جمع شدن بازار فروش پرندگان مهاجر فریدونکنار/گام محیط‌زیستی دیگری از دولت سیزدهم

گروه جامعه ایرنا- خبر خوشی از فریدونکنار رسید، خبر کوتاه اما بسیار خوشحال کننده بود، بازار غیرقانونی فروش و تجارت پرندگان وحشی در فریدونکنار تعطیل شد، این خبر موجی از شادی را میان دوستداران حیات وحش و محیط زیست برانگیخت، این دومین اقدام موثر محیط زیستی دولت سیزدهم در شمال کشور است، یکی توقف کامل احداث پتروشیمی در میانکاله بود و حالا دومین حرکت سازنده در راستای حفظ محیط زیست را هم انجام داد و بازاری که منجر به قتل و عام پرندگان زیادی در فصل مهاجرت می شد را برای همیشه تعطیل کرد.

کار بازار فروش پرندگان هر ساله در فصل پاییز و همزمان با آغاز مهاجرت پرندگان به تالاب فریدونکنار آغاز می شد، هر روز که از زمان مهاجرت می گذشت بر رونق این بازار هم اضافه می شد و انواع پرندگان چه حرام گوشت چه حلال گوشت بر روی تخته های مرگ آن دیده می شدند، حتی به حدی پرندگان شکار شده عیان و آشکارا در معرض فروش قرار می گرفتند که به راحتی و در روز روشن به اصطلاح چوب زده می شدند و قیمتشان مشخص می شد، اما امسال خبری از آن تخته های خونین نیست.

بازارهای زیادی از انواع کالاها در کشور وجود دارد اما یکی از معروفترین آنها بازار فروش پرندگان مهاجر فریدونکنار است که آوازه آن مرزهای کشور را درنوردیده و در داخل هم به قطب فروش پرندگان مهاجر تبدیل شده است البته دیگر باید فعل گذشته را برای این بازار به کار برد و این جای خوشحالی دارد، علت رونق این بازار در واقع موقعیت جغرافیایی ایران است، ایران کریدور پرندگان مهاجر است به طوری که سالانه حدود ۲ میلیون بال پرنده مهاجر از سیبری و غرب اروپا برای مهاجرت از کشور ما عبور می‌کنند و بخش زیادی از آنها وارد تالاب های ایران می شوند که در این میان مهمترین زیستگاهایی که تعداد زیادی از این پرندگان را در خود جای می دهد ازباران، سرخرود و فریدونکنار در شمال کشور است.

چندی پیش رییس گروه پرندگان سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار ایرنا گفته بود که سالانه حدود ۲ میلیون بال پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی وارد زیستگاه های کشور می شود سال گذشته یک میلیون و ۶۰۰ هزار بال پرنده وارد شد، این سهم در زیستگاه ازباران ۲ هزار و ۶۴ بال، سرخرود ۲۳ هزار و ۲۵۰ بال و فریدونکنار ۲۶ هزار و ۵۴۱ بال است، در واقع سهم این سه زیستگاه از تمام زیستگاه های کشور بیشتر است.

مسعود حسینی افزود: امسال برای شکار پرندگان هیچ مجوزی داده نشده و در مجموع بحث صدور مجوز شکار منتفی است؛ البته ۵ تا ۶ سالی است که سازمان محیط زیست مجوزی برای شکار پرندگان صادر نکرده است، اما چون در فریدونکنار بحث معیشت مطرح می شود مسائل خاص خودش را دارد.

تالاب بین المللی فریدونکنار مشتمل بر دامگاه های سه گانه سرخرود، ازباران و لپوی فریدونکنار دارای حدود ۲۰۰ بهره بردار است که در دو دهه اخیر به دلیل تغییر روش برداشت شکار سنتی از دوماچال به روش غیرمجاز و صید تجاری کِرِس ، چالش های زیادی در حفاظت و مدیریت تالاب و حیات وحش ایجاد کرد و عده ای سودجو و زیاده خواه نیز در به انحراف کشاندن شیوه سنتی مدیریت و مشارکت حفاظت تالاب در این فرآیند نقش داشتند از این رو عمده دامگاهداران را ناخواسته در مسیری که در تقابل با اهداف و برنامه حفاظت از محیط زیست، قرار داده بودند.

البته آمار دقیقی از شکار پرندگان وجود ندارد اما شواهد نشان می‌دهد که بسیار بسیار زیاد است چون پرندگان به روش‌های مختلف شکار می‌شوند که در این روش‌ها حرام گوشت و حلال گوشت هیچ فرقی ندارد و در دام‌های هوایی یا شب دام و کِرِس روی زمین گرفتار می‌شوند و در نهایت از رستوران‌ها و سفرهای برخی مردم سر در می‌آوردند، به عبارتی در فصل مهاجرت قتل و عام راه می افتد.بر این اساس بازار فروش و تجارت پرندگان وحشی در فریدونکنار سالها به چالشی برای دوستداران محیط زیست تبدیل شده بود و سازمان حفاظت محیط زیست اقدامات زیادی برای بسته شدن آن انجام داد تا اینکه در دولت سیزدهم محقق شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران اعلام کرده بود که با پیگیری های مستمر از سوی محیط زیست استان و شهرستان فریدونکنار و همراهی قاطعانه مسئولان شهرستان فریدونکنار اعم از فرماندار، دادستان و دستگاههای امنیتی و انتظامی، معتمدین شهر و رسانه ها، مطالبه دیرینه دوستداران حیات وحش و عموم علاقمندان به محیط زیست محقق شد و بازار غیرقانونی عرضه، فروش و تجارت پرندگان وحشی برچیده و تعطیل شد.

عطااله کاویان با اشاره به اینکه امسال بازار غیرقانونی فروش پرندگان مهاجر در فریدونکنار برپا نشد، تاکید کرد: ماموران محیط زیست به صورت لحظه‌ای و مستمر در حال رصد بازار جمع شده هستند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف، با متخلفین برخورد قضایی خواهد شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران افزود: ساماندهی شکار و زنده گیری پرندگان وحشی در تالاب فریدونکنار در مسیر بهره‌برداری صحیح قرار گرفته و با حذف بازار غیر قانونی سوداگری پرندگان مهاجر، بهره‌برداری به سمت و سوی استفاده پایدار حرکت کرده است.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره تعطیلی بازار پرندگان فریدونکنار به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: تعطیلی بازار فریدونکنار کار بسیار بزرگی است، البته از یک ماه پیش در جریان این موضوع بودم اما صادقانه بگویم فکر نمی کردم که بازار جمع شود اما می بینیم که محقق شده است.

حسن اکبری با تاکید بر اینکه بازار به طور کامل جمع شده است افزود: با تمام هجمه ای که تا سال قبل بود جمع شدن بازار کار بزرگی است، تا چند وقت پیش اگر فردی از محیط زیست وارد این بازار می شد همهمه ای ایجاد و برخورد بدی صورت می گرفت، در واقع جرات توقف میان بازار نبود، اصلا محیط زیست نمی توانست آنجا هیچ برخوردی انجام دهد اما اکنون بازار به طور کامل جمع شده است.

وی در پاسخ به اینکه چه اقدامی صورت گرفت که منجر به جمع شدن این بازار شد گفت: در این دولت دستگاه های قضایی و انتظامی پای کار آمدند و محیط زیست تنها نبود تا پیش از این اینطور نبود، ما تنها آنجا با یک حجم زیادی از مردم و عده ای مافیا مواجه بودیم و کاری نمی توانستیم پیش ببریم چون گردش مالی بالایی داشت، اما امسال فرمانداری، شورای تامین استان و دستگاه قضایی کمک کردند و توانستیم دست عده زیادی از سودجویان را از آن بازار کوتاه کنیم.

وی درباره ادامه روش سنتی دوما چال توضیح داد: سال های قبل هم بحث ما این بود که با روش سنتی دوما چال مشکی نداریم ، تعداد زیادی از اهالی بومی منطقه سالهاست که در زمستان با روش دوماچال تعداد محدودی پرنده برای مصرف و معیشت خود صید می کنند، ما از اول هم نمی خواستیم مانع فعالیت آنها شویم در واقع دوماچال تنها روش مورد تایید سازمان محیط زیست است، ضمن اینکه تالاب فریدونکنار را هم همین افراد مدیریت می کنند چون اگر تغییری در آن ایجاد شود در واقع اصل زیستگاه از بین می رود.

تا پیش از این سازمان محیط زیست در جمع کردن بازار پرندگان فریدونکنار تنها بود اما امسال فرمانداری و استانداری استان گلستان، شورای تامین و دستگاه قضایی استان در کنار سازمان بود و نتیجه آن تعطیلی این بازار استاکبری ادامه داد: بنابراین با این رابطه دو طرفه موفق شدیم کارها را پیش ببریم، یعنی از یک سو همکاری که مردم در تداوم حیات تالاب داشتند و از طرفی سهمی که جامعه محلی در حد نیاز از تالاب برداشت می کردند مورد قبول بود، اما در این میان روش هایی مانند تور هوایی یا کِرِس رواج یافته بود که با این روش ها حجم زیادی از پرندگان شکار و در بازار پرندگان فریدونکنار فروخته می شدند این بازار باعث شده بود حتی از نقاط دیگر خارج از استان نیز پرنده شکار و در این بازار عرضه شود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: این یک معضل بود چون هم حجم برداشت عظیم بود و هم بازاری از عرضه پرندگان ایجاد شده بود که قابل کنترل و مدیریت نبود، حالا تمام آنها جمع شد اما ارتزاق از پرندگان در حد سنتی انجام می شود.

وی درباره اینکه آیا واقعا جمع شدن بازار باعث کم شدن شکار پرندگان می شود گفت: حتما همینطور است، البته طبیعی است که تخلفاتی هم در این زمینه صورت بگیرد که آنهم قابل پیگیری و برخورد است، باید این را در نظر داشته باسیم که در بازار آشکارا پرنده چوب زده و قیمت گذاری می شد اما اکنون این روند برچیده شده است، تا پیش از این امیدی به ادامه جمع شدن بازار نداشتیم اما با گذشت حدود یک ماه فعالیت آن از سر گرفته نشده است.

اکبری به روند تعطیلی بازار اشاره کرد و افزود: از سال قبل یک سری جلسات در این زمینه آغاز شد، در شورای تامین استان این مساله به طور مداوم توضیح داده شد که هدف ما قطع ارتزاق جوامع محلی نیست بلکه این فرایند نامناسبی که پرنده با این حجم برداشت و به شکل بازار در معرض عام فروخته می شود برای ما ناگوار است، البته چند سالی است که پروانه شکار پرنده را صادر نکردیم که با این روند در گیلان، گلستان و استان های همجوار مردم حتی از همان برداشت های سنتی هم محروم بودند، تمام این مسائل در شورای تامین استان تبیین شد.

وی گفت: همچنین یگان حفاظت محیط زیست جلسات متعددی را با استانداری گلستان برگزار کرد، همچنین با همکاری مدیر کل محیط زیست استان مازندران یک سری رایزنی ها انجام شد که با پیگیری تمام آنها به شورای تامین شهرستان کشانده شد، مخصوصا مجموعه فرمانداری و دستگاه قضایی شهرستان فریدونکنار همراهی خوبی داشتند و امسال پذیرفتند که این بازار باید جمع شود و باید به کمک محیط زیست بیایند، وقتی آنها پای کار آمدند و نیروی انتظامی هم به عنوان ابزار اجرا به کمک آمد باعث شد این تصمیم گیری همان ابتدای فصل انجام و بازار تعطیل شود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: همچنین از سوی دیگر با افرادی که دراین زمینه دخیل بودند مانند جوامع محلی جلساتی گذاشته شد و به آنها اطمینان داده شد که محیط زیست با روش سنتی دوماچال مشکلی ندارد و می توانند به عنوان یک روش ارتزاق فصلی به آن نگاه کنند و در نهایت توجیه شدند که قرار نیست مانع شکار آنها به این روش بشویم، حتی با همکاری شورای تامین با چند نفر از افرادی که به شکل غیرمجاز و وسیع شکار می کردند و حاضر به تمکین نبودند برخورد صورت گرفت، آنها هم توجیه شدند و نهایتا باعث شد این بازار جمع شود و مدتی هم مدیریت شد.

روش سنتی دوماچال

مهم‌ترین ویژگی این روش صید در این است که پخش دانه به منظور جذب و صید پرندگان در آن کاربردی ندارد. در این روش صید که تنها روش قانونی و قدیمی صید پرندگان مهاجر است، صیاد با پرواز دادن اردک‌های دست‌آموز و جلب توجه پرندگان وحشی به سمت دامی با نام دوما، بدون نیاز به استفاده از دانه تعداد مشخصی از مرغابی‌ها را خواهد گرفت.

برای اجرای روش سنتی صید، صیادان با شروع فصل سرما و کوچ پرندگان ابتدا با زهکشی و نگهداری آب در محدوده‌هایی از شالیزارهای منطقه، به واقع یک اکوسیستم دست‌ساز برای تجمع پرندگان فراهم کرده و سپس امنیت محل‌های تجمع پرندگان را با حفظ پوشش درختان در اطراف این عرصه‌ها و برقراری سکوت کامل و جلوگیری از آمد و شد، تأمین می‌کند.

در این روش صرفا اردک سرسبز و به ندرت اردک خوتکا صید می‌شود و این برداشت از گونه‌های مذکور تهدیدی برای جمعیت این پرندگان را در پی نخواهد داشت. صید پرندگان با این روش در طی روز انجام می‌شود.

روش کِرِس

‎کِرِس متشکل از قفسی تونل مانند است و چند مرد با جثه عادی می‌توانند داخل این دام تردد کنند. دستکم ۵٠٠ دام کِرِس در دامگاه‌های فریدونکنار، ازبازان و سرخرود فعال است. در این روش صیادان به شکل روزانه اقدام به ریختن دانه‌ در ورودی و داخل محدوده می‌کنند که در این شرایط پرندگان زیادی جمع و وارد محدوده محصور می‌شوند، این روش حدود دو دهه است که رایج شده و به سرعت در همه دامگاه‌های اصلی استان تسری یافته است که با رونق آن تقریبا روش سنتی و قانونی صید پرندگان منسوخ شده است.

تور هوایی یا شب دام ( گِذِر )

در روش تور هوایی یا شب دام ( گِذِر )، پایه‌های تورها به صورت ثابت و محکم شده با سیمان با ارتفاع زیاد در بین درختان واقع در محیط دامگاه‌های فریدونکنار قرار می‌گیرد. تور هوایی گِذِر صرفا در غروب و طلوع آفتاب در زمان جابه‌جایی پرندگان به خارج و داخل دامگاه‌ها کارایی دارد. در این روش، پرندگان بیش از انواع دیگر دام‌های هوایی غافلگیر و صید می‌شوند. در نتیجه، پرندگان مسن و مولد که برای بقای جمعیت‌ اهمیت زیادی نسبت به سایر پرندگان غیر مولد دارند در این روش خاص بیش از سایر روش‌ها صید شده و این ویژگی، گِذِر را به یکی از مخرب‌ترین روش‌های صید پرندگان تبدیل کرده است.