به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، زمانی هنر می‌تواند تبدیل به یک صنعت شود که از نظر اقتصادی ارزش و جریان پیدا کند. از این روست که هنر سینما، سال‌هاست که در چشم اقتصادانان به عنوان صنعت مطرح می‌شود و مورد توجه قرار می‌گیرد. بااین‌حال تمام فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند و تمام هنرمندانی که برای خلق اثرشان به این هنر روی می‌آورند، لزوما دیدگاه اقتصادی ندارند و این به معنی بی‌ارزش و بی‌اعتبار بودن هنرشان نیست. از این رو بود که تا سال‌های سال در سینمای ایران فیلم‌های بسیاری ساخته می‌شدند که به دلیل عدم به کارگیری شاخص‌هایی که منجر به جذب مخاطب گسترده می‌شود از چرخه اکران سینما حذف می‌شدند.
تاریخچه گروه سینمایی هنر و تجربه
هر کدام از وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت‌های وقت برای کمک به این نوع فیلمسازان و فیلم‌ها به دنبال راه‌حلی بودند؛ از راه‌اندازی گروهی سینمایی برای نمایش فیلم‌های دارای مخاطب محدود و خاص در اواخر دولت هشتم (گروه سینمایی آسمان باز در سال ۱۳۸۳)، اواسط دولت نهم (گروه سینمایی مخاطب خاص در سال ۱۳۸۶) تا اواسط دولت دهم (گروه سینمایی مخاطب خاص در سال ۱۳۹۰). تا اینکه در دولت یازدهم (سال ۱۳۹۲) حجت‌الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی وقت به شورای سیاست‌گذاری ماموریت داد تا راه‌حلی برای این مشکل پیدا کنند. راه‌اندازی «گروه سینمایی هنر و تجربه» پس از شش ماه تحقیق و بررسی از ۱۳ مهر ۱۳۹۳ با چهار سالن سینما در تهران (آزادی، کوروش، خانه هنرمندان و موزه سینما) و یک سالن در پردیس سینمایی هویزه مشهد پاسخ مناسبی برای این گروه از فیلم‌ها به نظر می‌رسید.
گروه سینمایی هنر و تجربه در ابتدا مخالفان و منتقدان بسیاری داشت، ولی با گذشت زمان و اضافه شدن سالن‌های سینما از دیگر شهرهای ایران به نظر می‌رسید که این گروه سینمایی توانست پاسخ درستی به مطالبات سینماگران جوان، نوگرا و تجربی بدهد. از طرفی حضور فیلمسازانی همچون شهرام مکری (با فیلم ماهی و گربه)، مجید برزگر (با فیلم پرویز)، محسن امیریوسفی (با فیلم خواب تلخ)، رخشان بنی‌اعتماد (با مستند «آی آدم‌ها» در کنار نسل جدیدتری از فیلمسازان مانند کاوه مظاهری (با فیلم بوتاکس) و مرجان اشرفی‌زاده (با فیلم آبجی) و فرصت اکران مستندها، فیلم‌های کوتاه، انیمیشن‌های کوتاه و حتی خارجی در کنارهم «گروه سینمایی هنر و تجربه» را به محفلی متفاوت در سینمای ایران تبدیل کرد.
تعطیلی گروه سینمایی هنر و تجربه
علی‌رغم تمام انتقادات درباره کمبود مخاطب، نامنظم بودن سانس‌ها و سالن‌های نمایش‌دهنده فیلم، مخالفت تند سینماگران سینمای بدنه و کمبود امکانات تبلیغی «گروه سینمایی هنر و تجربه» تا دولت دوازدهم (۱۳۹۶) و سیزدهم (۱۴۰۰) به کار خود ادامه داد تا اینکه در اواخر اسفند ماه ۱۴۰۰ این گروه تعطیل شد.
اسفندماه سال ۱۴۰۰ محمد خزاعی، رییس سازمان سینمایی با استقبال از تداوم فعالیت‌های مؤسسه هنر و تجربه، اعلام کرد که برای پویایی بیشتر و بالندگی این بخش از این پس مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی به عنوان متولی «هنر و تجربه» معرفی می‌شود. رییس سازمان سینمایی در همان خبر بر این نکته تاکید داشت که نگاه ما به این نوع سینما، نگاهی از سر رفع تکلیف و نمادین و نمایشی نیست و اهتمام به ظرفیت‌ها و کارکردهای سینمای هنری و تجربی در کیفیت آینده سینمای ایران تاثیرگذار؛ و مکمل سینمای بدنه و اکران است.
پس از انتشار این خبر، موسسه «هنروتجربه» نیز در اطلاعیه‌ای «از هشت سال یاری فرهیختگان کشور به ویژه در حوزه سینما تشکر و اظهار امیدواری کرد که در آینده نزدیک با توانی بیشتر خدمات خود را به این بخش تاثیرگذار سینمای ایران ارائه دهد.» در واقع با این اطلاعیه به نوعی به طور غیرمستقیم حرف از تعطیلی این موسسه زده شد. اما روز بعد از انتشار این اخبار، محمد حمیدی‌مقدم، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی در بخشی از صحبت‌های خود که در اختیار رسانه‌ها قرار داده بود یاد آور شد که نه تنها نمایش فیلم‌های این گروه سینمایی تعطیل نخواهد شد بلکه حفظ و بیشتر حمایت خواهد شد و آنچه نباید لطمه بخورد، تداوم نمایش این فیلم‌ها برای مخاطبان است.
راه‌اندازی مجدد گروه سینمایی هنر و تجربه در سال ۱۴۰۱
پنج ماه پس از انتشار مصاحبه مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود که وعده‌ها عملی شد و حمیدی مقدم در طی حکمی محمد طیب، مدیریت بخش بازرگانی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی را به‌عنوان سرپرست گروه سینمایی هنر و تجربه معرفی و منصوب کرد.
محمد طیب پیش‌ازاین سابقه کارگردانی و تهیه‌کنندگی فیلم‌های مستند، پخش بین‌المللی فیلم، مدیریت بین‌الملل جشنواره‌های متعدد سینمایی و همکاری با شبکه‌های داخلی و برون‌مرزی صداوسیما را در کارنامه‌اش داشت و به عنوان مدیر جوان دهه شصتی سکان هنر و تجربه را در دست گرفت و تغییرات بنیادینی در هنروتجربه ایجاد کرد.
کارنامه موفق گروه سینمایی هنر و تجربه در یکسال جدید؛ فیلم کمتر با مخاطب بیشتر
از شهریور سال ۱۴۰۱ که فیلم سینمایی «تارا» به کارگردانی کاوه قهرمان در گروه سینمایی هنر و تجربه به عنوان اولین فیلم در دوران جدید اکران شد، تا شهریور ۱۴۰۲(بدون احتساب ماه مهر) ۲۳ فیلم و باکس فیلم در این گروه سینمایی اکران شده است. طبق آمار سایت سمفا (سامانه مدیریت فروش و اکران سینما) کل مخاطبان یکسال اخیر گروه سینمایی هنر و تجربه ۴۰ هزار و ۱۱۷ نفر در ۳ هزار و ۴۳۰ سانس بوده‌اند. همچنین فروش کل این گروه سینمایی در طول یکسال گذشته به ۱۴ میلیارد و ۸۶۸ میلیون و ۵۲۰ هزار ریال بوده است.
این درحالی است که بازهم طبق اطلاعات سایت سمفا، آمار فروش گروه سینمایی هنر و تجربه در سال ۱۴۰۰ (از فروردین تا پایان اسفند ماه) با اکران ۴۱ فیلم و باکس فیلم تنها موفق به جذب ۱۸ هزار و ۹۳۳ نفر در ۴هزار و پنج سانس شده بود. همچنین کل فروش این گروه ۴ میلیارد و ۱۲۷ میلیون و ۸۵۳ هزار ریال در این سال بود.
مقایسه پرفروش‌ترین فیلم‌های دو سال اخیر هنر و تجربه
فیلم‌سینمایی «پسر انسان» به کارگردانی سپیده میرحسینی با داشتن ۳۰ سالن و ۱۹۵ سانس توانست ۶ هزار و ۲۰ بلیت بفروشد و با فروش ۲ میلیارد و ۵۸۰ میلیون و ۶۵۰ هزار ریالی عنوان پرفروش‌ترین فیلم یکسال گذشته هنر و تجربه را از آن خود کند. این‌درحالی است که در سال ۱۴۰۰ در همین گروه سینمایی، پرفروش‌ترین فیلم مستند «دشت خاموش» به کارگردانی احمد بهرامی با داشتن ۲۹ سالن و ۵۴۸ سانس توانسته بود ۲ هزار و ۴۱۷ بلیت بفروشد و به فروش ۵۳۳ میلیون و ۴۹۰ هزار ریالی برسد.
اگر بخواهیم دلیل موفقیت گروه سینمای هنر و تجربه فعلی در جذب مخاطب بیشتر با اکران فیلم‌های کمتر و سانس‌های کمتر (بدون احتساب فروش با توجه به تورم و افزایش قیمت بلیت) و تاثیر مستقیم اتفاقات سیاسی – اجتماعی حاکم بر فضای کشور در طول یک سال گذشته بر سینما بررسی کنیم به موارد زیر خواهیم رسید.
منظم‌سازی سانس‌های نمایش فیلم
یکی از مهم‌ترین مشکلات گروه سینمایی هنر و تجربه در دوره قبلی که در گفتگوهای فیلمسازان بارها در رسانه‌ها بازتاب داده شده بود، پراکندگی سانس‌های نمایش فیلم بود که باعث می‌شد مخاطبان نتوانند به راحتی به تماشای فیلم مورد نظر خودشان بنشینند. مدیر جدید هنر و تجربه سانس نمایش فیلم‌ها را در تمام سالن‌ها منظم کرد و امروز مخاطبان گروه سینمایی هنر و تجربه می‌دانند که فیلم‌های این گروه سینمایی در سانس‌های ۱۶ و ۱۸ هر روز در سالن‌های منتخب به نمایش درمی‌آید. البته برخی از فیلم‌های اخیر هنر و تجربه مانند فیلم‌های «کاپیتان من» و «مقیمان ناکجا» به دلیل استقبال مخاطبان در سانس‌های ۲۰ و ۲۲ هم به نمایش درآمدند.
مشخص بودن مدت زمان اکران فیلم
در گروه سینمایی هنر و تجربه قبلی، بازه زمانی اکران فیلم‌ها گاه تا ۶ یا ۸ ماه طول می‌کشید و همین موضوع موجب می‌شد تا فضای تبلیغاتی درستی برای فیلم‌ها شکل نگیرد. اما در هنر و تجربه جدید، تنها دو هفته ابتدایی اکران برای هر فیلمی تضمین می‌شود و اگر فیلم‌ها در طول دو هفته به کف فروش مورد نظر گروه سینمایی هنر و تجربه نرسند از اکران کنار گذاشته می‌شوند. مشخص بودن این بازه زمانی کمک می‌کند تا هم گروه فیلم بر تبلیغاتشان متمرکز باشند و از دو سه هفته پیش از شروع اکران اقدام به تبلیغ و اطلاع‌رسانی درباره فیلم کنند و هم مخاطبان بیشتری در بازه زمانی کمتری به تماشای فیلم بنشینند.
اکران ترکیبی فیلم‌ها (اکران آنلاین)
بسیاری از فیلم‌ها مانند فیلم‌های مستند نمی‌توانند تنها بر فروش اکران حضوری تکیه کنند، از این رو در گروه سینمایی هنر و تجربه جدید اکران‌های ترکیبی اتفاق می‌افتد که همزمان با اختصاص دادن چند سانس به نمایش یک فیلم، اکران آنلاین همزمان هم اتفاق می‌افتد. مستند «برای پس از مرگم» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی از این دست است که توانسته تاکنون حدود ۲ هزار مخاطب را جذب کند. (این آمار در سایت سمفا محاسبه نشده است.) فیلم سینمایی «تارا» هم بعد از اکران حضوری اکران آنلاینش را شروع کرد.
نمایش استانی و استفاده از ظرفیت مخاطبان بومی
هر استان ظرفیت‌های متفاوتی در جذب مخاطب فیلم‌ها دارد و هنر و تجربه توانسته است از این ظرفیت در اکران فیلم‌ها استفاده کند. بدین صورت که به فیلمی مانند «مهاجران» که سازندگانش اهل شهر شیراز بودند در این شهر فرصت نمایش بیشتری داده شد و گروه فیلم توانستند تنها در شهر شیراز حدود هزار مخاطب جذب کنند. در ادامه فروش موفق فیلم در این شهر، گروه سینمایی هنر و تجربه سانس‌های بیشتری در دیگر شهرها به این فیلم اختصاص داد.
برگزاری هفته فیلم در شهرهای ایران
در گروه سینمایی هنر و تجربه قبلی هفته‌های فیلم با رویکرد همکاری بیشتر با سفارت‌های کشورهای مختلف برگزار می‌شد و آثار کشورهای مختلف به مدت یک هفته با نام آن کشور برگزار می‌شد. ولی در گروه سینمایی هنر و تجربه فعلی، هفته‌های فیلم به شکل متفاوتی برگزار می‌شود. این بار به جای پرداختن به سینمای دیگر کشورها در قالب هفته فیلم، بهترین آثار گروه سینمایی هنر و تجربه در کنار برگزاری کارگاه آموزشی و انتقال تجربه با حضور سینماگران حرفه‌ای در شهرهای ایران برگزار می‌شود. اولین هفته فیلم در شهر اردبیل برگزار شد که با توجه به گزارشات مخاطبان این شهر استقبال خوبی از هفته فیلم داشتند. دومین هفته فیلم در شهر شیراز برگزار شد و آن‌طور که در افتتاحیه این برنامه عنوان شد قرار است برگزاری هفته‌های فیلم در دیگر شهرهای ایران ادامه پیدا کند. البته ناگفته نماند که به غیر از هفته‌های فیلم در شهرهای ایران، هفته «سینما پرتره» هم با نمایش مستندهایی درباره هفت کارگردان برتر سینمای جهان در تهران از جمله اقدامات گروه جدید سینمایی هنر و تجربه بود.
امکان ساخت فیلم اختصاصی برای گروه «هنر و تجربه»
جالب است که محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی در بازدیدی که در تابستان امسال از مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی داشت به نکته متفاوتی اشاره کرد و گفت ما برای رونق تولید در سینما می‌توانیم به فکر ایجاد ظرفیت برای ساخت فیلم‌های هنر و تجربه باشیم؛ «تعداد سالن‌های «هنر و تجربه» باید در تمام مراکز استان‌ها افزایش یابد، حتی باید در این زمینه به رونق تولید هم فکر کنیم، یعنی آثاری برای عرضه در «هنر و تجربه» ساخته شوند، تمرکز در این مدت بیشتر روی نمایش آثاری بوده که قبلا ساخته شده و فضایی برای دیده شدن نداشته‌اند. استان‌ها ظرفیت فراوانی از فیلمسازان را دارند که می توانند با هزینه‌هایی اندک‌تر از تولیدات جریان اصلی فیلم بسازند و آثارشان نه فقط در سینماهای تهران که در استان‌ها و با مشارکت نهادهای آن استان روی پرده برود. «هنر و تجربه» باید از این ظرفیت‌ها استفاده کند.» اگر این وعده درست باشد، باید در آینده‌ای نه چندان دور شاهد پیشرفت گروه سینمایی هنر و تجربه با تولید آثار اختصاصی باشیم.
سینماهای نمایش‌دهنده
در حال حاضر تمام فیلم‌های گروه سینمایی هنر و تجربه هر روز در پردیس سینمایی چارسو، پردیس سینمایی ملت، پردیس سینمایی کورش، موزه سینما، پردیس سینمایی نارسیس، پردیس سینمایی پرده طلایی و سینما فرهنگ به نمایش در می‌آید و برخی فیلم‌ها نیز در پردیس سینمایی مگامال، پردیس سینمایی صبامال و پردیس سینمایی زندگی در تهران نمایش داده می‌شوند.
همچنین فیلم‌های گروه سینمایی هنر و تجربه روزهای چهارشنبه هر هفته در سینماهای هویزه، اطلس و ویلاژتوریست مشهد، مهر ارومیه، گلستان شیراز، ساحل اصفهان، مهر قدس همدان، ونوس قم، بهمن سنندج، آزادی کرمانشاه، ستاره باران تبریز، عصر جدید گرگان و تماشاخانه پارس کرمان و روزهای دوشنبه هر هفته در پردیس سینمایی سوره اصفهان در دو سانس ۱۶ و ۱۸ به نمایش در می‌آید.
مهم‌ترین دلایلی که مخالفان گروه سینمایی هنر و تجربه در طول سال‌های اخیر برای تعطیلی این گروه عنوان کرده‌اند، عدم استقبال مخاطبان از این فیلم‌ها و در ادامه نداشتن گیشه بوده است. حالا باید دید با توجه به افزایش مخاطب و اکران فیلم‌های متفاوت بازهم مخالفت‌ها با این گروه سینمایی ادامه پیدا خواهد کرد؟!
نظر شما