خبرهای علمی مورد انتظار در سال جدید میلادی

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از «ساینس»، با نزدیک شدن انتخابات آمریکا و اختلافات احزاب اروپایی بر سر سیاست‌های سبز، تنش‌ها و اختلافات سیاسی می‌تواند مشکلات و نااطمینانی‌هایی برای دانشمندان در سال جدید میلادی ایجاد کند. در حالی که تاثیرات پاندمی ناشی از «سارس – کوو – ۲» در حال فروکش کردن است، آزمایش درمان کووید طولانی ممکن است اولین نتایج خود را دربرداشته باشد.

گرمایش اقیانوس آرام موسوم به «ال نینو» نیز احتمالا به تقویت دمای جهانی تا حدنصاب‌های بالاتر منجر خواهد شد. خبرنگاران «ساینس» حوزه‌های تحقیقاتی و سیاست‌گذاری را که می توانند در سال ۲۰۲۴ خبرساز شوند، مرور کرده‌اند.

اِل نینو ممکن است گرمای بی‌سابقه‌ای را تداوم بخشد

احتمال می‌رود که موج گرمای «ال نینو» در شرق اقیانوس آرام در چند ماه آینده شدیدتر شده و موجب شود که میانگین دمای جهانی برای اولین بار ۱.۵ درجه بالاتر از سطح پیش از صنعتی‌ شدن برسد. همچنین پدیده آب و هوایی ال نینو همچنین انتظار می‌رود که موجب وخیم‌تر شدن خشکسالی در آمازون و استرالیا شود.

این تغییر سال گذشته شروع شد و ظن آن می‌رود که موجب شود سال ۲۰۲۳ به گرم‌ترین سال در تاریخ عصر جدید تبدیل شود بطوری که میانگین دما در ۱۱ ماه ابتدایی سال ۱.۴ درجه بالاتر از سطح پیش از صنعتی شدن بود و این بالاتر از میزانی است که بتوان آن را صرفا با انتشار گازهای گلخانه‌ای توضیح داد.

از سوی دیگر، ال نینو موجب کاهش ظرفیت جذب گرمای اقیانوس شده و این الگو در سال جدید نیز ادامه خواهد یافت.

تاثیر سیاست آمریکا بر علوم

انتخابات ملی آمریکا در ماه نوامبر (آبان ۱۴۰۳) نقطه فرجامی خواهد بود که انتظار می رود موانع سیاسی بزرگی برای دانشمندان در سال جدید باشد. ادامه بن بست حزبی در کنگره آمریکا بر سر لوایح بودجه سالانه می تواند به تعطیلی دولت منجر شود که این مساله موجب وقفه در امور مالی سازمان‌ها و نهادهای علمی خواهد شد.

این در حالی است که نامزدهای اصلی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز دیدگاه های بسیار متفاوتی در خصوص مسائلی مانند تغییرات آب و هوایی دارند و لاجرم سیاست‌گذاری‌ها در این خصوص نیز متفاوت خواهد بود.

رقابت برای تنظیم مقررات هوش مصنوعی

دولت‌ها در اطراف و اکناف عالم در سال گذشته برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای افزایش نظارت بر هوش مصنوعی اعلام کردند و انتظار می‌رود که رقابت برای تنظیم مقررات حوزه هوش مصنوعی در سال جدید نیز تشدید شود.

سازمان‌های آمریکایی با وظیفه خطیری در این زمینه رو به رو خواهند بود؛ به خصوص که دولت آمریکا در نوامبر سال گذشته میلادی شیوه‌نامه‌های سیاستگذارانه با هدف تعیین معیارهای توسعه مسئولانه هوش مصنوعی را اعلام کرد.

اعضای کنگره آمریکا نیز در این خصوص فعال بوده‌ و بیش از ۱۵۰ طرح ارائه داده‌اند تا تضمین کننده هوش مصنوعی سودمند – و نه تهدیدآمیز – خواهد بود.

این درحالی است که به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا به تصویب و اتخاذ دستورالعمل‌های اخلاقی نزدیکتر است. اما مقررات خاص ممکن است خیلی زود از وضعیت سوددهی ساقط شوند چرا که نرم‌افزارهای جدید هوش مصنوعی مانند چت‌بات‌های مبتنی بر مدل‌های زبانی بزرگ خیلی سریع و ظاهرا به طور پایان‌ناپذیر وارد عرصه می‌شوند.

ورود پشه‌های ضد تب‌دنگی

استراتژی آزادسازی پشه‌های اصلاح شده آزمایشگاهی برای جلوگیری از گسترش بیماری تب دنگی پس از یک رشته موفقیت‌ها در این سال تشدید می‌شود.

پشه‌های موسوم به Aedes aegypti که توسط سازمان غیرانتفاعی «برنامه جهانی پشه مالاریا» (WMP) توسعه یافته و آزمایش شده ‌اند، حامل باکتری Wolbachia pipientis هستند که مانع انتقال ویروس های خاصی توسط آنها می شود.

یک برنامه آزمایشی در کشور اندونزی نشان داده است که این استراتژی تعداد موارد بیماری تب دنگی و بستری شدن را کاهش می‌دهد.

در پاییز سال گذشته میلادی نیز محققان گزارش دادند مواد بیماری تب دنگی به میزان حداقل ۹۵ درصد در مناطق آزادسازی این پشه آزمایشگاهی در کلمبیا کاهش یافته است.

اولین نتایج آزمایش درمان کووید طولانی

چهار سال پس از شروع پاندمی ناشی از «سارس – کوو -۲» میلیون‌ها نفر در جهان دچار تبعات ناشی از سندروم «کووید طولانی» شده‌اند که با علائمی مانند خستگی، سردرد مداوم و تنگی نفس همراه است.

در حالی که هیچ درمانی در این خصوص تایید نشده است، بیماران و پزشکان آنها در حال آزمایش برای درمان این بیماری با داروها و مکمل‌های غذایی مختلف هستند.

دانشمندان امیدوارند که امسال نتایج برخی آزمایش های بالینی درمان کووید طولانی را اعلام کنند هر چند که ممکن است نتایج اولیه باشند. برخی از داروها مانند Paxlovid و سایر داروهای ضدویروسی، سارس-کوو-۲ را هدف می‌گیرند و سایر داروهای پیشنهادی نیز برخی دیگر از موارد غیرعادی مشخص شده در تحقیقات کووید طولانی را هدف خواهند گرفت.

حتی اگر این آزمایش ها موفقیت ‌آمیز نباشند، دانشمندان امیدوارند نتایج آزمایش ها جنبه بیولوژی ایجادکننده حالت کووید طولانی را روشن سازد تا بتوانند مشخص کنند که در مرحله بعدی چه مساله ای را باید تحت آزمایش قرار دهند.

ایجاد نظم در توده نوترینو

دو آزمایش در حال انجام می توانند نشان دهند که چگونه توده‌های ریز ذرات گریزپا موسوم به نوترینو تجمیع می‌شوند. این ذرات در سه نوع الکترون، میون و تائو ظاهر شده که به یکدیگر تبدیل می شوند و این پدیده می تواند توضیح دهد که چرا کیهان ماده بیشتری نسبت به ضدماده تولید کرده است.

در ابتدا دانشمندان باید مدل تئوریک خود را مشخص کنند. آنها می دانند که دو تا از نوترینوها جرم تقریبا یکسانی دارند اما نمی دانند که آیا دو نوترینوی سبک و یک مورد سنگین‌تر وجود دارد یا برعکس. فیزیکدان های دست اندرکار آزمایش T۲K در ژاپن و آزمایش NOvA در آمریکا در حال مطالعه نوترینوها از طریق شلیک کردن آنها در طول صدها کیلومتر به حسگرهای بزرگ هستند.

آنها قصد دارند در سال جدید یک تحلیل مشترک منتشر کنند که می تواند مشخص کند کدام یکی از دو جایگزین، درست است.

مخالفت با بلندپروازی‌های سبز اتحادیه اروپا

در حالی که احزاب ملی‌گرای راست افراطی در نظرسنجی‌های مربوط به انتخابات اروپایی ماه ژوئن وضعیت خوبی دارند، ناظران پیش بینی می‌کنند که مخالفت با دستور کار سبز اتحادیه اروپا تشدید خواهد شد. «قرارداد سبز اروپایی» تصویب شده در سال ۲۰۲۰ قصد دارد اروپا را به «اولین قاره خنثی درباره آب و هوا» تبدیل کرده و انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا سال ۲۰۵۰ به صفر برساند. در این زمینه تدابیر سازگار با محیط زیست در بخش های مختلف از جمله انرژی و حمل‌ونقل طراحی شده است.

این در حالی است که احزاب راست افراطی و حزب محافظه‌کار «مردم اروپا» از همین الان مواضع دوستانه‌ای در قبال کشاورزان و صنایع اتخاذ کرده و بطور مثال با سیاست‌های معطوف به کاهش مصرف حشره‌کش‌ها مخالفت کرده‌اند. قانونگذاران اروپایی همچنین ممکن است برای محدود کردن اعتبارات برای اجرای قوانین سبز مانند قوانین مربوط به احیای اکوسیستم‌ها اقدام کنند.

تاخیر در ابرپروژه همجوشی هسته‌ای

انتظار می‌رود مدیران پروژه راکتور بزرگ آزمایشی همجوشی هسته‌ای (ITER) که برای مدت چند دهه در دست ساخت بوده است، در سال جاری یک تاریخ جدید برای تکمیل کار اعلام کنند و بدین ترتیب آزمایش «اولین پلاسما» به بعد از سال ۲۰۲۵ محول خواهد شد.

این تاسیسات در دست ساخت در کشور فرانسه با هزینه ده ها میلیارد دلار برای شرکای بین‌المللی این پروژه، قرار است امکان‌پذیر بودن همجوشی هسته‌ای به عنوان یک منبع انرژی عاری از کربن را به اثبات برساند اما با مشکلاتی رو به رو بوده است.

پاندمی کووید-۱۹ کار ساخت قطعات را با تاخیر رو به رو کرد؛ برخی قطعات رآکتور با طراحی و شکل‌دهی اشتباه رو به رو شدند و در کار جور در نیامدند. لوله‌های سرمایشی دچار فرسودگی و خوردگی شدند و سازمان تنظیم مقررات اتمی فرانسه نیز از ایمنی پروژه اطمینان پیدا نکرده بود.

رییس جدید این پروژه در تلاش است تا مجددا کار ساخت و اجرا را به روال خود بازگرداند. او قرار است در سال جاری برنامه جدید و اصلاح شده را اعلام کند اما اواخر سال گذشته در یک کنفرانس انرژی همجوشی گفت که «خبر خوبی نخواهد بود.»

همکاری با کارشناسان بومی

بسیاری از مردمان بومی پس از قرن‌ها جنگ‌های استعماری و دهه‌ها بهره‌برداری توسط برخی دانشمندان، برای تعامل با محققان تردید داشته‌اند اما امیدواری‌هایی برای آشتی دو طرف ایجاد شده و پروژه‌های تحقیقاتی بیشتری تحت هدایت مردمان بومی قصد دارند تا حاصل دانش بومی از جهان را وارد علوم غربی کنند.

در سال جدید مشارکت‌های جدیدی ممکن است بر اساس نمونه‌های عالی سال گذشته به انجام برسند که از جمله آنها می توان به مطالعه نژاد اسب در آمریکای شمالی اشاره کرد. بنیاد ملی علوم آمریکا از توسعه تلاش ها با ۳۰ میلیون دلار در مدت پنج سال برای ایجاد یک مرکز جدید علمی در این زمینه حمایت می‌کند و برخی نهادهای دیگر آمریکایی نیز بودجه‌هایی در این زمینه برای همکاری با دانشگاه ها اختصاص داده‌اند.

هر چند هنوز برخی زمینه‌های تنش گذشته باقی است اما احتمال می رود که در سال جدید میلادی مدل‌های جدیدی از همکاری ایجاد شود.

پرتاب کاوشگر پرهزینه «اروپا»

کاوشگر پنج میلیارد دلاری «اروپا کلیپر» سازمان فضایی ناسا قرار است در ماه اکتبر امسال با یک راکت «فالکون هوی» شرکت اسپیس‌ایکس پرتاب شود و پرهزینه‌ترین ماموریت کاوش سیاره‌ای سازمان ناسا از زمان ماموریت «وایکینگ مارس» در دهه ۱۹۷۰ تاکنون به شمار می‌رود.

«اروپا» یکی از قمرهای بزرگ سیاره «مشتری» دارای پوسته یخی با ضخامت چند کیلومتر است که در زیر آن یک اقیانوس شور بزرگ وجود دارد که بطور بالقوه ممکن است محلی برای رشد و نمو حیات باشد.

زمانی که کاوشگر «کلیپر» در سال ۲۰۳۰ به مقصد می‌رسد، اقدام به نمونه‌برداری مستقیم از این اقیانوس نخواهد کرد بلکه ۵۰ بار از مجاورت قمر عبور می‌کند و سطح آن را اسکن خواهد کرد و سرنخ‌هایی درباره بخش داخلی این قمر جمع‌آوری خواهد کرد.

دانشمندان امیدوار بودند که این کاوشگر بتواند سرنخ‌های مربوط به بررسی‌های تلسکوپی درباره یک فوران فعال از سمت این قمر به فضا را پیگیری کند اما اقدامات اخیر با تلسکوپ فضایی جیمز وب سازمان ناسا به هیچ شواهد و مدارکی از این مساله دست پیدا نکرد.