درخشش «رباط قلّی» بر فراز میراث جهانی + فیلم

به گزارش ایرنا، خبر تاریخی شیرین و مسرت بخشی است، این که بشنوید یکی از شناسنامه های تاریخی خراسان شمالی در فهرست میراث یونسکو قرار گرفته و به ثبت جهانی رسیده است.

این خبر به ویژه برای اهالی خراسان شمالی که برای نخستین بار یکی از آثار تاریخی آنها در فهرست جهانی یونسکو قرار می گیرد و مسیر را برای حفظ این اثر تاریخی و جذب گردشگری هموار می کند، مسرت‌بخش‌تر است.

ثبت رباط قلی در فهرست میراث جهانی یونسکو گرچه از مدت‌ها پیش مورد توجه بود اما اقدامات جدی برای جهانی شدنش از سال ۱۴۰۰ کلید خورد و پس از ۲ سال دوندگی در میان فهرست میراث های جهانی جای گرفت.

کاروانسراهای ایران شامل ۵۴ کاروانسرای تاریخی روز گذشته (یکشنبه) در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان بیست و هفتمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

در این میان پرونده کاروانسرای رباط قلی جاجرم نیز در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان برگزار شد، با اکثریت آرا در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.

رباط قلّی را بهتر بشناسیم

رباط قِلّی مربوط به دوره تیموریان - دوره صفوی و در شهرستان جاجرم، شهر سنخواست، بین روستاهای قِلّی و گازان واقع شده است.

این اثر در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این رباط در فاصله چهار کیلومتری جاده آسفالته سنخواست قرار دارد و یادگاری از راه ارتباطی معتبر بین خراسان بزررگ و استرآباد است.

ساخت این کاروانسرا را به امیر علیشیر نوائی وزیر سلطان حسن بایقرا نسبت می‌دهند (کلنل ییت سفر نامه خراسان و سیستان صفحه ۳۵۹).

این رباط به شکل مستطیل است که به صورت شرقی غربی ساخته شده است. سنگهای الوان به کار گرفته شده در این بنا به رنگ های متنوع سبز، قرمز، بنفش و کبود با ملات و گچ می باشد.

ضلع شرقی که درب ورودی در آن تعبیه شده است دو برج زوایای شمالی و جنوبی دارد که برج شمالی ۷۰ درصد سالم است برج جنوبی تخریب شده است. محوطه رباط حدود ۲۴ متر طول و ۱۶ متر پهنا دارد. حیاط کاروانسرا در هر ضلع دارای ایوانی بوده است.

کاروانسرای قِلّی ۲ اتاق شاه نشین (استراحت گاه سرکاروان ها) دارد که یکی در ضلع شمالی شرقی و دیگری در جنوب غربی قرار دارد، بسیاری از حجره های این کاروانسرا تودرتو است.

محمدحسن خان صنیع الدوله (اعتمادالسلطنه) در صفحات ۱۲۴ و ۱۲۵ مطلع الشمس درباره این رباط می نویسد: «یکی از قرای سنخواست ده قِلّی است واقع در دامنه کوه موسوم به همین اسم که قسمتی از صعلوک است و در نیم فرسخی این قریه رباطی است موسوم به رباط قِلّی که سرای معتبری بوده است و بنای آن یک جا از سنگ خاره و گچ خالص ساخته شده از کتیبه بالای در تقریبا ۴ صفحه باقی است و لوح تاریخ افتاده است، ولی جودت خط کتیبه شهادت می دهد که تاریخ بنا از اواسط عهد گورکانی آن طرف نمی گذرد. آن رباط به اسم قریه قِلی مشهور شده و آن قریه که سابقا در نزدیکی این رباط بوده است، به اسم کوه قِلی معروف شده است.»

چرا ثبت در یونسکو اهمیت دارد؟

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی در این خصوص می گوید: حفاظت اثر تاریخی و اعطای کمک های مالی و حفاظتی برای حفاظت از اثر ثبت شده بخشی از مزایای ثبت جهانی آثار تاریخی در یونسکو است.

علی ثابتی می افزاید: از سوی دیگر وقتی اثری تاریخی ثبت جهانی شود به فهرست مقاصد گردشگری داخلی و بین المللی نیز افزوده می شود و فرصت مناسبی است تا این مکان ها در سبد انتخاب گردشگران قرار گیرد.

وی با اشاره به تاثیرات ثبت جهانی آثار تاریخی در حوزه های مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می گوید: هر کشوری هر چه قدر آثار ثبت شده جهانی با پراکندگی جغرافیایی داشته باشد به معنای تاثیر آن کشور در ساخت تمدن های بشری است.

ثابتی بیان می کند: در واقع آثار ثبت شده به نوعی اعتبار جهانی کشور صاحب اثر در ساخت تمدن های بشری است.

تاکنون ۷۴۳ اثر خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این تعداد، ۵۲۳ اثر تاریخی، ۵۴ اثر طبیعی، ۱۰۹ اثر ناملموس، ۲۵ اثر منقول تاریخی و ۳۲ پرونده میراث ناملموس نیز با به‌صورت مشترک در حیطه خراسان ثبت شده است.

استان خراسان شمالی با داشتن هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد.