به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، وقتی صبحت از پیشرفت و نوسازی در دوران قاجار به میان می‌آید نام قهرمان‌هایی چون امیرکبیر و عباس میرزا در ذهن زنده می‌شود. افرادی که با تکیه بر حس وطن‌دوستی در پی اجرای اصلاحات اقتصادی و علمی و اجتماعی بودند و در این مسیر موفقیت‌های فراوانی را کسب کردند. پس از تماشای کنسرت- نمایش «کلنل» به این نتیجه می‌رسیم که نام کلنل محمد تقی پسیان را هم می‌توان در کنار این دو مصلح اجتماعی قرار داد.
پسیان بر اساس آنچه این نمایش روایت می‌کند، توانست خراسان آشوب‌زده را آرامش دهد و با سامان دادن به این ایالت، رضایت رعیت و اقشار مختلف را جلب کند.
سالها پیش کتاب «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی» نوشته علی رضاقلی منتشر شد که به عملکرد نخبگان سیاسی و برخورد جامعه ایران با آنها می‌پرداخت. مهم‌ترین سوال کتاب این بود که چرا اصلاحات قهرمان‌هایی چون امیرکبیر نیمه‌تمام ماند و به نتیجه نرسید. اگر با این سوال تاریخی به تماشای نمایش «کلنل» بنشینیم، در نهایت به نتیجه مشخصی نمی‌رسیم.
کلنل در مدت کوتاهی که ریاست ژاندارمری خراسان را بر عهده داشت، توانست حقوق عقب افتاده نیروهای این مجموعه را پرداخت کند. او با اختلاس مقامات ارشد حرم امام رضا(ع) مقابله و ثروت حاصل‌شده را خرج مردم کرد. گرفتن مالیات از دانه‌درشت‌ها که آبادانی خطه خراسان و رضایت عامه مردم را در پی داشت از دیگر خدمات کلنل بود. او همچنین نظم و آرامش را در مدارس دخترانه حاکم کرد تا دختران در فضایی امن تحصیل کنند.
اگر سوال محوری کتاب «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی» را از نمایش «کلنل» بپرسیم، به نتیجه مشخصی نمی‌رسیم. در واقع این اثر توضیح نمی‌دهد که چه عواملی منجر به شکست محمدتقی خان پسیان در مسیر اصلاحاتش شدند. خود او در مسیر مبارزه‌اش مرتکب چه اشتباهاتی شد؟ او در مقابله با قوام‌السلطنه باید چه سیاستی را در پیش می‌گرفت تا شکست نخورد؟ علت اصلی شورش کردها در شمال مشهد چه بود؟
ابهام در پاسخ این سوالات به این نکته برمی‌گردد که نمایش «کلنل» از روی شخصیت‌ها و اتفاقات تاریخی به سرعت گذر کرده است. این اثر در توصیف شرایط و مناسبات اجتماعی آن دوره موفق عمل کرده؛ ولی چندان که باید به اتفاقات تاریخی نپرداخته است.
صحبت‌های زنی درباره ناامنی مدارس دخترانه آن زمان که حاوی نکات جذاب درباره وضعیت تحصیل زنان است که می‌تواند در نمایشی جدا مورد بررسی قرار گیرد. ماجرای دزدیده شدن دختران روستایی و سوء استفاده مسئولان حرم امام رضا(ع) نیز از جمله خرده‌داستان‌های پرکشش «کلنل» بود که کنجکاوی مخاطبان را در پی داشت.
این نمایش به چند فصل مهم زندگی «کلنل» پرداخته است: حضور او در همدان، مجروحیتش در آلمان، برقراری رابطه عاشقانه با دختر ساکن آلمان، ترجمه آثار ادبی، گذراندن دوره خلبانی، پیوستن به ارتش آلمان، دوستی با شاعران ایرانی، حضور در ژاندارمری خراسان و ...
کلنل در عمر کوتاه سی ساله‌اش حوادث زیادی را پشت سر گذاشته و سرد و گرم روزگار را چشیده است. اگر کارگردان فقط به سال‌های پایانی زندگی او در خراسان می‌پرداخت، می‌توانست، روند ناکامی‌ها و چالش‌های او با قوام‌السلطنه را با دقت و حوصله بیشتری روایت کند.
اگر کارگردان فقط به سال‌های پایانی زندگی او در خراسان می‌پرداخت، می‌توانست، روند ناکامی‌ها و چالش‌های او با قوام‌السلطنه را با دقت بیشتری روایت کند
کنسرت نمایش «کلنل» با ترکیب موسیقی و آواز و قصه‌گویی مخاطبان را به دل تاریخ می‌برد. اجرای موسیقی زنده توسط نوازندگانی که پنهان هستند، در لحظات حسی و عاطفی به کمک نمایش می‌آید. همچنین آوازهای محمد معتمدی در لابلای نمایش همچون یک ایستگاه آرامش‌بخش، تلخی اثر را تلطیف و مخاطب را برای تعقیب ادامه داستان آماده می‌کند.
حضور کاظم سیاحی در نقش «کلنل» برای مخاطبانی که از او ذهنیتی کمدی دارند، غافلگیر کننده است. سیامک صفری دو شخصیت متفاوت ملک الشعرای بهار و قوام السلطنه را بازی می‌کند. چند بازیگر دیگر نیز دو نقشه هستند که احتمالا این تصمیم به خاطر کوتاه بودن نقش آنها گرفته شده‌است.
بارزترین ویژگی که از کلنل در این اثر دیده می‌شود حس وطن‌دوستی اوست. مردی که در کشاکش رقابت‌های سیاسی و تلخ و شیرین روزگار فقط و فقط به سربلندی نام ایران و ایرانی می‌اندیشد.
این خصوصیت در شعری که ایرج میرزا در رثای پسیان سروده نیز منعکس شده است. چکامه ایرج میرزا با این بیت آغاز می‌شود: «دلم به حال تو ای دوستدار ایران سوخت/ که چون تو شیر نری را در این کنام کنند».
به گزارش ایرنا، کنسرت نمایش کُلنل به کارگردانی امیر بشیری و تهیه‌کنندگی امین اشرفی از ساعت ۱۸ روز سه‌شنبه- ۲۵ مهر در تالار وحدت روی صحنه رفته است.
نظر شما