با آغاز وقفه ۴روزه و تبادل اسرا میان فلسطین و رژیم اشغالگر قدس، قاب‌های جدیدی با محور آزادسازی زنان و کودکان فلسطینی ثبت شد. کودکانی که با صورتی بدون محاسن دستگیر شده بودند و حالا با محاسنی بلند که نشان از جوانی داشت رنگ آزادی را به چشم می‌دیدند. فارغ از آنکه تن دادن رژیم صهیونیستی به تبادل اسرا را باید یک شکست نظامی دیگر برای این رژیم به حساب آورد، نمی‌توان از بار روانی آزادسازی زنان و کودکان در فضای داخلی فلسطین چشمپوشی کرد. قاب‌های اعجاب‌انگیز این آزادی برای فلسطینی‌ها یادآور موج‌های قبلی آزادسازی اسرا پس از هر موفقیت نظامی مقاومت است.
به همین جهت آزاد شدن مجدد اسرا در سایه برگ برنده حماس که در عملیات «طوفان الاقصی» به دست آمده بود خاطرات زیادی را برای فلسطینی‌ها و محور مقاومت زنده کرد. آنها پیش از این نیز در چند برهه دیگر با به اسارت گرفتن صهیونیست‌ها موفق به آزادسازی اسرای خود شده بودند. تثبیت این الگو باعث شده بود تا مقامات رژیم صهیونیستی از ابتدای جنگ بارها ادعا کنند که تبادلی در کار نخواهد و آنها اسرای خود را در نبرد زمینی آزاد خواهند کرد. با این حال تهی بودن کارنامه عملیات زمینی از هرگونه دستاورد باعث شد تا با پذیرش اولین فاز از تبادل اسرا، فصل جدیدی از خاطرات آزادی را برای فلسطینی‌ها ثبت کنند.
حافظه جمعی فلسطین در میان برهه‌هایی که روند تبادل اسرا صورت گرفته، چند مورد را بیش از دیگر موارد به خاطر می‌آورد؛ مواردی که از قضا به قدرتمند شدن جریان مقاومت نیز منتهی شد.
«شیخ احمد یاسین» بنیانگذار جنبش مقاومت اسلامی «حماس» از جمله زندانیانی بود که در ۲برهه مختلف و در جریان تبادل اسرا میان فلسطین و رژیم صهیونیستی آزاد شد. «شیخ احمد یاسین» که از علمای پرنفوذ فلسطین به حساب می‌آمد نخستین بار و در سال ۱۹۸۳ دستگیر و به ۱۳سال حبس محکوم شد اما ۱۱ماه بعد و در چهارچوب تبادل اسرا میان اشغالگران و جنبش آزادی‌بخش فلسطین آزاد شد.
«شیخ احمد یاسین» در دهه۸۰ میلادی و همزمان با تضعیف ایده مقاومت در سایه پیگیری سازش با رژیم صهیونیستی، نقطه عطفی را در مقاومت فلسطین به وجود آورد و با تاسیس جنبش مقاومت اسلامی «حماس» میدان را برای مبارزه جریان‌های اسلامگرا به جای ناسیونالیست‌های عرب باز کرد. او ۲سال پس از آزادی در چهارچوب تبادل اسرا و در سال ۱۹۸۷ «حماس» را پایه‌گذاری کرد تا به عنوان میراثی پرقدرت پابرجا بماند.
با این حال در سال۱۹۹۱ بار دیگر از سوی صهیونیست‌ها دستگیر و این بار به حبس ابد محکوم شد؛ اما این حبس ابد نیز پس از ۶سال و در چارچوب تبادل اسرا فلسطینی با ۲جاسوس موساد آزاد شد.
قدرتمند شدن حماس هیچگاه متوقف نشد و با آغاز هزاره سوم، این جنبش دینی بیش از پیش به کابوس صهیونیست‌ها تبدیل شد. ترس از قدرت گرفتن روزافزون حماس، رژیم صهیونیستی را به سمت ترور «شیخ احمد یاسین» کشاند تا سرانجام وی را در سال ۲۰۰۴ به شهادت برسانند.
ترور «شیخ احمد یاسین» اما مسیر حماس را مسدود نکرد. آنها که ۲بار و در چارچوب تبادل اسرا، شکسته شدن حصار زندان از دور رهبر و بنیانگذارشان را به چشم دیده بودند به عملیات‌های بزرگتر و اهداف بلندمدت‌تری می‌اندیشیدند.
در ژوئن ۲۰۰۶ حماس با به اسارت گرفتن «گیلعاد شلیط» از نیروهای ارتش رژیم صهیونیستی، مقدمات یکی از بزرگترین فصل‌های آزادی زندانیان فلسطینی را فراهم کرد. اسرائیل پس از آنکه در عملیات زمینی برای آزادی این نیروی خود ناکام ماند به مبادله زندانیان تن داد و در نخستین گام در سال ۲۰۰۹ در ازای دریافت اطلاعاتی از زنده بودن گیلعاد حاضر به آزاد کردن ۲۰زن فلسطینی اسیر شد و نهایتا در سال ۲۰۱۱ در مقابل آزادی این نظامی با آزاد کردن ۱۰۲۷ زندانی فلسطینی دیگر موافقت کرد.
در میان فلسطینی‌هایی که در چارچوب عملیات مقاومت آزاد شده بودند مبارزان زیادی را می‌شد پیدا کرد اما هیچکدام به اندازه «یحیی سنوار» تبدیل به کابوس آینده صهیونیست‌ها نشد. او که ۲۳سال از عمر خود را در زندان اشغالگران سپری کرده بود پس از آزادی تبدیل به یکی از کلیدی‌ترین فرماندهان حماس در غزه شد.
«یحیی سنوار» اکنون رئیس دفتر سیاسی حماس در نوار غزه است و در سال‌های اخیر صهیونیست‌ها بارها وعده ترور او را داده‌اند؛ وعده‌ای که تاکنون در تحقق آن ناموفق بوده‌اند. پس از عملیات «طوفان الاقصی» که کاری‌ترین ضربه تاریخ مقاومت فلسطین به اشغالگران محسوب می‌شد مقامات رژیم صهیونیستی ۲اسم را بیش از همه به زبان آوردند که «یحیی سنوار» در کنار «محمد ضیف»(که او هم سابقه آزادی از زندان اشغالگران را دارد) یکی از این اسامی بود.
مهمترین وجه عملیاتی «یحیی سنوار» که او را تبدیل به کابوس صهیونیست‌ها کرده کارکرد اطلاعاتی اوست. «یحیی سنوار» که بنیانگذار سرویس امنیتی حماس موسوم به «مجد» است در تقویت واحد جاسوسی و ضدجاسوسی حماس نقش مهمی دارد. عملیات گسترده «طوفان الاقصی» که بزرگترین شکست اطلاعاتی صهیونیست‌ها به حساب می‌آمد را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن نقش «یحیی سنوار» تحلیل کرد. از سوی دیگر در این ایام نیز هرقدر که صهیونیست‌ها مرتکب جنایت انسانی در غزه شده‌اند اما در دسترسی به تونل‌های حماس، آزادی اسرا و ترور فرماندهان اصلی ناکام مانده‌اند که شکست در تحقق هر ۳هدف نشانه‌ای از توانمندی سنوار در بالا بردن ضریب اطلاعاتی حماس است.
با این اوصاف «یحیی سنوار» را پس از «شیخ احمد یاسین» می‌توان دومین اسیر نام‌آشنای مقاومت فلسطین دانست که پس از آزادی به تقویت مقاومت پرداخت و تبدیل به یکی از کابوس‌های اشغالگران شد.
اسرایی که نماد آزادی شدند
در کنار جنبه نظامی و میدانی آزادی اسرای فلسطینی در جریان مبادله اسرا با رژیم صهیونیستی که در نمونه «شیخ احمد یاسین» و «یحیی سنوار» به چشم می‌آید، روند آزادسازی برخی اسرا تبدیل به سرمایه معنوی مقاومت شده است.
زمانی که در سپتامبر۲۰۲۱ شش زندانی محبوس در زندان فوق‌امنیتی جلبوع رژیم صهیونیستی با حفر دهها متر تونل موفق به فرار از زندان شدند یکی از نمادین‌ترین قاب‌های رهایی‌بخش را برای فلسطینی‌ها خلق کردند. هرچند آنها چندروز بعد از فرار نهایتا پیدا و دستگیر شدند اما تصویر تونلی که حفر کرده بودند نشان از ممکن شدن یک امر محال داشت.
سرنوشت برخی از اسرایی که در سال‌های گذشته در سایه ابتکارعمل گروه‌های مقاومت آزاد شده‌اند را می‌توان از همین منظر نمادین برای کشورهای منطقه واجد اهمیت دانست. تصاویر آزادی «سمیر قنطار» زندانی لبنانی آزادشده در سال۲۰۰۸ از جمله نمادین‌ترین قاب‌های ثبت شده تاریخ مقاومت است. «سمیر قنطار» که به ۴بار حبس ابد محکوم شده در جریان مبادله اسرا با جنازه ۲صهیونیست پس از ۲۹سال به لبنان بازگشت و تبدیل به یک شخصیت الهام‌بخش برای جوانان لبنان شد.
با این نگاه آزادی کودکان و زنان فلسطینی در نخستین فاز تبادل اسرا احتمالا به یکی از برگ‌های نمادین تاریخ فلسطین تبدیل خواهد شد. آنها به دنبال سیمای رهبران دست نیافتنی آینده مقاومت در میان چهره‌های آزاد شده می‌گردند. آزادی امروز آنها، امر محالی در دیروز بوده است.
نظر شما