میزگرد دفتر پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا با توجه به شواهد متعدد از افزایش حضور اتباع افغانستانی در ایران و ابراز نگرانی برخی هموطنان برگزار شد و در آن «دکتر مصطفی جهانبخش» کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس، «پیمان حقیقت‌طلب» مدیر پژوهش انجمن دیاران و «سید محمد موسی کاظمی» پژوهشگر مسائل اجتماعی به بررسی چالش‌های افزایش حضور مهاجران افغانستانی در ایران پرداختند.
گزارش این میزگرد در سه بخش منتشر شد و هر یک از این سه بخش بین ۱۷ تا ۲۷ هزار بازدید داشت. همچنین بین ۱۵۰ تا ۲۲۰ تن از هموطنان اقدام به ارسال نظراتشان در قالب کامنت در زیر هر یک از این گزارشها کردند که نشانگر دغدغه جدی مردم در خصص این موضوع است. از این رو تلاش شد نظرات مردمی ارسال شده در پای گزارش‌های مذکور، جمع بندی و طبقه بندی شود تا نگاه مردمی منعکس و زمینه‌ساز توجه مسئولان ذی‌ربط شود.
این نظرات غیر از چند مورد فاقد ارتباط، خوانده شده و طبق روش تحلیل مضمون، در عنوان‌هایی دسته‌بندی شد و در نهایت در گروه‌های کلی‌تری قرار گرفت. گرچه مخاطبان ایرنا که در زیر این گزارشها به اظهار نظر پرداختند، نمونه تصادفی علمی به شمار نمی‌روند، اما دیدگاه‌های آنها نظر بخشی از مردم را نمایندگی می‌کند و ارزش توجه و پیگیری مسئولان را دارد.
جدول بالا چکیده موضوعات دسته بندی شده نظرات کاربران درباره حضور افغانستانی‌ها در داخل ایران است. البته هر کدام از این موارد، مضامین متنوعی را در خود جا داده است که در ادامه جداول آنها را می‌بینید.
همان گونه که دیده میشود، بیشتر نظرات روایت آسیب‌های حضور شهروندان افغانستانی در ایران است که هر شخصی از منظر خود به آن پرداخته است. رتبه بعدی مربوط به نقدها از کم کاری مسئولان در ساماندهی و اخراج افغانستانی‌هاست که البته طیف وسیعی از نظرات را دربر می‌گیرد. در ادامه توصیه‌ها و راه حل‌ها نیز جایگاه سوم محورهای نظرات را به خود اختصاص داده که بیشتر آنها اشاره کلی به اخراج است و البته برخی ایده‌ها نیز درباره نحوه ساماندهی مهاجران بیان شده است.
ادعاها
در این بخش ادعاهایی که بیان شده و مواردی که به نظر شواهد یا روایت‌های محلی است، تجمیع شده است. نظیر این نمونه‌ها:
- اگر یک کارگروه صد نفری درست میکردی میفرستادی در جنوب شهر تهران یا حومه، از ورامین، پاکدشت، قیامدشت، زمان آباد، کریم آباد، قاسم آباد، شور آباد، کل منطقه شهر ری، کرج، شهریار، بومهن، لواسان، کن، سولوقون، فرحزاد و همه جای استان تهران از درد دل مردم آگاه می‌شدی.
- منطقه گلشهر مشهد حتی خیابانها به نام افغانی نام گذاری شده.
- بیایید قم، منطقه آذر و روحانی را ببینید. اینجا ایرانه یا افغانستان؟..
- در مشهد افغانستانی‌ها صاحب خانه‌ها و مغازه‌ها و ماشینهای لوکس هستند.
- فقط پنج هزار افغانستانی در مسکن ملی قم مشغول کار هستند، بدون بیمه
افزایش جمعیت افغانستانی‌ها
از آنجا که بخشی از گفت و گوها درباره افزایش جمعیت افغانستانی‌هاست، بخشی از نظرات در این زمینه بوده و البته مدعی هستند جمعیت بیش از رقم ۶، ۷ میلیون نفری است که کارشناسان به آنها اشاره کرده اند.
آسیب‌های حضور افغانستانی‌ها در ایران
آسیب‌های حضور افغانستانی‌ها در ایران بیشترین محورهای نظرات مردمی را به خود اختصاص داده است. جرم و ناامنی و ساخت و ساز غیرمجاز، برخی از موارد مورد نظر است؛ اما مهمترین محور مد نظر مخاطبان، استفاده از منابع ایران و فشار بر اقتصاد کشور بدون پرداخت مالیات است و در گام بعد گلایه اصلی از گرفتن مشاغل توسط افغانستانی‌ها و بدون شغل ماندن ایرانیان است.
پیش‌بینی مخاطرات آینده
برخی از نظرات در عنوان کلی پیش‌بینی مخاطرات آینده تجمیع شده است. یکی از مخاطبان نیز با توجه به جمعیت بالای افغانستانی‌ها نوشته: «امروز منطقه را در نظر بگیرید، فرض کنید همین فردا اتفاقی رخ داد و منطقه درگیر جنگ شد و ایران هم طرف اصلی جنگ خواهد بود خوب در این اوضاع و احوال تکلیف این چند میلیون افغان چه میشود که هیچ اطلاعی از رفتار و منش و سابقه آنها وجود ندارد؟ اگر منطقه دچار آشوب شد، رفتار و کردار این تعداد افغان چه میشود؟»
توصیه و راه حل
در میان نظرات ارسالی، مطالبه اخراج و بیان آن با ادبیات مختلف، بیشترین فراوانی را داشته است. علاوه بر این، برخی از عدم تفاوت افغانستانی‌های قانونی و غیرمجاز و برخی از ساماندهی مهاجران سخن گفته اند. تعیین محدوده تردد مهاجران، حذف یارانه به کد ملی به جای قیمت پایین نان و بنزین، مقررات بر کارفرمایان استخدام کننده کارگر افغان و حتی ساخت صدها کارخانه در افغانستان برای خودداری افغانستانی‌ها از ورود به ایران، برخی از پیشنهادهای مطروحه هستند.
- باید پاسپورت داده بشود و قانونی زندگی کنند جرم وجنایت کم میشه
- به آمریکا و تمام کشورهای پیشرفته نگاه کنید، پذیرش پناهنده یکی از راه‌های برون رفت از کهن‌سالی جمعیت و افزایش تعداد جامعه است.
- جمهوری اسلامی باید حدود ۹۰۰ یا ۱۰۰۰ کارخانه در کشور افغانستان تأسیس کنه که مشکل بیکاری افغانستانی‌ها ریشه کن بشه تا برای کار مهاجرت نکنن.
- اگر مهاجران محل سکونت و نوع کارشان در ایران تعریف شده باشد خوبست ولی مهاجران برای حکومت ایران تصمیم می‌گیرند؛ اول در مراکز استانها و پایتخت سکونت ممنوع باشند دوم برای هر شهرستان و شهر ظرفیت مشخص و محله‌های مشخص تعیین و تحویل پاسگاه و شهرداران و دهیاران شوند، سوم حق ازدواج و خرید ملک نداشته باشند، فقط کار و کسی با مزد کم، ظلم به آنها نکند.
- عزیز من تو این کشور همه چیزش یارانه‌ای هست، اینا دارن از جیب مردم می‌خورن. شما اگر می‌خواهی مهاجر پذیر باشی اول باید همه یارانه‌ها را برداری بعد بدهی به هر کد ملی.
- آمار نفوس و مسکن را به صورت حضوری با شماره ملی انجام دهند و افغانستانی‌ها خیلی‌هاان سروسامان داده میشوند به آنها کارت‌های ملی مهاجر بدهند و هرکدامشان نداشتند اخراجشان کنید. مشخصات همه را در سامانه ای با محل سکونتشان ثبت کنید. افراد سابقه دار را هم اخراج کنید و قوانین مالیات را بر پولدارهایشان وضع کنید و صدها کار دیگر که همه می‌دانند و احتیاج به گفتن نیست.
- قانون سفت و محکمی برای کارفرمایان ایجاد شود تا دیگر جرات استخدام آنها رو نکنند تا چرخه ورود آنها برای همیشه قطع بشود.. باید برای کارفرمایان ... ایرانی که باعث حضور گسترده افغان در ایران شده اند دولت محترم باید جریمه بسیار سنگین مالی، مصادره اموال و حبس طویل المدت در نظر بگیرد و به محض تخطی به شدت برخورد شود.
- دو راه حل برخورد نرم و سخت باید همزمان پیش بره. حساب بانکی و سیم کارت برخورد نرم خواهد بود که متاسفانه هیچ توجهی بهش نمیشه. آقایان قرن ۲۱ هست، مدیریت حساب و سیم کارت کار سختی نیست، فقط مدیریت توانا نیازمند هستیم. مورد بعدی آموزش هست. پرداخت دلاری و فقط خود دانشجو نه دانش آموز. همین موارد که اشاره شد در یک دوره کوتاه ۶ ماه تا یک ساله خودش عامل خروج بخش بزرگی از اتباع خارجی خواهد شد، ولی حیف که کسی اصلا گوش نمیده.
ناسزا و تشکر
بخشی از واکنش به افزایش حضور افغانستانی‌ها در ایران، وارد جنبه احساسی شده و برخی کاربران از ناسزا استفاده کرده‌اند که این نظرات نیز به عنوان بخشی از جامعه احصا شده است. همین طور طعنه و نیز تشکر از کارشناسی که بیان کرده بود وقتی جایگاه اقتصادی بالایی نداریم، نباید این میزان مهاجر بپذیریم.
نقد کارآمدی و مماشات مسئولان
یکی از مضامین پرتکرار در کامنت‌ها، نقد رخوت و بی عملی مسئولان در قبال افزایش مهاجران افغان از نگاه کاربران است که بعضا این ادعا فراتر رفته و ادعای حمایت مسئولان از افغانستانی‌ها و حتی نفع بردن آنها از حضور افغانستانی‌ها و موارد دیگر نیز بیان شده است. یکی از مضامین هم این است که پیامدهای حضور افغانستانی‌ها، بر زندگی مردم و بویژه طبقات پایین جامعه است و مسئولان درک کافی از این حقایق ندارند.
نکته دیگر، درخواست شفاف‌سازی درباره پولی است که مشهور است سازمان ملل در قبال هر یک از مهاجران افغان به دولت ایران پرداخت می‌کند؛ این که این پول بابت کدام دسته از مهاجران پرداخت میشود و در کجا هزینه میشود؟
- پولی که شما از بین الملل مهاجر... میگیرید به مردم اطلاع بدید.. مثلا ماهیانه صدوپنجاه دلار به هر نفر میدن...... دولت خرج قشر ضعیف کنه.
یک کاربر افغانستانی هم به مشکل تعدد مدارک اشاره کرده و نوشته است: یکی از معضلات اتباع قانونی، تعدد مدارک ولی کم کیفیت یا بهتره بگم بی کیفیت است. کارت آمایش، پاسپورت سیاحتی، پاسپورت خانواری، پاسپورت دانشجویی یا تحصیلی حوزوی، دفترچه اقامت سبز، برگه سرشماری و... این همه مدارک، واقعا گیج کننده است، هم برای اتباع و هم برای نیروی انتظامی. با بسیاری از این مدارک نیروی انتظامی افراد را دستگیر می کند! یا با داشتن این مدارک سیم کارت نمی‌شود خرید و...
ویژگی‌های افغانستانی‌ها
در این بخش هم برخی کاربران روایت‌هایی درباره ویژگی‌های مهاجران افغان بیان کرده‌اند که نوعا منفی و مبتنی بر تفاوت فرهنگی زیاد ایرانیان با آنهاست که البته نمی توان این ادعاها را به کل افغانستانی‌ها تعمیم داد.
در یکی از نظرات آمده است:
- خبر دارین چند هزار زن و بچه بی هویت داریم در ایران که توسط افغانستانی‌ها رها شدن و افغانستانی‌ها فرار کردن، دوباره فقط با تعویض یک اسم از مرز دیگه ای وارد ایران میشن، دوباره زن و چند تا بچه، دوباره فرار میکنن.
البته برخی از مهاجران نیز دغدغه‌های خود را نگاشته اند، نظیر این پیام:
شما مبالغه خیلی زیادی در زمینه انسانیت و مهمان نوازی میزبان کردید و به هیچ وجه به اثرات مثبت حتی کوچک این مهاجران در ایران پرداخته نشده !؟ بر فرض مثال شما سیستم ساماندهی اتباع رو مطرح کردید و اون رو به روش هوشمند رهگیری اتباع مطابق سایر کشورهای اروپایی مقایسه می‌کنید آیا این موضوع رو در نظر گرفتید که در کشورهای پیشرفته یک شخصی که متولد اون خاک هست تابعیت دریافت میکنه و از تمام مزایای مردم اون کشور برخوردار میشه؟ مهاجری که در ایران متولد شده ۳۱ سال سن داره در اینجا تحصیل کرده در شرایطی به سر می بره که خودش رو نه وابسته به افغانستان می‌بینه و نه ایران اون رو قبول میکنه.
جمع‌بندی
از بررسی مجموعه این نظرات این گونه برداشت میشود که اولا خلا اطلاعاتی که یکی از نقایص ساماندهی مهاجران افغان است، با کمی‌تلاش و کمک گرفتن از مردم قابل حل است و می‌توان آمار و اطلاعات دقیقی از فعالیت این گروه در نقاط مختلف کشور و همچنین تبعات حضور آنها به دست آورد.
نکته دیگر که چکیده پیام‌هاست، نگرانی و دغدغه مندی جدی مردم نسبت به این پدیده است و در عین حال با توجه به مواضع و عملکرد مسئولان، طیفی از برداشت‌ها درباره مسئولان پدید آمده که کمترین آنها، سستی و رخوت و بی عملی است و در مراحل بعد، برخی آنها را دارای منافع شخصی از حضور غیرقابل کنترل همسایگان می‌دانند.
درنهایت، راه حل‌هایی هم بیان شده که کمابیش قدیمی یا تازه است، اما به نظر می‌رسد دغدغه اصلی مردم، بیداری و پایان غفلت و چشم بستن مسئولان بر یک پدیده مهم و چالش برانگیز اجتماعی و وجود اراده جدی برای حل آن است؛ موضوعی که امید می‌رود با فعالیت و تذکر اهالی رسانه، زمینه آن فراهم شود.
نظر شما