ردپای ترک فعل مسوولان در تشدید خسارات سیل مازندران

به گزارش خبرنگار ایرنا، پیشگیری مهم ترین اصل در مدیریت بحران به شمار می رود، با این حال کارشناسان و فعالان این حوزه معتقدند نسبت به این اصل مهم شاهد غفلت و کوتاهی هستیم که تبعات آن افزایش خسارات جانی و مالی در هنگام بروز حوادث و بلایای طبیعی است.

وقوع سیلاب و طغیان رودخانه‌ها دغدغه ای که سال هاست گریبانگیر اهالی مازندران شده و حتی در یک دهه اخیر روند صعودی به خود گرفته و شدت بیشتری یافته است، به نحوی که خسارات متعددی به ساکنان شهرها و روستاهای منطقه به ویژه در روستاها مناطق شهری وارد شده است.

اگرچه اهمیت ساخت بند های سرشاخه گیر بر روی رودخانه های منتهی به شهرهای مازندران پس از سیلاب سال ۱۳۷۸ شرق مازندران به خصوص در شهرستان نکا که خسارات جانی و مالی سنگینی برجا گذاشت، مورد توجه قرار گرفت و طبق آمار رسمی ۱۸ بند سرشاخه گیر ساخته شدو مانع خسارت نیز شده است، اما در سیلاب ۱۳ آبان امسال با توجه به اظهارات ضد و نقیض، بی توجهی در انجام وظایف مشکلات را بیشتر کرده است.

گفته شده است که غفلت از انجام وظایف در تخلیه و جمع آوری نکردن روسوبات و چوب های بالادست بند سرشاخه گیر های منطقه مازندران سبب شد تا بارش شدید باران۱۳ آبان و سیلابی که رسوبات و چوب ها را پشت بند های سرشاخه گیر بیشتر از ظرفیت انباشته کرده، خسارت را دوچندان کند.

روز ۱۳ آبان بارش‌های شدید باران در۶ نقطه از مازندران باعث جاری‌شدن سیلاب و خسارت در شهرستان‌های عباس‌آباد، چالوس، نوشهر، نور، سوادکوه و آمل شد. بارش باران شدید در این مناطق در یک شبانه‌روز ۱۲۰ میلیمتر بوده است.

به گفته کارشناس ارزیابی و مخاطرات محیط‌زیست، جاری شدن سیلاب در استانی مثل مازندران که بیشتر وسعت آن با اراضی جنگلی پوشیده شده، طبیعی نیست. سیلابی که شامگاه شنبه جاری شد و در برآورد اولیه ۲۳ هزار میلیارد ریال خسارت برجا گذاشته است.

به نظر می رسد اگر جمع آوری رسوبات و چوب های بالا دست بند های سرشاخه گیر رودخانه های مهم منتهی به شهرها به موقع انجام می شد، سرمایه گذاری هنگفت و اصولی ساخت بند های سرشاخه گیر کارایی خودش را نشان می داد، اما اکنون عامل تشدید خسارت ها در وقوع سیلاب شده است.

بررسی های میدانی از وضعیت سیلاب غرب مازندران و اظهارات کارشناسان نشان می دهد که پیش از وقوع سیلاب رسوبات و چوب آلات جنگلی در بیشتر بندهای سرشاخه گیرها به وفور وجود داشته و می بایست تخلیه و جمع آوری می شد، اما با وجود هشدار های هواشناسی نسبت به بارش شدید باران و سیلابی شدن، ‌در اجرای این وظایف غفلت شده است.

سید محمود حسینی پور استاندار مازندران نیز که در زمان سیل در منطقه حضور داشته است بر لزوم ضرورت تعیین تکلیف و لایروبی رودخانه ها و رفع نقاط آبگرفتگی شهرهای این استان تاکید کرد و گفت که بحث لایروبی رودخانه ها حرفه ای و مهم بوده اما در این ارتباط همیشه با موانع قانونی، انسانی و سلیقه ای روبرو هستیم.

مقام عالی دولت در مازندران تصریح کرد که اگر قرار است در حوزه رودخانه های استان کاری انجام شود باید همه استانداردهای لازم رعایت شده و کارهای تحت نظارت سازمان آب منطقه ای و به صورت مهندسی صورت گیرد.

وقوع سیل سالهای اخیر در حوضه های جنگلی هیرکانی از جمله مواردی است که علاوه بر سیلاب، حجم انبوهی از تنه و سرشاخه درختان جنگلی را به همراه داشته و موجب بروز خسارت مالی و جانی شده است. به همین دلیل یکی از راهکارها برای به حداقل رساندن خسارت و عبور بی خطر جریان سیلابی به پایین دست، احداث بند سرشاخه گیر است که در حد ظرفیت، از انتقال تنه درختان تنومند و تخته سنگ ها جلوگیری می کند. موضوعی که مورد توجه ۲ اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری نوشهر و ساری در استان مازندران قرار گرفت و تاکنون طبق آمار رسمی ۱۸ بند سرشاخه گیر ساخته شد.

طبق اظهارات مسوولان منابع طبیعی، وظایف جمع آوری رسوبات و نخاله های پشت بند های سرشاخه گیر بر عهده شرکت آب منطقه ای مازندران است که به نظر می رسد به وظایفش به درستی و به موقع عملیاتی نکرده است اما مسوولان آب منطقه ای مازندران هم می گویند این کار جزو وظایف ما نیست و منابع طبیعی باید مسوولیت این کار را برعهده بگیرد.

حال جمع آوری رسوبات و نخاله های پشت بند های سرشاخه گیر چه وظیفه منابع طبیعی یا آب منطقه ای باشد یا نباشد، ترک فعلی مشهودی است که دودش به چشم مردم سیل زده غرب مازندران رفته و باعث بروز مشکلات اساسی برای آنان شده است.

اظهارات ضد و نقیض

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران - نوشهر با بیان این که مطالعات ساخت ۱۸ بند سرشاخه گیر روی رودخانه های مهم منتهی به شهرهای غرب استان انجام شده است، گفت: تا کنون ۱۰ بند سرشاخه گیر ساخته و به بهره برداری رسید.

مهرداد خزایی پول در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، نقش بندهای سرشاخه گیر را در جلوگیری از خسارت ناشی از سیلاب بی نظیر توصیف کرد و در عین حال توضیح داد: از آن جایی که تخلیه رسوبات و جمع آوری چوب آلات پشت این سرشاخه گیر ها لازم و ضروری است، اگر این وظایف به موقع انجام نشود، کارایی این بندها از بین رفته و خسارت را دوچندان می کند.

وی ادامه داد:‌ طبق بررسی های صورت گرفته در حال حاضر بیش از ۴۰۰ متر مکعب انواع چوب آلات شکسته افتاده جنگلی در منطقه خرما چال منطقه وجود دارد که اگر جمع آوری و به وقع تخلیه نشود، با سیلاب جدید، مشکلات دوچندان می شود.

وی وظیفه جمع آوری چوب و روسوبات از بستر و حریم رودخانه ها را مربوط به شرکت آب منطقه ای دانست و بیان داشت: منابع طبیعی با انجام مطالعات دقیق و سرمایه گذاری، بند سرشاخه گیر را ساخته است، اما طبق مصوبه مدیریت بحران تخلیه رسوبات و جمع آوری چوب آلات در حوالی سرشاخه گیرها بر عهده شرکت آب منطقه ای است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران - نوشهر در عین حال همکاری و مشارکت شرکت آب منطقه در اجرای وظایف نسبت به رعایت حریم و بستر رودخانه را مطلوب توصیف کرد و گفت: جمع آوری درختان شکسته افتاده و یا قطع درختان در بستر و حریم رودخانه ها با مشکلات قانونی مواجه است که همچنان مسوولان دستگاه های اجرایی را در انجام وظایف با چالش مواجه می کند.

خزایی پول با بیان این که طرح جمع آوری و خروج درختان شکسته افتاده از جنگل های شمال همچنان ممنوع بوده و به مرحله اجرایی نرسیده است، افزود: به لحاظ قانونی با وجود این که نشانه گذاری ها انجام شده، اما برداشت چوب های شکسته افتاده در جنگل شمال ممنوع است.

معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی مازندران - ساری، با این ادعا که شرکت آب منطقه ای مسوول جمع آوری رسوبات و نخاله های چوبی پشت بند های سرشاخه گیر رودخانه ها است، گفت: طبق مصوبه مدیریت بحران، این شرکت باید به موقع و پیش از وقوع سیلاب این وظیفه را عملیاتی کند.

اسماعیل مختار پور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، به ساخت ۱۰ بند سرشاخه گیر روی رودخانه های مهم منتهی به شهرهای مازندران در منطقه منابع طبیعی ساری اشاره کرد و افزود: از سال ۱۳۹۸ دانش ساخت بند سرشاخه گیر در منطقه شمال بومی شد و با اجرای این طرح خسارت های سیلابی به این خطه به حداقل رسیده است.

وی با اظهار این که، کارایی بند های سرشاخه گیر در مازندران بی نظیر است در عین حال بیان داشت : صد البته همواره باید نسبت به تخلیه و جمع آوری به موقع روسوبات و چوب های احتمالی پشت این بندها اقدام عملی کرد، چراکه با بی توجهی خسارت ها دوچندان خواهد شد.

واقعیت اصلی سیلاب غرب مازندران

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران نیز با رد این ادعا که شرکت به هیج عنوان وظیفه نگهداری بن های سرشاخه گیر و جمع آوری چوب آلات را پشت بندها را ندارد، گفت: هر دستگاهی که ساخت طرح را انجام داده است، متولی حفظ و نگهداری آن است، از سوی دیگر اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مسوول حفظ، قطع و یا جمع آوری درختان در هر نقطه از عرصه های ملی و طبیعی است.

حیدر داوودیان، سیلاب ۱۳ آبان در غرب مازندران را بی مانند در سال های اخیر توصیف کرد و حجم دِبی رودخانه ها را به دوره بازگشت بیشتر از ۲۰۰ سال دانست و افزود: دستگاه های اجرایی به جای این که یکدیگر را متهم کنند، باید نسبت به دلایل و ریشه خسارت های سیلاب، حساس و با مشارکت برنامه ریزهای پیشگیری عملیاتی شود.

وی با توضیح این که غیر قابل کنترل بودن این حجم از بارندگی و دبی آب در رودخانه واقعیت اصلی خسارت ناشی از سیلاب ۱۳ آبان امسال در غرب مازندران است، ادامه داد: طبق برنامه مدیریت بحران، طرح های پیشگیری معمولا برای مناطق حساس شهری که عموم مردم را تهدید می کند، ۱۰۰ ساله و برای مناطق کم اهمیت تر برنامه ۲۵ ساله است اما واقعیت سیلاب ۱۳ آبان، فراتر از برنامه های پیشگیری بوده است.

وی با بیان این‌ که حداکثر دبی آب چهار رودخانه کاظم‌رود، پلنگ‌آبرود، سردآبرود و آزارود پس از بارندگی‌ها حدود ۱۰۰ متر مکعب بر ثانیه برآورد شد، افزود: بیشترین میزان بارندگی به تفکیک ایستگاه‌ شهرستانی در ایستگاه ماشالله‌آباد عباس‌آباد با ۱۲۰ میلیمتر ثبت شده و پس از آن نیز ایستگاه کلارآباد با ۹۴ میلیمتر، ایستگاه کورکورسر نوشهر با ۸۰ میلیمتر و ایستگاه عباس‌آباد با ۷۵ میلیمتر بارندگی بالاترین حجم بارندگی را داشتند.

به گفته داوودیان مجموع حجم ریزش باران در بارندگی‌های ۱۳ آبان استان ۳۹۱ میلیون متر مکعب برآورد می‌شود که ۱۶۶.۳ میلیون مترمکعب در مناطق غربی، ۲۱۸.۸ میلیون متر مکعب در مناطق مرکزی و ۶.۶ میلیون متر مکعب در مناطق شرقی ثبت شده است.

وی جمع آوری رسوبات از رودخانه ها را وظیفه شرکت آب منطقه ای دانست و توضیح داد: طبق بررسی های صورت گرفته عمده رودخانه ای استان با فقر جدی مصالح مواجه هستند، یعنی مشتری برای مصالح رودخانه ای استان زیاد است اما به دلیل نبود رسوبات قادر به برداشت نیستیم.

وی بی توجهی به رعایت حریم و بستر رودخانه ها را از دیگر مشکلات مازندران عنوان کرد و گفت: در حال حاضر بیشتر تجهیزات و امکانات شرکت برای پاکسازی و جمع آوری رسوبات رودخانه ای به غرب استان ارسال شده است و مشغول کار هستند.

انتقاد استاندار مازندران از مدیران به دلیل خسارات وقوع سیل

استاندار مازندران گفت: برخی مدیران که به هشدارهای داده شده برای پیشگیری از خسارات احتمالی سیل توجه نکردند مسبب خسارت‌های وارد شده ناشی از سیل هستند و باید امروز پاسخگوی بی‌توجهی‌های خود به هشدارها باشند.

سید محمود حسینی‌پور در جلسه ستاد مدیریت بحران شهرستان عباس‌آباد با انتقاد از بی‌توجهی برخی مسئولان و مدیران دستگاه‌های اجرایی به هشدارهای احتمال وقوع خسارت ناشی از طغیان رودخانه در برخی نقاط، اظهار کرد: متاسفانه دیده شده دهیار یا عضو شورا احتمال وقوع خسارت بر اثر سیل یا طغیان رودخانه را به یک دستگاه به صورت مکتوب اطلاع داده، اما با بی‌توجهی مسوول مربوطه مواجه شده و اکنون شاهد وقوع خسارت از همان نقطه هستیم.

وی افزود: مسوولی که به این هشدارها بی‌محلی کرد باید پاسخگو باشد. اگر امروز خسارت وارده را از آن مسئول بگیریم برای همیشه در خاطرش می‌ماند که نباید کم‌کاری کند. تاوان کم‌توجهی و سهل‌انگاری یک مدیر را نباید از بیت‌المال پرداخت.

استان مازندران حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مساحت دارد که از این مقدار حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار عرصه های طبیعی شامل جنگل و مرتع است.

برای حفاظت و مدیریت عرصه های طبیعی مازندران ۲ اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در ساری و نوشهر فعالیت دارند که منطقه ساری حدود ۷۱ درصد و نوشهر حدود ۲۹ درصد این عرصه ها را مدیریت می کند.

مازندران در مجموع حدود ۵۴ درصد از عرصه های جنگلی شمال کشور را در اختیار دارد و همچنین نیمی از جنگل های هیرکانی ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو در جغرافیای مازندران واقع است.