سایه افزایش قیمت مواد اولیه بر هنر چاروق دوزی زنجان

به گزارش ایرنا، زنجان مهد هنرهای صنایع دستی بی بدیل و منحصر به فردی است که در صورت حمایت و سرمایه گذاری های لازم، افق روشنی برای آنها قابل ترسیم است.

در استان زنجان انواع هنرهای دستی ماندگاری توسط هنرمندان زبردست با عشق و علاقه وصف ناشدنی خلق می شود که دیدگان هر رهگذری را به خود جذب می کند.

یکی از صنایع دستی این استان چاروق نام دارد که توسط هنرمندان زیادی، نسل به نسل به عصر کنونی رسیده و در حال حاضر نیز علاقه مندان این رشته می کوشند آن را به نسل های بعدی منتقل کنند.

چاروق نوعی پای پوش سنتی است که با استفاده از چرم گاوی، نخ های ابریشمی رنگی و نخ گلابتون در انواع مختلف، توری، پرده بند و تمام چرم (پشت باز و پشت بسته) تولید می شود.

بر اساس کشفیات باستان شناسی(چکمه چرمی متعلق به مرد نمکی شماره یک) می توان ریشه صنایع چرمی در استان از انواع چاروق های تولید شده در دوره های مختلف تاریخی را به انواع کنفی، تمام پوست، کشاورزی، تمام چرم، توری و پرده بند تقسیم کرد که هر کدام با روشی خاص و با استفاده ازچرم، پوست فرآوری شده و مواد مختلفی چون پنبه، کنف و ابریشم تهیه می شده است.

همچنین می توان ریشه صنایع چرمی در استان زنجان را حداقل در ۲ هزار سال قبل جست و قدمت هنر چاروق دوزی به احتمال زیاد به دوره (ساسانی) و اوج تزئینات آن به دوره (صفوی) می رسد که زیبایی و تنوع طرح و نقوش آن، چشم هر هنرشناسی را شیفته نقوش انتزاعی و اصیل خود می کند.

خاستگاه این هنر در استان زنجان شهر سلطانیه بوده و از آن منطقه به زنجان منتقل شده است.

سالانه هفت هزار چاروق در زنجان تولید می شود

معاون صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی استان زنجان با بیان اینکه چاروق یکی از صنایع دستی مهم این استان به شمار می رود، گفت: این هنر شاخص جزو هنر حمایتی محسوب می شود و از مالیات و ارزش افزوده معاف است.

سید میکائیل موسوی با بیان اینکه برای رونق این رشته هنری استادکار بنام در شهر زنجان برای تربیت هنرمندان در محل رختشویخانه اقدام می کند، افزود: این هنرمند سالانه بین سه تا چهار بار مباحث آموزشی را به علاقه مندان این رشته ارائه می کند.

وی اظهار داشت: در زمان حاضر بالای ۲۰ هنرمند شاخص به صورت حرفه ای در زمینه تولیدات چاروق فعالیت می کنند البته در این میان افرادی هم هستند که با فراگیری آموزش های لازم در منازل یا کارگاه ها به صورت تفریحی کار می کنند.

این مسوول با بیان اینکه هر استادکاری روزانه یک جفت چاروق تولید می کند، ادامه داد: سالانه هفت هزار جفت چاروق در این استان به دست هنرمندان توانمند تولید می شود و اغلب در خود زنجان به فروش می رسد.

هر استاد کاری روزانه یک جفت چاروق تولید می کند، سالانه هفت هزار جفت چاروق در این استان به دست هنرمندان توانمند تولید می شود و اغلب در خود زنجان به فروش می رسد.وی اظهار داشت: چاروق یک نوع کفش تزئینی زیبا به شمار می آید و به عنوان سوغات صنایع دستی زنجان در مراکز دیگر نیز طرفداران زیادی دارد به طوری که هنرمندان این رشته از استان های نظیر تهران، خراسان رضوی، اصفهان، شیراز و کرمانشاه نیز سفارش دریافت می کنند.

موسوی با بیان اینکه چاروق زنجان از طریق استان کرمانشاه به کشور عراق نیز صادر می شود، افزود: متاسفانه از خود استان زنجان امکان صادرات به کشورهای خارجی به ویژه عراق وجود ندارد.

قیمت مواد اولیه تولید چاروق افزایش یافته است

وی یکی از مشکلات کنونی این هنر اصیل زنجانی را گران بودن قیمت مواد اولیه به ویژه چرم عنوان کرد و گفت: هم اکنون هر کیلو چرم به رقم ۶۰۰ هزار تومان رسیده در حالیکه از هر کیلو می توان بین چهار تا پنچ جفت چاروق تولید کرد.

معاون صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی استان زنجان ادامه داد: در تامین انواع نخ مورد نیاز این هنر مشکلی وجود ندارد اما معضل اصلی چرم مورد نیاز است که علت اصلی هم به نوسانات اقتصادی کشور باز می گردد.

وی با تاکید بر اینکه یکی از راهبردهای اصلی معاونت صنایع دستی، آموزش مستمر چاروق دوزی به علاقه مندان است، گفت: این هنر جزو صنایع دستی شاخص در کنار چاقو، مس و ملیله به شمار می رود بنابراین سرمایه گذاری های لازم در آن ضروری است.

این مسوول با بیان اینکه این استان در ۵۵ رشته، تولیدات صنایع دستی دارد، ادامه داد: آموزش ها در رشته چاروق رایگان است و این اقدام با هدف حفظ و انتقال آن به نسل های آینده انجام می شود.

موسوی با بیان اینکه تلاش می شود برای به روز بودن این هنر، تغییرات مبتنی بر ذائقه خریداران در آن انجام شود، افزود:چاروق ها برای استفاده در مجالس یا به صورت روفرشی کاربرد دارد اما هنرمندان بنام در زنجان با ابتکاراتی تلاش کرده اند این محصول، قابلیت استفاده بیشتری داشته باشد.

وی با بیان اینکه ماندگاری هنرهای دستی از جمله چاروق در گرو کاربردی بودن آنهاست، اظهار داشت: این اداره کل با همکاری هنرمندان استان تلاش می کند صنایع دستی، کاربردی شود و بیش از گذشته اقبال بازارهای داخلی و حتی خارجی را به دنبال داشته باشد.

ماندگاری هنرهای دستی از جمله چاروق در گرو کاربردی بودن آنهاست، این اداره کل با همکاری هنرمندان بنام استان تلاش می کند صنایع دستی کاربردی شود و بیش از گذشته اقبال بازارهای داخلی و حتی خارجی را به دنبال داشته باشد. معاون صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی استان زنجان با بیان اینکه صنایع دستی استان در گذشته متناسب با نیاز مردم ساخته می شده است و این روند باید در عصر کنونی تغییر کند، گفت: این اداره کل، در این راستا از ایده های نو هنرمندان زنجانی استقبال می کند و آنها را به دقت مورد بررسی قرار می دهد.

وی با تاکید بر اینکه مسوولان صنایع دستی استان بر مشکلات هنرمندان آگاه هستند و برای رفع آنها تلاش می کنند، خاطر نشان کرد:حمایت هایی از قبیل اعطای تسیهلات به هنرمندان این رشته بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.

موسوی با بیان اینکه کاربردی بودن این هنر کمک زیادی به صادرات آن خواهد کرد، افزود: چارق هنر تزیئنی و ویترینی است و سرمایه گذاری آن به طور حتم نتیجه بهتری را به دنبال خواهد داشت.

هنر چاروق چشم انتظار حمایت مسوولان

مردعلی حیدری، یکی از چهره های بنام هنر سنتی و بومی در حوزه صنایع دستی "چاروق" زنجان است.

او متولد سال ۱۳۳۵ است و سال های زیادی را در این هنر سپری کرده و اکنون در آستانه بازنشستگی است اما همچنان به این هنر عشق می ورزد.

او با بیان اینکه از همان دوران شیرین کودکی در یکی از حجره‌های بازار زنجان مشغول به کار شدم، گفت: آن زمان با توجه به سن کمی که داشتم به صاف کردن میخ‌های کهنه و خمیده کفش‌ها و موم کاری نخ‌های کفاشی می‌پرداختم.

این هنرمند با بیان اینکه ۶۰ سال است در این هنر زیبا مشغول به کار هستم، ادامه داد: در زمان حاضر در محل تاریخی رختشویخانه زنجان به امر آموزش هنرجویان می پردازم که این کار به صورت رایگان انجام می گیرد.

وی با بیان اینکه تاکنون هنر اصیل چاروق را به بیش از ۴۰۰ هنرجو آموزش داده ام، اضافه کرد: پیش از این از چاروق در حوزه کشاورزی استفاده می کردند که امروزه به صورت تزئینی توسط بانوان در منازل مورد استفاده قرار می گیرد.

حیدری افزود: چاروق، انواع مختلفی دارد و به صورت تمام چرم، توری و پرده بند بوده و دخترانه و پسرانه نیز تولید می شود و از تنوع زیادی برخوردار است.

وی با بیان اینکه تولید یک چاروق فرآیند مختلفی را شامل می شود و مواد اولیه آن چرم است، اظهار داشت: به طور میانگین تولید یک چاروق معمولی ۱۰ ساعت طول می کشد البته برخی کارهای خاص نیز زمان بسیاری را به خود اختصاص می دهد.

تولید یک چاروق فرآیند مختلفی را شامل می شود مواد اولیه آن چرم است، به طور میانگین تولید یک چاروق معمولی ۱۰ ساعت طول می کشد البته برخی کارهای خاص نیز زمان بسیاری را به خود اختصاص می دهد. این هنرمند با سابقه زنجانی با بیان اینکه ساخت بزرگترین چاروق دنیا را که یک متر و ۶۰ سانتیمتر طول و ۷۰ سانتیمتر ارتفاع دارد، در کارنامه فعالیت های خود دارد، ادامه داد: برای دوخت این چاروق یک و سال و ۶ ماه وقت گذاشتم و حدود ۱۰ متر مربع چرم، نیم کیلوگرم ابریشم و چهار کیلوگرم چسب استفاده کردم.

حیدری یادآور شد: روی این پاپوش زیبا نقوشی از مناطق تاریخی ایران از جمله گنبد سلطانیه، پاسارگارد، سی وسه پل، برج آزادی و گنبد سلطانیه با استفاده از نخ گلابتون گلدوزی شده است.

وی با بیان اینکه قبل از شیوع کرونا استقبال عموم و گردشگران از خرید چاروق بیشتر بود، اضافه کرد: پس از آن، این صنعت دستی هم رو به افول گذاشته و بازار چاروق کم فروغ شده است.

این هنرمند، گرانی بی رویه مواد اولیه به ویژه چرم را از مشکلات کنونی این هنر عنوان کرد و گفت: این موضوع بر انجام سفارش ها تاثیر گذاشته است چرا که صرفه اقتصادی لازم را به دنبال ندارد.

وی حمایت مسوولان از هنرمندان صنایع دستی را عاملی مهم در بقای آن عنوان و خاطر نشان کرد: در زمان حاضر این هنر به حمایت روز افزون نیاز دارد و معضل دیگر ما تحت پوشش بیمه نبودن هنرمندان این رشته است که خود معضلاتی را به دنبال دارد.

قیمت محصولات چرمی در کشور افزایش یافته است

یک کارشناس صنایع دستی نیز در این باره گفت:چاروق به عنوان یکی از نمادهای فاخر استان زنجان به عنوان پاپوش و پای‌افزار سنتی از قدیم در زنجان مورد استفاده بوده است.

سحر قربانی با بیان اینکه این هنر در حال پیشرفت است، افزود: اکنون در بسیاری از عرصه های صنایع‌ دستی استان از آن استفاده می شود که طرح آن در ابعاد کوچک به عنوان زیورآلات ملیله و مس ساخته می شود.

وی اضافه کرد: هنوز هم بانوان زنجانی در مراسم مهمانی خود از چاروق به عنوان پاپوش استفاده می کنند و در تمام خانه ها به عنوان دکور هم استفاده می شود.

این کارشناس گفت: به رغم اینکه در کشور ما پوست‌های گاوی، بزی و گوسفندی خوب و مطلوبی وجود دارد اما متاسفانه تمامی افرادی که از چرم استفاده می کنند در تامین مواد اولیه و سرمایه در گردش مشکل دارند.

به گفته وی دلیل اینکه در تامین مواد اولیه و سرمایه در گردش و واردات چرم مشکل وجود دارد این است که قیمت محصولات چرمی در کشور افزایش یافته است.

قربانی افزود: چاروق هنر دست است و تنها از چرم طبیعی استفاده می شود و قیمت چرم بسته به نوع کیفیت آن افزایش می یابد.

چاروق هنر دست است و تنها از چرم طبیعی استفاده می شود و قیمت چرم بسته به نوع کیفیت آن افزایش می یابد. وی با بیان اینکه وضعیت این هنر صنعت در مرتبه خوبی قرار گرفته است، اظهار داشت: با برنامه ریزی های انجام شده، سازمان میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان زنجان چاروق های تولیدی را در مراسم ها و جشنواره های مختلف استان به عنوان جایزه یا هدیه قرار می دهند.

این کارشناس ادامه داد: هر ماه دوره های آموزشی چاروق‌ دوزی به صورت مقدماتی و پیشرفته در موزه مردم‌شناسی رختشویخانه زنجان به صورت رایگان ارایه می شود و اکنون بسیاری از بانوان در منزل خود چاروق می دوزند و در فروشگاه‌های صنایع دستی یا در فضای مجازی به فروش می رسانند.

وی خاطر نشان کرد: استادان این هنر نیز طبق تفاهم نامه ای که با امور کتابخانه ها منعقد شده در کتابخانه های استان به صورت رایگان به نوجوانان و جوانان آموزش می دهند و دانشجویان رشته صنایع دستی در دانشگاه دولتی هم این هنر را آموزش می بینند تا برای صیانت از آن گام برداشته شود.

برآیند:

هنر چاروق دوزی قدمت بالایی در استان زنجان دارد و توسط هنرمندان بنام و شاخصی به عصر حاضر رسیده است.

این هنر هم اکنون با چالش افزایش قیمت مواد اولیه مواجه شده که معضلی برای رشد و پویایی آن است و رفع این مشکل می تواند چشم انداز بسیار خوبی را برای رشد و توسعه آن فراهم کند.