سایه سنگین تنش‌های آمریکا و چین بر همکاری‌های دانشگاهی دو کشور

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از خبرگزاری آسوشیتدپرس، فو شیانگ دونگ در دهه ۱۹۸۰ دانشجوی جوان چینی در رشته ویروس شناسی بود که برای تحصیل در رشته بیوشیمی به آمریکا آمد. او بعد از سه دهه مقام استاد معتبر در کالیفرنیا را به دست آورد و تحقیقات نویدبخشی در زمینه بیماری پارکینسون انجام می داد. او اکنون تحقیقات خود را در یک دانشگاه چینی پیگیری می کند. تحقیقات او در آمریکا با ایجاد بروز مشکلات در روابط آمریکا و چین بی نتیجه ماند و همکاری های او با یک دانشگاه چین زیر ذره بین قرار گرفت تا اینکه به استعفای او انجامید.

داستان فو بازتابی از فراز و فرود همکاری های دانشگاهی چین و آمریکا است. این همکاری ها از سال ۱۹۷۸ آغاز شد و ده ها سال گسترش یافت و از نوسانات در روابط دو کشور در امان بود. اما امروز، این روند رو به افول است و واشنگتن به پکن به عنوان یک رقیب راهبردی می نگرد و نگرانی های فزاینده ای در مورد جاسوسی چین وجود دارد. تعداد دانشجویان چینی در آمریکا کاهش یافته و همکاری تحقیقاتی دو کشور روبه کاهش است. دانشگاهیان به خاطر ترس از اینکه اشتباهات به ظاهر جزیی می تواند به شغل آنها پایان دهد، از پروژه های چین دوری می جویند.

این کاهش همکاری فقط به دانشجویان و محققان آسیب نمی رساند. تحلیلگران می گویند این امر رقابت پذیری آمریکا را کاهش می دهد و تلاش های جهانی برای پرداختن به مسائل بهداشتی را تضعیف می کند. این در حالی است که همکاری های قبلی منجر به پیشرفت های قابل توجهی از جمله تولید واکسن و کنترل آنفلوآنزا شده بود.

دبورا سلیگسون، دیپلمات سابق آمریکا در پکن که اکنون دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه ویلانوا است، گفت: این موضوع واقعاً برای علم آمریکا مضر است. ما به این دلیل، علم کمتری تولید می کنیم.

برای برخی، با توجه به تشدید تنش‌های آمریکا و چین، چشم‌انداز پیشرفت‌های علمی در مقایسه با نگرانی‌های امنیتی اهمیت کمتری دارد. از دیدگاه آنها، چنین همکاری هایی به دسترسی چین به اطلاعات حساس تجاری، دفاعی و فناوری کمک می کند.

این نگرانی ها هسته اصلی برنامه ابتکار چین بود که در سال ۲۰۱۸ وزارت دادگستری دولت ترامپ برای کشف اقدامات جاسوسی اقتصادی آغاز کرد. در حالی که این ابتکار هیچ جاسوسی را بازداشت نکرد اما بر محققان در دانشگاه های آمریکا تأثیر گذاشت.

بر اساس این ابتکار، گانگ چن، استاد مهندسی مکانیک در دانشگاه ام آی تی، در سال ۲۰۲۱ به اتهام پنهان کردن ارتباط خود با دولت چین متهم شد. او از همه اتهامات خود تبرئه شد، اما گروه تحقیقاتی خود را از دست داد.

او با اشاره به دوران سختی که خانواده اش در این مدت سپری کرد، گفت: تحقیقات و پیگردهای ناعادلانه در حال خارج کردن استعدادها است. این اقدامات به رقابت جویی و سرمایه گذاری علمی آمریکا آسیب می رساند.

دولت بایدن در سال ۲۰۲۲ به ابتکار چین پایان داد، اما تلاش‌های دیگر، دانشمندانی را که با چین ارتباط دارند، هدف قرار می‌دهد.

یک قانون ایالتی در فلوریدا، با هدف مهار نفوذ کشورهای خارجی، این نگرانی را ایجاد کرده که دانشجویان چینی ممکن است عملاً از آزمایشگاه‌های دانشگاه‌های دولتی این در ایالت محروم شوند.

در این ماه، گروهی از سناتورهای جمهوری‌خواه با ابراز نگرانی‌ از نفوذ پکن در دانشگاه‌های آمریکا از طریق گروه‌های دانشجویی، از وزارت دادگستری آمریکا خواستند در مورد اینکه آیا این گروه‌ها باید به عنوان عامل خارجی ثبت شوند یا خیر تصمیم گیری کند.

مایلز یو، مدیر مرکز چین در موسسه هادسون گفت: پکن از موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی آمریکا برای مدرن سازی اقتصاد و ارتش چین بهره برداری کرده است. بسیاری از افراد به دلایل فرهنگی و منافع شخصی، وفاداری مضاعف دارند و به اشتباه فکر می‌کنند که تامین منافع هم آمریکا و هم چین مشکلی ندارد.

توافق نامه همکاری علمی و فناوری آمریکا و چین که اولین پیمان بزرگ بین دو کشور محسوب می شود، در سال ۱۹۷۹ منعقد شد. این توافق نامه قرار بود امسال انقضا یابد، کنگره در ماه اوت، این توافق نامه را به مدت ۶ ماه تمدید کرد، اما آینده آن نیز در پرده ابهام است.

نیکلاس برنز، سفیر آمریکا در چین اخیرا گفته است که اگر توافق جدیدی انجام شود، باید پیشرفت های جدید در علم و فناوری را در نظر بگیرد.

برنز گفت که فقط ۷۰۰ دانشجوی آمریکایی در چین تحصیل می کنند، در حالی که تقریباً ۳۰۰ هزار دانشجوی چینی در آمریکا حضور دارند که در مقایسه با ۳۷۲ هزار دانشجو در سال ۲۰۲۰-۲۰۱۹ کاهش نشان می دهد.

بر اساس اعلام دیوان محاسبات آمریکا، تقریبا تمام موسسات کنفوسیوس که برنامه فرهنگی و زبان چینی تحت حمایت پکن است، تا ماه اکتبر در دانشگاه های آمریکا تعطیل شدند. تعداد این موسسه ها در مقایسه با ۱۰۰ موسسه در سال ۲۰۱۹ اکنون به کمتر پنج واحد کاهش یافته است.

موسسه ملی بهداشت آمریکا در سال ۲۰۱۸ تحقیقاتی را در مورد ارتباطات خارجی آغاز کرد و از ده‌ها مؤسسه آمریکایی درخواست کرد در مورد اینکه آیا اعضای هیات علمی آنها ممکن است سیاست‌های مربوط به استفاده از پول فدرال را بطور معمول در مواردی که شامل مشارکت با موسسه های چینی است، نقض کرده باشند، بررسی کنند.

در مورد فو که در آن زمان استاد دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو بود، ارتباطات او با دانشگاه ووهان در کانون تحقیقات موسسه ملی بهداشت آمریکا قرار داشت. بر اساس گزارش لاهویا لایت، فو تاکید داشت که هرگز از پول فدرال برای کار دانشگاه ووهان استفاده نشده است، اما دانشگاه علیه او حکم داد.

در یک پرونده برنامه ابتکار چین، چارلز لیبر رییس سابق گروه شیمی و زیست‌شناسی شیمیایی دانشگاه هاروارد، دسامبر ۲۰۲۱ به دلیل دروغ گفتن به دولت فدرال در مورد وابستگی‌ خود به یک دانشگاه چین و برنامه جذب استعدادهای دولتی چین مجرم شناخته شد.

چن استاد دانشگاه ام آی تی گفت همکاری‌هایی که زمانی مورد تشویق قرار می گرفت، ناگهان مشکل‌ساز شد. قوانین افشای اطلاعات نامشخص بود و در بسیاری از موارد این همکاری ها مورد ستایش قرار می گرفت.

وی افزود: افراد بسیار کمی می دانند که بیشتر دانشگاه های آمریکا از جمله ام آی تی هیچ پروژه تحقیقاتی مخفی را در محیط دانشگاه انجام نمی دهند. هدف ما انتشار یافته های مطالعاتی است.

چن گفت: این تحقیقات آثار منفی بر محیط های دانشگاهی می گذارد. افراد به حدی می ترسند که در صورتی که کادر اشتباه را علامت بزنند، ممکن است متهم به دروغ گویی به دولت شوند.

در ماه ژوئن، یک مطالعه دانشگاهی در نشریه آکادمی ملی علوم آمریکا منتشر شد که نشان می دهد برنامه ابتکار چین احتمالا باعث نگرانی و اضطراب گسترده در بین دانشمندان چینی تبار شده است.

این مطالعه که هزار و ۳۰۴ دانشمند چینی تبار شاغل در دانشگاه های آمریکا را مورد بررسی قرار می دهد، نشان داد بسیاری از آنها به فکر ترک آمریکا بودند یا اینکه دیگر برای دریافت پژوهانه فدرال درخواست ندادند.

تحلیل مقالات تحقیقاتی در پایگاه داده PubMed نشان داد در سال ۲۰۲۱ دانشمندان آمریکایی هنوز بیشتر از هر کشور دیگری، با دانشمندان چینی در نگارش مقالات همکاری می کردند، اما افرادی که سابقه همکاری با چین داشتند، بعد از سال ۲۰۱۹ و بلافاصله بعد از آغاز بررسی مرکز ملی بهداشت آمریکا، شاهد کاهش بهره وری تحقیقاتی بودند.

این مطالعه که قرار است در مجله PNAS منتشر شود، نشان داد ضریب تاثیر دانشمندان آمریکایی در همکاری با چین ۱۰ درصد کاهش یافته است.

روکسیو جیا محقق ارشد این بررسی از موسسه ملی بهداشت آمریکا گفت: این یک تاثیر منفی بر علم می گذارد. در حالی که محققان تلاش کردند طرح های همکاری فعلی را به اتمام برسانند، تمایلی به شروع تحقیقات جدید نداشتند و این نتایج می تواند بدتر هم شود و هر دو کشور آسیب دیدند.

سه ماه پس از استعفای فو از دانشگاه کالیفرنیا، نام او در سایت دانشگاه وست لیک که یک دانشگاه تحقیقاتی خصوصی در شهر هانگژو چین است، دیده شد. فو در این دانشگاه هدایت آزمایشگاهی را برای مطالعه زیست شناسی آر ان ای و پزشکی بازساختی به عهده دارد.

گوان کونلیانگ دانشمند همکار در سن دیگو نیز که تحت بررسی قرار گرفته بود، به فو پیوست. او به مدت دو سال از درخواست پژوهانه محروم شد، هرچند کار خود را از دست نداد، اما آزمایشگاه او کوچک شده بود. او اکنون در حال بازسازی یک آزمایشگاه زیست شناسی سلولی مولکولی در دانشگاه وست لیک چین است.

بر اساس گزارش بنیاد ملی علوم آمریکا، بیش از ۸۷ درصد دانشجویان چینی که دکترای خود را از آمریکا دریافت کرده‌اند، از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ قصد داشتند در این کشور بمانند. این میزان در سال ۲۰۲۱ به ۷۳.۹ درصد کاهش یافت، اما در سال ۲۰۲۲ به ۷۶.۷ درصد رسید که بالاتر از میانگین ۷۴.۳ درصد همه دانشجویان خارجی است که مدرک دکترای تحقیقاتی خود را در آمریکا گرفته اند.

رائو یی نوروبیولوژیست برجسته ای که در سال ۲۰۰۷ از آمریکا به چین بازگشت، سیاست های آمریکا را در این زمینه از لحاظ اخلاقی اشتباه دانست.

وی با بیان اینکه انتظار می رود این اشتباهات اصلاح شود و دولتمردان آمریکا و دانشمندان درستکار این کشور تصویر بزرگتری از توسعه انسانی را فراتر از کوته بینی و کوته نظری ببینند، اظهار داشت: در طول تاریخ، همیشه این دولت‌های فاسد اخلاقی بوده اند که از انسداد ارتباطات علمی و آزار دانشمندان پشتیبانی می‌کنند.