روند افزایشی تصادفات و تلفات رانندگی؛ چرا طرح‌های ضربتی بازدارنده نیست؟

گروه جامعه ایرنا - مسافرت در ایران در فصول خاصی رونق دارد؛ تعطیلات نوروزی و فصل تابستان اوج سفرهای هموطنان به شمار می رود و در کنار آن در سایر فصول نیز به تناسب تعطیلات تقویمی، بار سفر می بندند و دل به جاده می سپارند زیرا ارزان بودن سفر زمینی در مقایسه با حمل و نقل هوایی و حتی ریلی، اغلب خانواده ها را بر آن داشته تا با وسیله شخصی عازم سفرهای تفریحی شوند.

در کنار افزایش میزان سفرها در برخی فصول سال، تغییرات آب و هوایی نیز از عواملی است که می‌تواند اختلالات ترافیکی از جمله حوادث را افزایش دهد؛ قرار گرفتن یک سوم مساحت ایران در مناطق کوهستانی، عبور از جاده‌های برفی و کوهستانی را برای رانندگان اجتناب ناپذیر می‌کند. کیفیت پایین وسائل نقلیه، بی‌احتیاطی و خستگی رانندگان، زیرساخت‌های ناهماهنگ با میزان موج ترافیکی، حوادث غیر مترقبه همچون سیل و بارندگی همگی مواردی است که در هر فصل چالش های ترافیکی را به همراه دارد.

طرح زمستانه، نوروزی، ترافیک، طرح ارتقای تجهیزات تابستانه و مواردی از این دست همواره با فرارسیدن هر فصل از سوی پلیس به عنوان عملیاتی تازه برای مدیریت راهها اعلام می‌شود که البته با حضور چندین دستگاه اجرایی و خدماتی از جمله راهداری، هلال احمر، اورژانس، شهرداریها، هواشناسی و دیگر اجرایی می‌شود.

هر سال نیز این طرح‌ها بزرگ تر شده و به گفته خود مسئولان امر با تجهیزات جدیدتر ، امکانات گسترده‌تر و نیروی انسانی بیشتری به میزبانی از رویدادهای فصلی و طبیعی و همچنین تعطیلات و رویدادهای ملی می‌رود. طرح‌هایی که اجرای آنها میلیاردها تومان هزینه دارد تا شاید از تلفات جاده ای که خسارات مادی و اجتماعی فراوانی بر جامعه دارد، بکاهد اما همچنان شاهد افزایش حوادث جاده ای به خصوص تلفات جانی و مصدومان تصادفات مواجه هستیم.

البته به درستی باید گفت که در صورتی که همین طرح‌های موسمی نیز اجرا نشود و اینچنین نیروهای خدماتی و اجرایی برای کاستن از تلفات جاده ای بسیج نشوند، به طور حتم شمار جانباختگان حوادث رانندگی و ترافیکی افزایش تصاعدی خواهد داشت زیرا حضور به موقع عوامل انتظامی و امدادی، محوری‌ترین عامل در جلوگیری از تلفات یا افزایش جانی و حتی تصادفات است.

کارشناسان انتظامی نیز بر این باور هستند که طرح‌های ترافیکی تا حد بسیار زیادی از جهش حوادث و تلفات جاده‌ای می‌کاهد.

با این وجود، آمارها نشان می‌دهد که به جز دوران همه گیری ویروس کرونا که به دلیل اعمال محدودیت تردد در جاده های کشور شاهد کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای بودیم، در سه سال گذشته آمار تلفات جاده‌ای سیر صعودی داشته است به طوری که بنا بر آخرین گزارش فرماندهی فراجا و پلیس راهور از ابتدای سال تاکنون میزان تلفات جاده‌ای رشد هفت درصدی داشته است و از مرز ۱۲ هزار نفر عبور کرده است.

یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که سال گذشته نیز بیش از ۱۹ هزار نفر در تصادفات جان باختند که نسبت به سال قبل خود (۱۴۰۰) رشد ۲۰ درصدی داشته است. با این حال سالهای اخیر شاهد اجرای طرح‌های گوناگون فصلی و آیینی بودیم که نتوانستند جلوی موج افزایشی شمار کشته تصادفات را متوقف کنند. موجی که طبق خواست و تکلیف فرماندهی فراجا باید صفر می شد.

هر ساعت ۲ نفر بر اثر تصادف در جاده‌ها و شهرهای کشور جان خود را از دست می‌دهند و به ازای هر نفر ۲۵ نفر مصدوم می‌شوند

سه عامل افزایش تصادفات رانندگی

اینکه چرا اجرای طرح های ترافیکی ضربتی در کاهش تصادفات رانندگی موثر نیست، به عوامل اثرگذار بر هرم رشد تصادفات باز می گردد؛ به گفته سردار سیدکمال هادیانفر رئیس پلیس راهور فراجا، افزایش تعداد وسائل نقلیه، نبود تناسب در توسعه حمل و نقل عمومی و افزایش تمایل به استفاده از خودروهای شخصی را از عوامل رشد تصادفات و تلفات جاده ای در کشور است.

رئیس پلیس راهور فراجا با بیان اینکه هر ساعت ۲ نفر بر اثر تصادف در جاده‌ها و شهرهای کشور جان خود را از دست می‌دهند و به ازای هر نفر ۲۵ نفر مصدوم می‌شوند، معتقد است که نقاط حادثه خیز و مهم تر از آن نبود تناسب میزان جریمه تخلفات رانندگی با شرایط روز از دیگر عوامل بسیار تاثیرگذار بر فقدان توفیق در کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای و شهری است.

افزایش تصادفات و به دنبال آن تلفات رانندگی در کشور در حالیست که فرمانده فراجا، تکلیف پلیس راهور را کاهش ۱۲ درصدی میزان تصادفات در سال ۱۴۰۲ اعلام کرده بود در حالی که با گذشت 9 ماه از سال سیر افزایش تلفات جاده ای همچنان صعودی بوده و به رشد هفت درصدی رسیده است.

با این حال با وجود اختلاف پلیس و بیمه بر سر اثرگذاری محسوس رفع نقاط حادثه خیز در میزان تصادفات، پلیس راهور معتقد است که عدم توازن میزان جریمه نسبت به تخلفات حادثه ساز و همچنین فقدان بروزرسانی جریمه عامل مهم در بی توجهی رانندگان پرخطر است. اخیراً نیز جانشین رئیس پلیس راهور فراجا در مصاحبه با ایرنا در جهت تایید این ادعا گفت که جرایم رانندگی در ایران نسبت به برخی کشورها یک به ۵۰ است.

البته موضوعاتی مانند کیفیت پایین خودروها، میزان مسافرت در سال، موضوع مشکلات بخش تروما در بیماران‌ها و مراکز اورژانس و مسائلی از این دست نیز می توانند در هرم رشد تصادفات و تلفات تاثیر داشته باشند که پلیس بارها و بارها به آن اشاره کرده و خواستار همراهی همه دستگاهها برای کنترل تصادفات شده است که البته تا به امروز نتیجه مثبتی نداشت.

چرا طرح های ترافیکی اثربخش نیست؟

هنوز سوال اصلی بر جای خود باقی است. اینکه چرا با وجود اجرای طرح‌های گوناگون و متنوع هنوز نمودار تصادفات مسیر صعودی را دنبال می‌کند در حالی که در بسیاری از کشورها با وجود کاهش نیروی انسانی در جاده‌ها توانستند تصادفات و تلفات جاده‌ای را تا حد چشمگیری کاهش دهند؟ البته سردار رادان فرمانده کل انتظامی معتقد است که اگر اقدامات پلیس بازدارنده نبود، تلفات جاده‌ای به ۴۱ هزار نفر در سال می‌رسید.

جانشین رئیس پلیس راهور فراجا در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تمام تلاش ما این است که بهترین شرایط را برای مردم فراهم کنیم و از این منظر اگر طرح‌های عملیاتی پلیس و دستگاهای دیگر نبود شرایط بسیار سخت‌تر می‌شد.

سردارسید تیمور حسینی ادامه داد: نکته مهم این است که برای موفقیت یک طرح اقدام سازمانها به تنهایی کفایت نمی‌کند و بخش مهم آن تکلیف مردم به عنوان راننده است که به دوش دارند. برای مثال در بسیاری از مواقع پلیس در فصل زمستان کنترل زنجیر چرخ را انجام داده و از ورود خودروهای فاقد تجهیزات زمستانی به جاده جلوگیری می‌کند اما باز هم شاهد اصرار همان رانندگان برای ورود به جاده هستیم که حتی از مسیرهای فرعی این اقدام خطرناک را انجام می دهند.

به گفته او، تمامی کسانی که در محورهای مواصلاتی مشکلاتی ایجاد می‌کنند کسانی هستند که بدون داشتن تجهیزات کامل و با اصرار و التماس و خواهش وارد جاده شده و برای خود و دیگران مشکل ایجاد می کنند. یا وقتی ما میگوییم در این بازده زمانی نباید وارد جاده شوید و وضعیت خوبی در جاده‌ها حاکم نیست از مردم انتظار داریم سفرها را به حداقل رسانده و بر سفر خود پافشاری نکنند. این موارد همانی است که نمی‌توان به عنوان نقاط ضعف اجرایی طرح دانست و بیشتر جنبه فرهنگی دارد.

جانشین رئیس پلیس راهور ادامه داد: مسئله حوادث جاده‌ای نیازمند اقدامات دوسویه است که از یک طرف مجموعه دستگاههای اجرایی تکالیفی دارند که باید انجام دهند و از سوی دیگر مردم نیز باید بخشی از مسئولیت که متوجه آنهاست به خوبی انجام دهند تا در مجموع شاهد جلوگیری از رخداد اتفاقات ناخوشایند نباشیم.

سردار حسینی درپاسخ به آسیب شناسی در مورد طرح‌های ترافیکی گفت: به طور حتم هر ساله در تمامی طرح‌های اجرایی با استفاده از تحلیسل داده‌ها و بررسی میدانی موضوع آسیب شناسی اولویت پلیس است که در طرح های بعدی نقاط ضعف به طور حتم برطرف می شود.

وی تاکید کرد: یکی از راههای بازدارندگی تخلفات، مجازات است اما متاسفانه قوانین کنونی و جرایم رانندگی بازدارنده نیست و اثربخش لازم را ندارد و همین مسئله میزان تخلفات ما را افزایش داده و به تناسب آن نیز شاهد افزایش تلفات و مصدومان هستیم.

حال جاده‌های کشور به میزبانی فصل زمستان و طرح‌های زمستانه انتظامی و امدادی می روند. زمستانی که با توجه به آمارها و انتظارات برای پلیس و دستگاهها امدادی سخت خواهد بود.