سفر رئیس‌جمهوری ایران به تاجیکستان؛ نقشه راهی برای روابط راهبردی

به گزارش ایرنا آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری ایران امروز ۱۷ آبان در سفری رسمی وارد دوشنبه می شود و با امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان دیدار می کند.

این دومین سفر ابراهیم رئیسی به تاجیکستان پس از انتخاب به عنوان رئیس جمهوری ایران است. در همین حال امامعلی رحمان پس از چندین سال برای اولین بار به ایران سفر کرد. این دیدارها به تحکیم مجدد روابط دو کشور منجر شده است. در حال حاضر مقامات دو کشور به طور مکرر در سطوح مختلف دیدار می کنند و از تقویت همکاری ها خبر می دهند.

به اعتقاد کارشناسان، قرابت و پیوند دیرینه فرهنگی، دینی و تاریخی میان ایران و تاجیکستان، بستری مناسب برای توسعه و تعمیق روابط دوجانبه در زمینه های مختلف میان تهران- دوشنبه ایجاد کرده است بطوری که تعاملات دو کشور برغم سنگ اندازی های خارجی در حال گسترش است.

سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری ایران در نخستین سفر خود به تاجیکستان در شهریور ۱۴۰۰ به دعوت همتای تاجیک خود و نیز به منظور شرکت در اجلاس سران کشورهای عضو شانگهای به دوشنبه سفر کرد که در جریان آن ۸ سند همکاری بین ایران و تاجیکستان به امضای مقامات ۲ کشور رسید و همچنین روند عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای آغاز شد.
امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان نیز به دنبال سفر رئیسی در سال 1401در راس یک هیئت بلندپایه سیاسی-اقتصادی به دعوت رسمی آیت الله سید ابراهیم رئیسی، عازم تهران شد.

روابط تهران - دوشنبه از ابتدای استقلال تاجیکستان در سال ۱۹۹۱ در حال رشد بوده که به گفته کارشناسان، پیوند دیرینه فرهنگی، دینی و تاریخی میان دو کشور مهمترین دلیل این تعاملات روزافزون بوده است.

قاسم بک محمد کارشناس مسائل ایران و افغانستان به آسیاپلاس می گوید: سفر رسمی رئیس جمهوری ایران به تاجیکستان با هدف دیدار و مذاکره با رئیس جمهوری تاجیکستان و امضای اسناد جدید همکاری های دوجانبه انجام می شود. بر اساس اطلاعات غیر رسمی، علاوه بر بیانیه مشترک سران دو کشور، چندین سند مهم همکاری در زمینه های اقتصادی، تجاری، حمل و نقل، فرهنگی، علمی، آموزشی، ورزشی، تسهیل تردد اتباع دو کشور و امضا خواهد شد.

به گفته وی تقویت و گسترش همکاری های اقتصادی و تجاری دوجانبه بین تاجیکستان و ایران مهمترین موضوعی است که باید به آن توجه جدی شود. سطح همکاری های موجود در این زمینه ها متناسب با توانمندی های دو کشور نیست. بازگشت به مرحله ای که ایران جزو پنج شریک تجاری برتر تاجیکستان بود و برای اجرای پروژه های زیرساختی مانند نیروگاه آبی سنگتودا-۲ و تونل استقلال گام برمی داشت، ضروری است.

قاسم بیگ می گوید: ایران یکی از مهمترین مسیرهای دسترسی تاجیکستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی به آبهای آزاد است. در این میان بندر چابهار مناسب ترین و راحت ترین مسیر برای منطقه ماست. در این بندر اقیانوسی فعالیت های ساختمانی و سرمایه گذاری به سرعت در حال انجام است. کشورهای خارجی علاقه زیادی به چابهار دارند و تاجیکستان باید هرچه سریعتر برای ساختن انبار و سایر امکانات برای یافتن یک قطعه زمین در ساحل آن اقدام کند. اگر این کار انجام نشود تا چند سال دیگر یافتن مکان مناسب در ساحل این بندر دشوار می شود و قیمت ها افزایش می یابد. با توجه به اینکه ساخت راه آهن زاهدان-چابهار طی ۱ تا ۱.۵ سال آینده تکمیل می شود، چابهار به یکی از مهم ترین بنادر و مسیرهای ترانزیتی کشورهای اروپایی تبدیل خواهد شد. ما انتظار داریم در مذاکرات سران تاجیکستان و ایران به این موضوع مهم توجه شود.

این کارشناس تاجیک خاطر نشان کرد: امروزه آسیای مرکزی جایگاه ویژه ای در معادلات جهانی پیدا کرده است که در درجه اول به تشدید درگیری ها بین قدرت های جهانی و منطقه ای مربوط می شود. کشورهای آسیای مرکزی در سطوح دوجانبه و چندجانبه اقداماتی را برای کاهش خسارات احتمالی از رویارویی های فزاینده بین قدرت ها انجام می دهند.

قاسم بیگ اضافه کرد: بنابراین برای ما نزدیکی و همگرایی با کشورهای هم زبان، نژاد و فرهنگ یکی از راه های کاهش به اصطلاح «احساس تنهایی» خواهد بود. تاجیکستان و ایران باید برای خود «طرح راه» در نظر بگیرند تا با شناخت و تعیین منافع و به اصطلاح «خط قرمزهای» یکدیگر اقدام کنند.

تقویت حضور ایران در تاجیکستان برای سایر کشورهای منطقه حساس نخواهد بود زیرا تجربه سه دهه گذشته نشان می دهد که آنها دلیلی برای این کار ندارند. رشد نقش ایران در تاجیکستان به هیچ وجه در تضاد با منافع بزرگ روسیه و چین نیست، بلکه تا حدودی همسو است. فقط غرب می ماند که با توجه به واقعیات به خصوص عامل هویتی ما و ایرانی ها شرایط را درک می کنند و به ما حق می دهند.

پرویز ملاجانوف، کارشناس سیاسی تاجیک نیز معتقد است برای ایران، تاجیکستان (با در نظر گرفتن قرابت فرهنگی و زبانی) می تواند ابزار مناسبی برای گسترش همکاری در منطقه باشد.

وی گفت: گسترش روابط و تقویت همکاری ها در زمینه های مختلف و نیز بحث در مورد مسایل مختلف منطقه ای و جهانی از جمله قضیه افغانستان می تواند از محورهای مهم سفر رئیسی به تاجیکستان باشد.

همکاری بیشتر در مورد افغانستان

سعید واریسف کارشناس سیاسی تاجیکستان نیز گفت: گسترش روابط و تقویت همکاری ها در زمینه های مختلف و نیز بحث در مورد مسایل مختلف منطقه ای و جهانی از جمله قضیه افغانستان از محورهای سفر رئیسی به تاجیکستان است.

او اظهار داشت: من معتقدم سطح روابط وارد مرحله جدیدی شده است که ممکن است منجر به همکاری جدی تری شود. تبادل دیدارهای رسمی مقامات دو کشور و گرم شدن روابط دوجانبه گواه این سخنان است. نباید فراموش کرد که علاوه بر شباهت های تاریخی، فرهنگی و زبانی که زمینه ساز تحکیم روابط است، تاجیکستان و ایران هر دو عضو سازمان همکاری شانگهای هستند و با تاثیرگذارترین قدرت های منطقه یعنی روسیه و چین روابط خوب و دوستانه دارند.

در مجموع فضای همکاری از هر جهت و در هر زمینه قابل گسترش است و این سفر می تواند انگیزه ای تازه و جدی به آن بدهد. اما من فکر می کنم که در بحث ادغام و تقویت همکاری ها در موضوع افغانستان باید بیشتر توجه شود. به نظر من زمان آن فرا رسیده است که همکاری ها در این دو زمینه بیش از پیش گسترش یابد.

دروازه ای به آسیای مرکزی
رحمت الله عبدالله اف، کارشناس مسائل افغانستان و ایران هم گفت: در دو دهه اول استقلال تاجیکستان، ایران نقش بسزایی در ساخت منابع انرژی، راه ها و شبکه های حمل و نقل، تجارت کالاهای مصرفی، علم و آموزش و تبادل دانشجو و جویندگان مدرک داشت.

و اکنون امید است در سفر ابراهیم رئیسی به دوشنبه سطح روابط و همکاری ها بیش از پیش ارتقا یابد. فرصت های زیادی برای توسعه تجارت سودآور بین ایران و تاجیکستان وجود دارد و باید از این امر استفاده کرد.

او معتقد است در حال حاضر ایران خواهان تقویت بیشتر این روابط با کشورهای منطقه است و در این مسیر تاجیکستان می تواند نقش مهمی ایفا کند. به گفته وی، تاجیکستان می تواند دروازه آسیای مرکزی برای ایران باشد و این فرصت را نباید نادیده گرفت.

آسیای مرکزی نیز منطقه جالبی برای ایران است
ارشاد سلیمانی، روزنامه نگار و مفسر سیاسی تاجیک اعتقاد دارد تاجیکستان و ایران حرف های زیادی برای گفتن دارند. تا این زمان جلساتی در سطوح مختلف از جمله نهادهای انتظامی دو طرف برگزار شد. اما بسیاری از مسائل دیگر نیز وجود دارد که نیاز به اراده سیاسی رهبران سطح اول برای تصمیم گیری در مورد آنها دارد.

وی تصریح کرد: ایران و تاجیکستان اشتراکات زیادی دارند. زمینه‌های زیادی برای همکاری دو کشور فارسی‌زبان از بخش‌های سیاسی و اقتصادی گرفته تا بخش‌های فرهنگی و تمدنی وجود دارد. در حال حاضر اگر به روابط اقتصادی و فرهنگی و همکاری های منطقه ای توجه زیادی شود، برای هر دو کشور مفید خواهد بود.

به گفته وی، ایران یک قدرت منطقه ای در منطقه کشورهای مسلمان، خاورمیانه و جنوب غرب آسیا و تمدن شرق است. همچنین کشوری با ذخایر بزرگ نفت و گاز و یکی از پررونق ترین اقتصادها است. علاوه بر این، سال هاست که تحت اهداف ژئوپلیتیک کشورهای غربی از جمله آمریکا بوده و با تحریم های شدیدی مواجه است. علاوه بر این، اکنون که آسیای مرکزی به کانون ژئوپلیتیک جهان تبدیل شده است، این منطقه برای سیاست خارجی ایران نیز جالب توجه است. این در حالی است که این منطقه هم به لحاظ تاریخی و هم از نظر ارزش های امروزی، منشأ نفوذ فرهنگ ایرانی است. ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای همیشه در مسائل منطقه ای درگیر است.

روابطی از جنس خویشاوندی

محمد تقی صابری سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در دوشنبه برسمیت شناختن استقلال تاجیکستان از سوی ایران به عنوان اولین کشور در جهان را دلیلی بر عمق روابط راهبردی دو کشور می داند و می گوید ایران برای توسعه روابط با تاجیکستان هیچ محدودیتی ندارد.

وی گفت: تاجیکان ایران را برادر بزرگ خود می دانند و برخی از شعرا و عارفان تاجیک می گویند ایران برای آنها بوی مادر هم می دهد، مادری که در سالهای سخت تاجیکستان فرزندش را تنها نگذاشت. حضور پررنگ ایران در بازسازی تاجیکستان از جمله در صحنه های اقتصادی این کشور هم بر روابط تنگاتنگ دو کشور افزود.



صابری سفیر در دوشنبه اظهار داشـت: جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان از اشتراکات فراوان تاریخی، دینی، تمدنی، فرهنگی و زبانی برخوردارند.

وی در گفت و گو با ایرنا خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران، از نخستین کشورهایی بود که استقلال جمهوری تاجیکستان را به رسمیت شناخت و اولین کشوری بود که سفارتخانه خود را در شهر دوشنبه افتتاح کرد. در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جمهوری تاجیکستان پیوسته از جایگاه یگانه و ممتازی برخوردار بوده و جنس روابط بین دو کشور از همسایگی صرف بالاتر است و به نوعی «روابط خویشاوندی» میان دو کشور وجود دارد.