توسعه نوآوری‌های اجتماعی از آسیب‌های ناشی از پدیده‌های فناورانه پیشگیری می‌کند

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از معاونت علمی، فناوری‌ و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، روح‌الله دهقانی که در نشستی جمعی از کنش‌گران اجتماعی و فعالان حوزه سازمان‌های غیردولتی مردم نهاد در راستای بررسی امکان دانش بنیان شناخته شدن مجموعه‌های مردم نهاد نوآور سخن می‌گفت با تسلیت ایام محرم و سوگواری سید و سالار شهیدان اظهار داشت: دغدغه‌هایی که در این جلسه مطرح شد، دغدغه من هم هست. اتفاقا در همان یکی، دو ماه اول شروع مسوولیتم در معاونت علمی در جلسه ای با دکتر زمانیان موضوع نوآوری فراگیر را مطرح کردم و بحث و تبادل نظری در این زمینه داشتیم.

وی خاطرنشان کرد: تعاریف اولیه که از نوآوری به عنوان یک مقوله جدید مطرح شد، عمدتا فناورانه بود. نوآوری‌های فناورانه که بر مبنای ایجاد و توسعه یک فناوری شکل می‌گیرند به رغم فوایدی که دارند، آسیب هایی را هم به دنبال دارند که از مهمترین آنها ایجاد شکاف‌ها و گسل‌های جدید در جامعه است که هر از چندگاهی با توجه به اختلاف پتانسیل دو طرف شکاف، لرزه‌های بزرگی را در جامعه ایجاد می‌کنند.

دهقانی فیروزآبادی خاطرنشان کرد: نوآوری های فناورانه به شکل‌گیری یک نسل دانشمند، عالم و بعضاً متفکر ثروتمند منجر شده اند که بر گرده مردم سوار می‌شوند. مثال بارز آن، اوبر است که کل سیستم تاکسیرانی سنتی، دفاتر محلی و انبوه کسب و کارها و خدمات مرتبط با این حوزه را نابود کرده و در مقابل منافع هنگفتی را نصیب یک جامعه اقلیت کوچک کرده است. نمونه‌های دیگری از این قبیل نوآوری های فناورانه را در کشور خودمان هم می‌بینیم که ناگهان بازار تعداد عظیمی از خرده فروشی ها و مغازه های محلی و انبارداران و ...‌ را از بین برده است.

وی با بیان اینکه حکمرانی دانش بنیان ایجاب می‌کند که از ایجاد شکاف های جدید در جامعه جلوگیری کرده یا لااقل آنها را کنترل کنیم، خاطرنشان کرد: آسیب‌های نوآوری های فناورانه باعث شد مقوله دیگری تحت عنوان نوآوری اجتماعی شکل بگیرد که مخاطب آن عمدتا نوآوری‌هایی است که توسط افراد عادی و استعدادهای غیرعلمی شکل می‌گیرد. تجربه نشان داده کشورهایی که علاوه بر نوآوری‌های فناورانه به نوآوری اجتماعی هم توجه دارند در کنترل شکاف ها و گسل‌های اجتماعی موفق تر بوده و اتفاقا اقتصاد بهتری دارند. پس هم به عنوان یک عقیده شخصی و هم براساس تجربه جهانی به مقوله نوآوری‌های اجتماعی باور دارم که حقیقتا در کشور ما کمتر به آن توجه شده‌ است.

دهقانی با اشاره به نظرات مطرح شده در این جلسه گفت: بحث این است که آیا می‌خواهیم خیریه ها و سمن‌ها را دانش بنیان کنیم یا می‌خواهیم شبکه‌ای از دانش‌بنیان ها را در خدمت خیریه ها بگیریم. اگر بخواهیم خیریه ها را دانش بنیان کنیم به مشکلاتی بر می‌خوریم که به متن قانون برمی گردد و لذا فرایند تغییر آن بسیار زمان‌بر است ولی آیین‌نامه‌ها را می‌توان تغییر داد. در واقع اول باید ببینیم دقیقا دنبال چه هستیم و چه چیزی می‌تواند به سمن‌های ما کمک کند تا بر اساس آن از ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم.

معاون علمی، فناوری‌ و اقتصاد دانش بنیان رییس جمهوری خاطرنشان کرد: رییس جمهور و دولت هم به مردمی کردن اقتصاد جدا اعتقاد دارند لذا می‌توان آیین‌نامه های خوبی برای حمایت از نوآوری‌های اجتماعی تصویب کرد.

وی از فعالان حوزه خیریه ها و مشارکت اجتماعی دعوت کرد که نوآوری‌هایی هم در تعریف کار خیر داشته باشند و تصریح کرد: کار خیر فقط کمک به ادامه تحصیل کودکان محروم و ساخت درمانگاه و مسجد و ... نیست و کمک کردن به یک فارغ‌التحصیل جوان یا شرکت نوپای جمعی از فارغ‌التحصیلان پرانرژی که بعضاً با حمایت همین خیرین و در مدرسه های خیرساز تحصیل کرده‌اند، هم کار خیر است و چه بسا باارزش‌تر از کارهای خیر معمول. البته منظور از کمک به شرکت‌های دانش بنیان، کمک نقدی به آنها نیست بلکه پذیرش ریسک و سرمایه‌گذاری خطرپذیر است که می‌تواند زمینه رشد این مجموعه‌ها و رونق تولید و اشتغال‌آفرینی آنها را فراهم کند.

جمعی از کنش‌گران اجتماعی و فعالان مجموعه‌های غیردولتی مردم نهاد حاضر در جلسه نیز به بیان دیدگاه ها و نقطه نظرات خود در خصوص جنبه های نوآورانه و دانش بنیان فعالیت‌های سمن‌ها و ضرورت‌ها و مشکلات قرار گرفتن این مجموعه‌ها در شمول قانون و آیین‌نامه‌های شرکت‌های دانش بنیان پرداختند.

دکتر زمانیان از فعالان حوزه نوآوری اجتماعی و فعالیت‌های داوطلبانه با بیان اینکه بر اساس گزارش‌های مستند بین‌المللی، مجموع ارزش اقتصادی فعالیت‌های داوطلبانه در جهان به حدی است که اگر این مجموعه را به عنوان یک کشور در نظر بگیریم، پنجمین قدرت اقتصادی جهان خواهد بود، اظهار داشت: خیران و جامعه سمن‌ها فضیلت‌هایی دارند که کمتر از دانش بنیانی نیست، لذا به دنبال استفاده از تسهیلات اعطایی به شرکت‌های دانش بنیان مثل وام و معافیت مالیاتی و ... به معاونت علمی مراجعه نکرده اند، بلکه به واسطه احساس قرابت با زیست بوم دانش بنیان و رویکرد متعالی حاکم بر آن امیدوارند بتوانند از تجارب و ظرفیت‌های این زیست بوم برای گسترش زیست بوم فعالیت‌های مردم نهاد استفاده کنند.

رسولی، فعال نوآوری اجتماعی نیز گزارشی در خصوص بررسی بنیاد تعالی اجتماعی زندگی در خصوص ارتباط سمن‌ها با حوزه دانش بنیان و موانع توسعه سمن‌های دانش بنیان ارایه داد؛ وی درباره نقش سمن‌ها در اقتصاد به بندهایی از آیین نامه شناسایی و حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان که در آن به تعریف شرکت در قانون تجارت استناد شده و شاخص هایی مثل برخورداری از مشتری تخصصی پایدار، درآمد عملیاتی، میزان هزینه کرد تحقیق و توسعه، تعداد نیروی انسانی فعال مبنای دانش بنیان شناخته شدن شرکت‌ها هستند، اشاره کرد و گفت: با توجه به این که سمنها خیلی از این شاخص ها را ندارند اگر بخواهیم این سازمان های مردم‌نهاد را جزو شرکت های دانش بنیان قرار دهیم باید قانون و مقررات موجود و ادبیات حاکم بر آن را تغییر داد.

همچنین مهدی مسکنی، فعال حوزه موسسات مردم نهاد هم با اشاره به تجربه دانش بنیان شدن سمنی که در آن فعالیت دارد، اظهار داشت: آیین نامه حمایت از شرکت های دانش بنیان به صورتی تنظیم شده که بیشتر سمن‌ها در صورت دانش بنیان شناخته شدن هم مشمول بسیاری از حمایت‌ها مثل تسهیلات بانکی نمی‌شوند. برای رفع این مشکل باید شاخص های اجتماعی را نیز به شاخص های اعتبارسنجی شرکت ها که مبنای تصمیم‌گیری بانک ها است، اضافه کنیم.