمی هستند. حکمرانی علمی به رشد کیفی دانشگاه در عرصه علوم انسانی و اجتماعی کمک می‌کند و دانشگاه به تحقق و اعتلای حکمرانی علمی مدد می رساند. پس به هر دو نیاز داریم، یکی بدون دیگری بی معناست.
رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره فارابی گفت: گفت‌وگوهای نخبگانی در کشور ما کم است و این کمبود و فقر گفت‌وگو به محیط دانشگاه نیز سرایت کرده است. یعنی گفت‌وگوهای علمی از یک طرف میان خود استادان و از طرف دیگر، میان استادان و دانشجویان و از زاویه مهم تر، میان دانشگاهیان و حکمرانان ناچیز است. چند عنصر ازجمله سیاست‌زدگی و وارد شدن دعواهای جناحی در گفت‌وگو، ایدئولوژی زدگی و تقسیم صحنه گفت‌وگو به دو بخش حق و باطل، ضعف واقع‌بینی و احاطه ایده‌آل‌گرایی مبهم بر گفت‌وگوها، کمبود انگیزه و امید، رواج بی‌تفاوتی و مسئولیت ناپذیری اجتماعی و کم‌سو شدن شعله اخلاق گفت‌وگو در کاهش این گفت‌وگوها تاثیرگذار بوده است.
غلامی یادآور شد: ضعف مفرط گفت‌وگو در ساحت نقد آزاد هم وجود دارد. یعنی به طور کل، نقد آزاد در کشور کم است و در دانشگاه‌ها حتی در عرصه های علمی ناچیز است، چه رسد در باب امور عمومی کشور. البته دانشگاه‌ها در علوم انسانی و اجتماعی، باید در نقد و بررسی همه جانبه شرایط کشور و شیوه حکمرانی، پیشتاز باشند.
وی افزود: هیچ جا به اندازه دانشگاه‌ها سزاوار نقادی اوضاع جامعه نیست. نقدی که دانشگاه از پایگاه علمی می کند، برای نظام حکمرانی یک ثروت بزرگ است ضمن آنکه دانشگاه نیز برای اشراف به وضع کشور و جزئیات آن، چاره ای جز بهره گیری از مزیت های منحصربه‌فرد نقد ندارد. اما نقدپذیری از سوی حاکمیت و نخبگان سیاسی و روش‌مندتر کردن نقادی از سوی دانشگاه لازم است.
جای خالی اثر برگزیده در تحقیقات میان‌رشته‌ای
دبیر علمی چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی نیز در این نشست با اشاره به کاهش آثار رسیده به دبیرخانه در این دوره اظهار داشت: یکی از دلایل این امر کاهش سیر تولیدات حوزه علوم انسانی به دلایل مختلف مالی و غیره است.
مهدی عباس‌زاده با اشاره به قالب‌های مختلف دریافت آثار شامل کتاب، طرح پژوهشی، رساله دکتری یا رساله سطح چهار حوزه و مقالات پژوهشی گفت: مقالات پژوهشی را در این دوره اضافه کردیم ولی فقط شامل مقالات در حوزه علوم انسانی و اسلامی بود.
گزارشی از روند دریافت و داوری آثار داخلی این جشنواره را اینجا بخوانید.
وی با اشاره به داوری دقیق و سخت در این جشنواره گفت: ۶۰۰ داور با جشنواره همکاری کردند و بعد از چهار مرحله داوری از ۲ هزار و ۱۶۳ اثر رسیده به دبیرخانه حدود ۱۰ درصد یعنی ۲۰۰ اثر به داوری همه‌جانبه و از این تعداد ۱۹ اثر به عنوان برگزیده یا شایسته تقدیر شناخته شدند.
عباس‌زاده گفت: در مورد برخی آثار حتی چهار مرحله داوری کافی نبود و داوران درخواست داوری بیشتر دادند و داور پنجم یا ششم هم اثر را قضاوت کردند. همچنین داوری امسال برای اولین بار به صورت برخط بود.
دبیر علمی چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی همچنین با اشاره به نتایج داوری‌ها در این جشنواره توضیح داد: امسال برای دومین سال متوالی هیچ اثر برگزیده‌ای در تحقیقات میان‌رشته‌ای نداشتیم. در حالی که مرز دانش را در علوم انسانی در دنیا همین تحقیقات میان‌رشته‌ای تعیین می‌کند.
وی بر اساس نتایج داوری‌های این دوره گفت: شاهد ۶ مشکل اساسی در تحقیقات علوم انسانی بودیم که همه به موضوع حل مساله برمی‌گردد. یعنی پیوند مناسب بین حاکمیت و دانشمندان علوم انسانی برقرار نیست.
عباس زاده این مشکلات را برشمرد و اظهار داشت: تبدیل نشدن یافته‌های پژوهش به الگو، نظریه و راهکار عملی، فقدان نوآوری و غلبه رویکرد توصیفی، نامتناسب بودن روش تحقیق، فقدان مساله‌محوری و غلبه موضوع‌محوری، نبود جامعیت و روزآمدی منابع، نبود چارچوب نظریه تحقیق مجموع ایرادات اصلی بوده است که ۶۰۰ داور این دوره به آثار گرفتند.
تسهیلات بنیاد نخبگان برای برگزیدگان جشنواره
وی در بخش دیگری از سخنان خود از رایزنی با بنیاد ملی نخبگان برای افزایش تسهیلات برگزیدگان این جشنواره خبر داد و گفت: یک کارگروه ویژه علوم انسانی در بنیاد ملی نخبگان تاسیس شد که پژوهش‌های علوم انسانی در این کارگروه بررسی شده و منتخبان به طور ویژه حمایت می‌شوند. همچنین اگر هسته‌های حل مساله استادمحور تشکیل شود، هزینه‌های این هسته‌ها را به مدت یک سال بنیاد نخبگان متقبل خواهد شد.
عباس‌زاده تاکید کرد: طرح شهید احمدی روشن ۲ که طرحی برای دانشجویان است نیز شامل برگزیدگان این جشنواره می‌شود که می‌توانند با تشکیل حلقه‌های حل مساله از بنیاد حمایت دریافت کنند، هیات‌های اندیشه ورز نیز می‌توانند برای دستگاه‌های دولتی گزارش راهبردی تهیه کنند و از حمایت بنیاد برخوردار می‌شوند که این هیات‌ها می توانند از برگزیده‌های فارابی باشند. همچنین بنیاد پژوهانه‌ای برای استادانی که جوایز بین‌المللی دریافت می‌کنند دارد که شامل برگزیدگان فارابی می‌شود.
به گفته وی بنیاد ملی نخبگان رویداد سرامدان علمی را برگزار و طی آن از این افراد تجلیل می‌کند که بخشی از آنها می‌توانند از برگزیدگان فارابی باشند و در این رویداد امتیاز ویژه‌ای دارند و بنیاد اعتبار ۱۰۰ میلیون تومانی هم برای پیشبرد تحقیقات برگزیدگان جشنواره فارابی از این دوره در نظر گرفته است.
قائم‌مقام وزیر علوم در امور علوم انسانی و رئیس مرکز همکاری و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی و علوم انسانی نیز در این نشست شکل‌گیری و برگزاری جشنواره فارابی را محصول نگاه متفاوت به حوزه علوم انسانی دانست و گفت: امروز می‌دانیم ماهیت علوم فنی مهندسی و علوم انسانی و علوم پایه متفاوت است.
محمدجواد هراتی افزود: اگر بخواهیم علوم انسانی را طوری در نظر بگیریم که مبنای قرآنی هم داشته باشد، نیازمند تلاش و گفتمان سازی است که باید در موسسات آموزش عالی انجام شود.
وی ادامه داد: این کار از چند دهه قبل شروع شده ولی در وزارت علوم دولت سیزدهم مرکز علوم انسانی تاسیس شد و در این دوره از جشنواره جایزه منشور توسعه فرهنگ قرآنی هم به جشنواره اضافه شد تا در علوم انسانی به سمت علوم انسانی قرآن‌بنیان برویم.
به گزارش ایرنا، جشنواره بین‌المللی فارابی که تاکنون ۱۴ دوره آن برگزار شده، ویژه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی است که توسط وزارت علوم به صورت سالانه و با هدف شناسایی و معرفی استعدادهای برتر در حوزه علوم انسانی و اسلامی، معرفی و ارائه آثار و نظریه‌های برتر، روش‌ها و طرح‌های جدید در حوزه علوم انسانی و اسلامی در میان اندیشمندان ایرانی و غیرایرانی برگزار می شود.
این جشنواره در ۱۵ گروه علمی شامل اخلاق، ادیان و عرفان، تاریخ، جغرافیا و باستان‌شناسی، حقوق، زبان، ادبیات و زبان‌شناسی، علوم اجتماعی و علوم ارتباطات، علوم اقتصادی، مدیریت و علوم مالی، علوم تربیتی، روان‌شناسی و علوم ورزشی، علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و مطالعات منطقــه‌ای، علــوم قــرآنی، تفسیـر و حدیث، فقــه و اصـــول، فلسفه، منطق و کــلام، فناوری اطلاعات، اطلاع‌رسانی و کتابداری، مطالعات انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره)، مطالعات میان رشته‌ای و مطالعات هنر و زیبایی‌شناسی بهترین آثار را در چهار قالب کتاب پژوهشی، گزارش اختتام‌یافته پژوهش، رساله دکتری و پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد شناسایی و معرفی می‌کند.
نظر شما