درباره ۲ کاروانسرای ثبت جهانی کرمان

به گزارش ایرنا، در نشست عصر یکشنبه ۲۶ شهریور، چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO)، پرونده کاروانسراهای ایران (مجموع ۵۴ کاروانسرای تاریخی) بررسی و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

سهم استان کرمان با سابقه تاریخی و فرهنگ غنی از ثبت پرونده کاروانسراهای تاریخی ایران، ۲ کاروانسرای گنجعلی‌خان کرمان و چاه کوران راور بود تا کفه ترازوی آثار ثبت شده جهانی در حوزه میراث فرهنگی کرمان قوی تر و پر بارتر شود.

اگرچه کاروانسراهای زیادی در سراسر استان کرمان وجود دارند که جزو جاذبه های تاریخی گردشگری به شمار می روند اما شرایط کاروانسراهای گنجعلی خان کرمان و چاه کوران راور برای کارشناسان یونسکو به منظور ثبت مناسب تر تشخیص داده شد تا این کاروانسراها به عنوان گنجینه های گرانسنگ میراث فرهنگی کرمان سهمی در آثار جهانی داشته باشند.

پیش از این، هفت اثر تاریخی و طبیعی استان کرمان ثبت جهانی بود که به همراه ثبت جهانی روستای دارستان شهرستان سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم(به واسطه تولید گلیم شیرکی پیچ)، بیشترین تعداد آثار جهانی استان های کشور را به خود اختصاص داده بود.

حال با توجه به ثبت ۹ اثر تاریخی و طبیعی در کنار ثبت سیرجان و روستای دارستان این شهرستان به عنوان شهر جهانی گلیم، دیار کریمان به گل سر سبد آثار جهانی کشور بدل شده و این فرصت ارزشمندی برای جذب هر چه بیشتر گردشگران داخلی و خارجی به این خطه است تا کرمان در مقاصد نخست گردشگری کشور قرار گیرد.

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان بخشی از مجموعه گنجعلی خان، حاکم دوره صفوی کرمان محسوب می شود و جزو مدارس علمیه این شهر بود، اما در جریان لشکرکشی آقا محمد خان قاجار به کرمان تخریب و پس از مدتی بلااستفاده ماندن، در اواسط قرن سیزدهم دوباره احیا و به کاروانسرا تبدیل شد.

طبق اسناد تاریخی مندرج در کتیبه سردر کاروانسرای گنجعلی خان کرمان ساخت این بنا به سال ۱۰۰۷ هجری قمری می‌رسد و روی این کتیبه، معمار بنا نیز با عنوان «محمد سلطانی یزدی» معرفی شده است.

کاروانسرای گنجعلی خان از آجر ساخته شده و کتیبه‌های این بنا توسط علیرضا عباسی، یکی از خطاطان معروف و هنرمند آن زمان نوشته شده؛ نمای خارجی این بنا با کاشی کاری معرق طراحی شده همراه با مقرنس کاری، کاربندی و گچ بری‌های زیباست.

این بنا در ۲ طبقه ساخته و طبقه اول بنا همانند دیگر مدارس علمیه عصر صفویه، دارای حجره‌هایی است که شباهت زیادی به دکان دارند و طبقه دوم کاروانسرا از اتاق‌هایی کوچک تشکیل شده که به‌صورت جداگانه ساخته شده‌اند اما به یکدیگر مرتبط می‌شوند و فضاهایی کوچک دارند که پنجره های آن رو به حیاط کاروان‌سرا، چشم‌اندازی زیبا را به نمایش می‌گذارند.

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان با شماره ثبت ۲۹۷ در تاریخ آذر سال ۱۳۱۶ توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است و هنرمندان صنایع دستی در غرفه های در آن فعالیت دارند.

کاروانسرای چاه کوران راور

کاروانسرای چاه کوران در حاشیه کویر لوت در ۵۰ کیلومتری شهر راور و در مسیر جاده استان های خراسانی جنوبی و رضوی قرار گرفته که قدمت آن به دوره قاجاریه باز می گردد.

ساخت کاروانسرای چاه کوران را به فردی به نام سید هدایت الله سیرجانی نسبت می‌دهند که مسافران در قدیم از آن به عنوان منزلگاهی برای استراحت در مسیر سفر خود استفاده می کردند.

نقشه کاروانسرا مطابق دیگر کاروانسراهای دوره صفوی و قاجاری لحاظ شده و پلان و نقشه کاروانسرا به شکل مربع است که در چهار گوشه آن برج نگهبانی قرار دارد؛ در قسمت ورودی آن یک هشتی قرار گرفته و با ۲ حجره در طرفین به حیاط مرکزی و کوچک آن راه پیدا می‌کند.

حیاطی که در وسط آن سکوی دایره شکل به عنوان بارانداز برای قراردادن بارهای کاروانیان بر روی آن تعبیه شده و حجره هایی در اطراف حیاط مرکزی قرار گرفته که هر حجره دارای ایوانی کوچک در قسمت جلو خود است؛ می‌باشد. در پشت حجره‌ها راهروهایی برای نگهداری از چهارپایان قرار دارد.

تامین آب کاروانسرا در زمان فعالیت آن به وسیله قناتی با آب شیرین بوده که در پشت کاروانسرا جریان داشته و کانال‌های این قنات در جریان زلزله یا ضعف رسیدگی به آن ریزش کرده و قابل استفاده نمانده ولی چاه‌های کم عمقی در اطراف آن برای استفاده از آب شیرین هنوز هم پابرجاست.

کاروانسرای چاه کوران راور در سال ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۹۴۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

عمده کاروانسراهای دیار کریمان در شهرهای کرمان، رفسنجان، سیرجان و راور قرار گرفته‌اند که کاروانسرای وکیی(هتل بوتیک کاروانکیا)، کاروانسرای حاج آقا علی، کاروانسرای سعادت آباد سیرجان، کاروانسرای انار، کاروانسرای هندوها و غیره از جمله مهمترین آنها محسوب می شود.

استان کرمان پیش از این با هشت اثر ثبت جهانی بیشترین آمار آثار ثبت جهانی کشور را در بین استان ها به خود اختصاص داده بود که اینک ۲ اثر جهانی به آنها اضافه شده است..

ارگ بم (بزرگترین سازه خشتی جهان)، روستای دست‌کَند میمند با چندهزار سال قدمت، باغ زیبای شازده یا شاهزاده ماهان با ویژگی های منحصر به فرد باغ و معماری عمارت آن، دشت کویر لوت که قدیمی ترین درفش جهان از این کویر در منطقه شهداد به دست آمده و سه قنات «گوهرریز» جوپار در شهرستان کرمان، «اکبرآباد» و «قاسم آباد» در شهرستان بم و نیز روستای دارستان سیرجان و این شهرستان به عنوان خاستگاه بافت گلیم شیرکی سیرجان هشت اثر ثبت جهانی استان کرمان تاکنون بودند.