گروه جامعه ایرنا - امروز - ۲۳ آبان - روز جهانی دیابت نام دارد؛ ۱۷ سال پیش مجمع عمومی سازمان ملل زنگ خطر ابتلا به دیابت را در سراسر جهان نواخت و چهاردهم نوامبر را برای آگاهی بخشی از این بیماری و برجسته کردن خطرات جهانی این بیماری انتخاب کرد.
دیابت یک بیماری مزمن است که در آن بدن نمی‌تواند از گلوکز استفاده و یا آن را ذخیره کند؛ گلوکز نوعی قند است که اگر در خون جمع شود باعث بالا رفتن قند خون می‌شود. دیابت زمانی رخ می‌دهد که لوزالمعده دیگر قادر به ساخت انسولین نباشد یا بدن نتواند از انسولین تولید شده به خوبی استفاده کند. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ساخته می‌شود و مانند یک کلید عمل می‌کند و باعث می‌شود گلوکز غذایی که می‌خوریم، از جریان خون به سلول‌های بدن برای تولید انرژی وارد شود.
دیابت از آن دسته بیماری‌های غیرواگیرداری است که باید جدی گرفته شود و لذا باید به علایم این بیماری که شامل افزایش تشنگی، احساس ضعف و خستگی، تاری دید، بی‌حسی یا گزگز شدن دست یا پا ، زخم‌ها یا بریدگی‌هایی که به کندی بهبود می‌یابند، کاهش وزن بدون برنامه‌ریزی، تکرر ادرار، عفونت‌های مکرر بدون دلیل و خشکی دهان اشاره کرد.
این بیماری نه تنها درمان قطعی ندارد، بلکه سبب بروز بیماری های دیگر و ناتوانی اشخاص بخصوص در دوران میانسالی و سالمندی می شود و علاوه بر زندگی فردی، زندگی اجتماعی او را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد.
با توجه به بافت جمعیتی ایران و روند رو به رشد سالمندی در کشور، بهتر است در روز جهانی دیابت، به شیوع این بیماری در ایران با نگاه واقع بینانه‌ای بنگریم و چشم انداز ۲۰ سال آینده آن را ترسیم کنیم:
سناریو نخست - ۲۵ درصد جمعیت بزرگسال کشور پیش دیابت دارند
۲۵ درصد جمعیت بزرگسال کشور پیش دیابت دارند یعنی در معرض ابتلا به این بیماری و عوارض ناشی از آن هستند و اگر به موقع از این بیماری مطلع و سبک زندگی خود را اصلاح کنند، می توان از بروز آن جلوگیری کرد. آخرین بررسی‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد، بیش از ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال کشور یعنی چیزی حدود هفت میلیون نفر ایرانی به دیابت مبتلا هستند و این روند رو به افزایش در آینده نزدیک به بیش از ۱۰ میلیون مبتلا خواهد رسید.
افشین استوار رییس پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران:
- بیش از ۲۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال در کشور چاق هستند
- زنان ایرانی ۲ برابر مردان چاق هستند و دو سوم بالای ۶۰ سال نیز اضافه وزن دارند که از عوامل خطرساز بروز دیابت است
- بیش از ۵۰ درصد مردم فعالیت بدنی توصیه شده ( ۱۵۰ دقیقه در هفته ) را ندارند
- کم تحرکی در زنان نیز ۶۰ درصد بوده که خطر ابتلا به دیابت در زنان را بیشتر از مردان می کند
- با توجه به افزایش سن سالمندی و اینکه چاقی شکمی در ایرانی ها بیشتر از مردم سایر کشورها است، دیابت نیز روند رشد خواهد داشت
سناریو دوم - نرخ رشد بالای ابتلا به دیابت
موضوع نگران کننده در بیماری دیابت، نرخ رشد سریع آن در سال های اخیر است؛ بر اساس پیمایش ملی عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر که در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ در کشور انجام شد،شیوع دیابت در کشور از ۱۱ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۱۴ درصد شیوع در سال ۱۴۰۰ رسیده است که یعنی شیوع دیابت در کشور به فاصله پنج سال حدود ۳۰ درصد افزایش یافته است و این روند افزایشی همچنان ادامه دارد.
مهری مهراد رئیس انجمن نورویولوژی ایران:
- ۶۵ درصد میانسالان مبتلا به دیابت در کشور مشکلات اورولوژی دارند و اگر درمان به موقع انجام نشود، دچار ناتوانی های جسمی می شوند
- در جامعه امروزی ما بی تحرکی به نوعی «مُد» شده است در حالی که تحرک و پیاده روی تاثیر بسزایی در کنترل دیابت و مشکلات ناشی از آن از جمله اورولوژی دارد
- بیماری دیابت تقریباً بسیاری از ارگان‌ها و اندام‌های بدن از جمله قلب و عروق، مغز، اعصاب، پوست، کلیه و مثانه را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد
سناریو سوم - استرس عامل پنهان بروز دیابت
کارشناسان بهداشت، در کنار سبک زندگی، استرس به عنوان یکی از عوارض زندگی شهری، را از عوامل پنهان بروز دیابت در اشخاص معرفی کرده اند به طوری که در سال ۲۰۰۹ میلادی دیابت در جایگاه یازدهم علل مرگ و میر قرار داشت که در سال ۲۰۱۹ میلادی این جایگاه به رتبه پنجم رسید.
یونس پناهی معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی:
- میزان بروز جهانی دیابت نوع یک از سال ۲۰۱۹ میلادی حدود ۱۹.۷۳ در صد هزار بوده که در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۳۲.۳۲ در صد هزار رسیده است
- بحران کرونا در بروز دیابت نوع یک نقش داشته است
- بروز دیابت نوع یک در اطفال در دوران کرونا ۹.۵ درصد افزایش داشته است
- دیابت با شیوع یک نفر از هر ۱۰ نفر، سهم بالایی از بار بیماری‌های غیرواگیر در دنیا دارد
سناریو چهارم - هزینه های میلیاردی دیابت بر دوش نظام سلامت
بر اساس برآوردهای صورت گرفته در سال گذشته چهار میلیارد تومان برای بیماری دیابت در کشور هزینه شده است که این رقم تا سال ۲۰۳۰ میلادی به ۹ میلیارد تومان خواهد رسید که ناشی از افزایش موارد ابتلا خواهد بود. همچنین وزارت بهداشت آمار داده که بیمارهای غیرواگیر سالانه ۸۳ تریلیون ریال به اقتصاد ایران آسیب می زند که معادل پنج درصد تولید ناخالص داخلی است.
محمد پیکانپور مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو درباره وضعیت تامین داروهای دیابت مانند متفورمین گفته است: میزان نیاز کشور به داروی متفورمین ماهانه ۱۳۵ میلیون عدد بوده و در هفت ماه گذشته یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون عدد داروی متفورمین در کشور تولید و تامین شده است.
محمدرضا مهاجر استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران:
- از هر ۱۰ نفر، ۴ نفر قندخونشان طبیعی نیست که این آمار زیاد است
- یک چهارم مردم از بیماری دیابت خود بی خبر هستند و بسیاری از بیماران قند خونشان را به درستی کنترل نمی کنند
- حدود ۴۵۰ میلیون نفر در جهان به دیابت مبتلا هستند که تا سال ۲۰۴۰ میلادی این تعداد به بیش از ۷۰۰ میلیون نفر افزایش می‌یابد
- دیابت علت اصلی نابینایی، نارسایی کلیه، قطع پا است و حدود ۱۵ درصد بیماران دیابتی منجر به زخم پا شده که در ۲۵ درصد آنها منجر به قطع پا می شود
- ۵۰ درصد موارد ابتلا به دیابت به علت چاقی است و پیر شدن جمعیت نیز نرخ شیوع دیابت را بالا می برد
سناریو پنجم - پیشگیری از دیابت را باید آموزش داد
جمعیت بالای دیابتی ها در ایران و اینکه یک چهارم مردم هنوز از ابتلای خود به این بیماری مزمن آگاهی ندارند نشان می دهد که تا چه اندازه آموزش می تواند کلید پیشگیری از این بیماری آن هم در جامعه ای باشد که به سرعت روند سالمندی را طی می کند.
علیرضا استقامتی رییس هیات‌مدیره انجمن اطلاع‌رسانی دیابت:
- اگر نتوانیم جلوی روند ابتلا به دیابت را بگیریم، در آینده هزینه های هنگفت مرتبط با بیماری دیابت و عوارض ناشی از آن بر اقتصاد سلامت کشور تحمیل خواهد کرد
- جمعیت کشور درحال پیر شدن است و در سنین بالا شیوع دیابت بیشتر خواهد بود؛ حدود ۲۰ درصد جمعیت کشور به عارضه پیش دیابت مبتلا هستند که بسیاری از این افراد به دیابت مبتلا خواهند شد و بر آمار مبتلایان نیز افزوده می شود.
- اگر اقدامات مداخله ای و پیشگیری های لازم در سطح کشور انجام نشود، با جمعیت حدود ۱۰ میلیون نفری مبتلایان به دیابت روبرو خواهیم شد که عوارضی بر ارگانهای مختلف مانند چشم، کلیه، قلب و عروق، مغز و اندام ها دارد و رسیدگی به آن، هزینه و مشکلات خاص خود را دارد
- سیل خروشان ابتلا به دیابت را باید پیش بینی کرد، اقدامات لازم را باید در نظر گرفت و چگونگی پیشگیری از آن را باید آموزش داد؛ هیچ کشوری نتوانسته به کنترل قطعی بیماری دیابت دست یابد ولی می توان روند آن را کند و یا ثابت کرد تا از بروز هزینه های جبران ناپذیر در آینده کاست
- اگر روی موضوع کنترل وزن با هدف کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصد کل وزن فرد تمرکز شود نتایج بسیار خوبی خواهیم دید، حتی می توان بیمار مبتلا به دیابت را به زندگی عادی و طبیعی بازگرداند و یا موجب کاهش چشمگیر قند خون وی شد. چیزی که الان در دنیا روی آن تمرکز شده، استفاده از نسل جدید داروها برای کاهش وزن و کنترل همزمان قند خون است
سخن پایانی
به نظر می رسد تلاش همه جانبه، عزم ملی، مشارکت عمومی، تقویت آموزش‌ها و رعایت نکات پیشگیرانه باید جدی تر دنبال شود؛ مردم باید آگاه شوند و پزشکان نیز آموزش ببینند تا با برنامه ریزی کلان، گسترش و شیوع روز افزون ابتلا به دیابت مهار شود و گرنه نسل های بعدی با مشکلات عدیده مواجه خواهند شد. در این راستا «پویش ملی سلامت» از ۲۰ آبان در کشور آغاز شده است تا غربالگری دیابت و پرفشاری خون برای آحاد جامعه انجام شود.
با توجه به اینکه ۸۳ درصد از کل مرگ و میرهای بیمارستانی مربوط به بیماری‌های غیرواگیر است، انتظار می رود با مشارکت ۷۰ درصد آحاد جامعه در این پویش بتوان به نتایج ملموسی از شرایط موجود و چشم انداز سلامت جامعه در دو دهه آینده دست یافت.
ذکر این نکته ضروری است که سالانه ۳۰۰ هزار نفر به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی می میرند، ۳۲ درصد افراد بالای ۱۸ سال فشارخون بالا دارند و ۶۰ درصد نیز از فشارخون خود بی خبرند و ۳۰ هزار مرگ در سال به خاطر دیابت در کشور اتفاق می افتد.
وزارت بهداشت امیدوار است با اجرای این پویش که تا ۱۵ دی ماه آغاز شده، بتوان از نیم میلیون مرگ بیماری‌های غیرواگیر و ۳۰ هزار مرگ ناشی از دیابت پیشگیری کند؛ موضوعی که تحقق آن همراهی مردم را نیز می طلبد.
نباید فراموش کرد که نظام سلامت بیش از آنکه درمان محور باشد، باید سلامت محور باشد یعنی اینکه باید برای ایجاد جامعه سالم که کمترین میزان ابتلا به بیماری در آن رخ می دهد، برنامه ریزی کرد نه اینکه صبر کنیم تا پیس از ابتلا به بیماری، راه درمان را برای بیماران هموار کنیم؛ از این رو سیاست گذاری در حوزه سلامت نیز چه در حوزه قانونگذاری و چه در حوزه برنامه ریزی باید به سمت مردم محوری و سلامت محوری پیش رود تا در عمل پیشگیری بر درمان مقدم باشد.
نظر شما