سیل ویرانگر در خراسان‌شمالی و تاملی بر خطاهای انسانی

به گزارش ایرنا، سیل بار دیگر روی خشن خود را نشان داد و تنها ۲ ماه از آخرین سیل امسال در خراسان شمالی نگذشته بود که بار دیگر مردم این خطه از شمال شرق کشور شاهد بحرانی دیگر از نزولات آسمانی بودند و در گرمای سوزان تابستان آسمان ابری شد و در مدت کوتاهی ورق برگشت و زندگی تعدادی از هموطنانمان را تحت تاثیر سیل قرار داد.

سیل خانمانسوزی که شب گذشته بعد از بارش ۱۰ دقیقه ای باران جاری شد در نگاه اول شادی مردم را در سال های خشکسالی به همراه داشت و رودخانه هایی که تنشان از بی آبی تفتیده شده بود پر از سیلاب شد و مردم را برای تماشای این هیجان به روی پل ها کشاند و خوراک دوربین هایی شد که دست به دست در فضای مجازی استان می چرخید.

زمانی نگذشت که این سیلاب رودخانه های روستاهای "مشهد طرقی"، "گلیان"، "سنجد" و بخش قوشخانه شیروان را پر کرد و بسیاری از باغات حوالی این رودخانه را تخریب و علاوه بر اینکه جان ۲ نفر را در روستای مشهدطرقی گرفت خسارت های مالی زیادی را نیز به بار آورد.

اگرچه این بارش ها ۱۰ دقیقه به طول انجامید اما همین مدت زمان کوتاه کافی بود تا جاده بجنورد به شهرستان مرزی راز و جرگلان قطع شود و بعد از ۲ ساعت تلاش نیروهای امدادی بازگشایی شد.

اما در شبی که هموطنانمان در شهرستان‌های شیروان و راز و جرگلان بارش های سیل آسا را در رودخانه ها تجربه می کردند، شهروندان بجنوردی شاهد هوای غبارآلود بودند و شاخص کیفی هوای مرکز استان به ۱۳۰ رسید که در وضعیت ناسالم برای گروه های حساس قرار گرفت و این دوگانگی هوایی شاید برای نخستین بار در استان شکل گرفته بود.

نخستین بارها در این خطه بیش از گذشته تکرار می شوند و اینجاست که نقش فرسایش خاک و اهمیت آن نمایان می شود و این پدیده که در سال های اخیر با فعالیت‌های انسانی به شدت تسریع پیدا کرده است توانسته نقش خود را در انقراض گونه ها و تغییرات آب و هوایی تشدید کند.

بررسی ها نشان می دهد که این تغییرات در خراسان شمالی بیش از گذشته ایجاد شده و باید در این زمینه چاره اندیشی و بیشتر تامل شود.

باری؛ اما سیلاب شب گذشته نیز متاثر از همین تغییرات شکل گرفته است و بارش ۱۰ دقیقه ای و این حجم از خسارت مالی و جانی تعجب همگان را بر می انگیزد و این بارش ها ابتدا در روستاهای مناطق مرزی و در بخش قوشخانه شهرستان شیروان به صورت رگباری بارید و سیلاب در رودخانه ها جاری شد و سپس در مناطق مرزی شهرستان راز و جرگلان و دیگر روستاهای مناطق جنوبی شهرستان شیروان ظاهر شد.

سیل عصر روز گذشته در شهرستان شیروان جان ۲ خانم را در روستای "مشهد طرقی" گرفت و خساراتی به همراه داشت و برای مدتی برق و گاز این روستا قطع بود که نیروهای خدمات رسان بعد از ساعت ها وصل کردند.

همچنین راه ارتباطی این روستا که از رودخانه می گذشت به علت سیل مسدود شد و با فروکش شدن سیل، امروز بازگشایی شد و سیلاب در بخش قوشخانه شیروان سه خودرو را با خود برد.

اما همزمان این بارش ها با جاری شدن سیلاب و تگرگ شدید در روستاهای مناطق مرزی شهرستان راز و جرگلان نیز در جریان بود و سیل در این شهرستان به زمین های کشاورزی خسارت وارد کرد.

امدادگران جمعیت هلال احمر در همان ساعات اولیه این بحران در قالب ۶ تیم به روستاهای سیل زده مشهد طراقی علیا و مشهد طراقی سفلی شهرستان شیروان اعزام شدند و اقدام به توزیع بسته های غذایی در مناطق سیل زده کردند و با همکاری دیگر دستگاه ها برق، گاز و آب این روستاها را وصل کردند.

همچنین با توجه به وارد شدن خسارت به مخزن ذخیره آب و قطع آب، اهالی این روستا با تانکر آبرسانی شدند.

اما در سویی دیگر راه روستاهای "داشلی قلعه" و "سوخسو" بخش غلامان شهرستان راز و جرگلان بیشترین آسیب را از ناحیه سیلاب متحمل شدند و آب، برق و گاز این مناطق روستایی نیز قطع شد ولی در مدت زمان کوتاهی این مشکلات با کمک نیروهای امدادی برطرف شد.

همچنین جاده بجنورد - رازوجرگلان که به علت بارش باران و سیلاب مسدود شده بود با فروکش کردن سیلاب و با تلاش نیروهای امدادی بعد از ۲ ساعت بازگشایی شد.

مردم خراسان شمالی با بحران های طبیعی نظیر زلزله، سیل، توفان، تگرگ، رعد و برق، تغییر شدید درجه حرارت و خشکسالی بیگانه نیستند و سالانه این حوادث را از بیخ گوش می گذرانند و ثبت ۱۹۲ مورد زمین لرزه سال گذشته در استان به خوبی آستانه بحران زا بودن این خطه را نشان می دهد.

بر پایه آمارها؛ خراسان شمالی جزو ۱۰ استان حادثه خیز کشور محسوب می شود و وقوع هر کدام از این حوادث همواره خسارات مالی و جانی فراوانی را به دوش مردم و دولت ها انداخته و علاوه بر داغدار کردن شمار زیادی از خانواده‌ها، زیرساخت‌ها کشور را هم دچار آسیب کرده است.

آمار و ارقام حاکی از این است که این خطه در کانون بحران های طبیعی قرار دارد و مدیریت بحران در این استان جایگاه ویژه ای دارد و بدون برنامه ریزی و فعالیت کارشناسی و کاربردی نمی توان بحران های این منطقه را مدیریت کرد.

بر اساس نظر دست اندکاران این حوزه؛ مهم‌ترین راه‌های کاهش اثرات حوادث در خراسان شمالی، منوط به توسعه توان دستگاه‌های امدادی در پیشگیری از حوادث است و بخش دیگری هم مربوط به آگاهی و اطلاع مردم نسبت به انواع حوادث و راه‌های مقابله با آسیب‌های بحران است.

با آنکه اغلب رخدادهای طبیعی خارج از کنترل انسان به نظر می‌رسند، ولی زیان‌ها و آسیب‌های ناشی از آن‌ به‌طور چشمگیری قابل کنترل است و این موضوع ارتباط مستقیمی با عملیات پیشگیرانه توسط انسان دارد. برای مثال استحکام ساختمان‌ها در برابر بارهای افقی جهت کاهش آسیب‌های ناشی از زلزله یا ایجاد پوشش گیاهی و ساخت بندها و سدها جهت کاهش زیان‌های ناشی از سیل از جمله موارد پیشگیرانه‌ است.

آموزش از دیگر راه‌های کاهش آثار مخرب رخدادهای طبیعی به شمار می رود که می‌تواند به کاهش اثرات روانی منفی در رخدادهای طبیعی نیز کمک کند.

همچنین موضوع بیمه حوادث و سوانح باید به صورت قانون و یک الزام در جامعه تبدیل شود تا همه نسبت به آن اقدام کنند.

از طرفی اصل پذیرفته شده در مدیریت بحران تمرکز و توجه جدی به مؤلفه‌ها و عناصر قبل از بحران است؛ در همین راستا نیز با تدبیر، مدیریت خطر، سرمایه گذاری و انجام فعالیت‌های پیشگیرانه می‌توان بار مالی و تلفات انسانی ناشی از بروز حوادث را چندین برابر کاهش داد.

خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع است و ۴۴ درصد از جمعیت آن در روستاها سکونت دارند.