به گزارش ایرنا، نخستین شب اجراهای مرحله ملی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، شامگاه شنبه- ۱۶ دی‌ماه- با یاد شهدای حادثه تروریستی کرمان به میزبانی تالار رودکی برگزار شد.
محمدعلی مراتی دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران پیش از آغاز اجراها در سخنانی اظهارداشت: نخستین شب مرحله ملی جشنواره شانزدهم را تقدیم می‌کنیم به محضر عزیزانی که در حمله تروریستی کرمان به شهادت رسیدند و در ابراز همدردی با خانواده‌های آنان، قطعه اول را با «لالایی» موسیقی قشقایی و کَرنانوازی استاد حسینعلی سعادتی راد آغاز می‌کنیم.
پس از صحبت‌های دبیر جشنواره گروه اول به صحنه آمدند که اجرای نخست به هنرمندی حسینعلی سعادتی‌راد نوازنده کَرنا و نقاره‌نوازی مهدی سعادتی راد اختصاص داشت.
«لالایی»، «صبحگاهی» و «یورغه پایانی» از قطعات موسیقایی این اجرا بودند.
بزرگداشت شهدای کرمان
حسینعلی سعادتی راد درباره اجرایش در جشنواره گفت: در این برنامه لالایی را برای هموطنانم در کرمان که به مقام شهادت رسیدند اجرا کردم. ما می‌خواهیم معرف موسیقی اصیل ایران به نسل آینده باشیم و شکل‌گیری این اتفاق ملزم به حمایت و همکاری دست اندرکاران موسیقی و دلتمردان است.
اجرای دیگر این بخش که در قالب گروه‌نوازی بود به موسیقی عربی اختصاص داشت و با همراهی گروه موسیقی «میسان» به سرپرستی باسم حمادی آغاز شد.
مرآتی پیش از اجرای این گروه گفت: گروه استاد باسم حمادی از گروه‌های شاخص منطقه است که در این برنامه به معرفی موسیقی روستایی عربی می‌پردازند. موسیقی عربی هم مانند دیگر موسیقی‌های اقوام بخش مقامی و روستایی دارد. «عَل هوُدَلَک»،«بین العصر و المغرب»، «شِفته یمشی» و «یا عین» از قطعات اجرایی گروه باسم حمادی بود.
حمزه حتاچه‌پور، یونس حمادی، میثم حمادی و محمد حمادی از دیگر اعضای گروه «میسان» بودند که این اجرا هنرنمایی کردند.
نقش مهم جشنواره در همگرایی و وحدت اقوام
باسم حمادی سرپرست گروه موسیقی «میسان» اظهارداشت: ما می‌توانیم به واسطه موسیقی فرهنگ و آیین خود را به جهانیان معرفی کنیم و امروز به این جشنواره آمده‌ایم تا نمادی از فرهنگ اقوام ایران را به هموطنان معرفی کنیم. در این برنامه نمادی از حماسه، کرم، بخشش و وفاداری های مردم استانمان نسبت به سرزمینشان را روایت کردیم و علاوه برآن توانستیم بعضی از سازهای اصیل منطقه را که قدمتی کهن دارد به نمایش بگذاریم.
وی گفت: برای حفظ موسیقی اقوام ایران به ویژه موسیقی عرب، طبیعتا با اشعاری که می‌خوانیم و لباسی که می‌پوشیم برای نسل آینده اعتماد به نفس ایجاد می‌کنیم و تا زمانی که این اصالت‌ها و هویت فرهنگی در موسیقی حفظ شود، می‌توانیم در مقابل تهاجم فرهنگی بایستیم و مقابله کنیم.
سرپرست گروه موسیقی «میسان» افزود: درباره جشنواره موسیقی نواحی ایران باید بگویم، اقوام در ایران گسترده هستند و این زیبایی و تنوع در کنار یگدیگر قرار گرفتند و رنگین کمانی از فرهنگ و هنر ایران را به نمایش می‌گذارند. این جشنواره می‌تواند در همگرایی و وحدت اقوام نقش بسیار مهمی داشته باشد. ما همه ایرانی هستیم و در یک تالار، فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذاریم.
اجرای سوم با هنرمندی استاد شفیع خالدی کیمنه‌ای برگزار شد و فرزند استاد پیش از اجرا ضمن تشکر از برگزارکنندگان جشنواره شانزدهم موسیقی نواحی ایران در جملاتی بیان کرد: ابتدا جا دارد، یادی کنیم از شهدای عزیز شهر کرمان، که در یک اقدام کور تروریستی روح ما را جریحه‌دار کردند.
وی به معرفی پدرش استاد خالدی پرداخت و افزود: استاد شفیع خالدی کیمنه‌ای یکی از هنرمندان بزرگ کردستان و اورامانات است. این هنرمند بزرگ متولد سال ۱۳۲۰ است و در ۸۲ سالگی با علاقه‌مندی بسیار برای حضار و اهالی موسیقی اجرا می‌کنند. ایشان یکی از بارزترین و نادرترین هنرمندان است که صدایش از گذشته تا به امروز هیچ تغییری نداشته است. مقام‌هایی که در این برنامه اجرا می‌شود از نواها و موسیقی‌های اوستایی کشورمان و مختص زاگرش‌نشینان است.
سپس استاد شفیع خالدی کیمنه‌ای روی صحنه حاضر شد و «مقام سیاهچمانه»، «مقام گوشی» و «مقام چیپله» را برای حاضران اجرا کرد.
تدوام برگزاری جشنواره موسیقی نواحی
شفیع خالدی کیمنه‌ای درباره جشنواره موسیقی نواحی اظهارداشت: طی این سال‌ها این انتظار وجود داشت که جشنواره موسیقی نواحی ایران مانند دوره‌های گذشته خود رنگ و بوی خود را احیا کند و در زمینه اشاعه و توسعه موسیقی ملی کشورمان تلاش بیشتری صورت بگیرد. جای خوشحالی است دوستان در جشنواره به ویژه دبیر جشنواره این اتفاق را ممکن کردند و این جشنواره به صورت منطقه‌ای برگزار شد و اتفاق خوبی بود و بار دیگر جشنواره موسیقی نواحی ایران احیا شد و امیدواریم این اتفاق تداوم داشته باشد تا موسیقی فاخر کشورمان به جایگاه واقعی خود برسد.
بخش بعدی شب نخست شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران به موسیقی کُردی به سرپرستی هاوره شاهین‌پور نوازنده دهل و دایره و با خوانندگی رحمان اولام اختصاص داشت.
دبیر جشنواره در معرفی این اجرا گفت: موسیقی کُردی از تنوع موسیقایی بسیاری برخوردار است. بخشی از کاروان این موسیقی به نام هورامانا یک شاخصه موسیقایی است که در کشورهای ایران و عراق، سوریه و ترکیه نیز وجود دارد. موسیقی کُردی مکریانی هم یکی از شاخصه‌های موسیقی کُردی با ویژگی‌های مخصوص به خود است.
«سورَگووُل»،«دابینه چِشرنا نه کهَ م»،«ئه ویار»، «یَه زنَه و یَه زِن»، «ته سکه و ته نِک تَه نکی» از قطعات این گروه بودند که به اجرا درآمد.
جشنواره فرصتی برای در کنار هم قرار گرفتن تنوع موسیقایی ایران
هاوره شاهین نیز در این جشنواره اظهار داشت: برای حفظ موسیقی اقوام ایران باید اصالت سازها را نگاه داریم و نوع نواختن آن نباید به گونه‌ای باشد که از اصالت خود دور شود. درباره جشنواره موسیقی نواحی هم باید بگویم جشنواره فوق العاده‌ای است و فرصتی برای در کنار هم قرار گرفتن تنوع موسیقایی کشورمان است. ما هنرمندان موسیقی اقوام ایران دور از هم زندگی می‌کنیم بنابراین جشنواره فرصتی است تا در کنار هم باشیم.
در اجرای دیگر جشنواره، نوبت عاشیق‌ها و موسیقی عاشیقی بود که با همراهی گروه موسیقی سنتی «درنا» و با هنرمندی استاد عاشیق ایرج خداوردی نوازنده ساز قوپوز همراه بود. در این اجرا محمد بختیاری و حسن قنبری نیز هنرنمایی کردند.
«من بورا گلمزدم»، «پناه شَشَنگیسی»، «دل دیوانه»و«لشکری» از قطعات اجرایی این گروه بودند.
مرآتی در معرفی این موسیقی بیان کرد: موسیقی عاشیقی در جای‌جای ایران از خراسان تا آذربایجان و حتی کشورهای اطراف وجود دارد و شنیده می‌شود و یکی از موسیقی‌هایی است که به آن فرا قومیتی می‌گوییم.
اجرای آخر شب گذشته نیز به تنبورنوازان کرمانشاه اختصاص داشت که با سرپرستی عادل کمالی مقام‌دان و نوازنده تنبور همراه بود. طاهر شیرویی، علی کمالی، سپهر ذوالنوریان، سهند سلیمی و محمد امامی از دیگر اعضای این گروه بودند.
مرآتی در معرفی این گروه گفت: موسیقی اقوام ایران شامل چند نوع موسیقی است که برخی از آنها در رابطه ژنتیک با موسیقی دستگاهی قرار نمی‌گیرد؛ مانند موسیقی تنبور، موسیقی بلوچی، موسیقی سیاهچمانه، موسیقی موره و... که در این کارگان ژنتیک قرار ندارد.
دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران افزود: موسیقی تنبور دارای پرده‌بندی دقیق و قدمتی کهن است که در منطقه کرمانشاه در یک روایت خیلی اصیل همچنان تا به امروز باقی مانده که خاندان هنر و تنبور آن را اجرا می‌کنند که یکی از خاندان‌های شاخص آن خاندان استاد عادل کمالی است. در این اجرا تمامی کار بر اساس مقام‌گردانی است که بخش اول سر آغاز روایت مقام باباحیدر، مقام جلو شاهیِ سحری، مقام باباقائوسی به روایت جیحون‌آباد، مقام چویی رَزباری، آواز پیش‌روی و مقام شاه و بخش دوم مویه و مورخوانی به صورت جمعی و مقام طبل یار داود و حقاحقا است.
اقوام ایرانی مانند طبیعت باطراوات و رنگارنگ هستند
عادل کمالی مقام‌دان و نوازنده تنبور در حاشیه اجرایش گفت: جشنواره موسیقی نواحی ایران عظمت خاصی به گستردگی ایران زمین دارد. اقوام ایرانی مانند طبیعت باطراوات و رنگارنگ هستند و این جشنواره اتفاق بسیار خوبی است.
از نکات قابل توجه شب نخست شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران می‌توان به استقبال بسیار زیاد مخاطبان اشاره کرد به گونه‌ای که تمام صندلی‌های تالار رودکی تکمیل شده بود و حضور علی قمصری هنرمند موسیقی ایرانی بود که به تماشای اجرای موسیقی اقوام ایران نشست.
بررسی تحلیلی شناختی در موسیقی نواحی ایران
همچنین نخستین نشست پژوهشی مرحله ملی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران عصر روز گذشته- ۱۶ دی ماه- با سخنرانی محمدعلی مرآتی دبیر جشنواره کار خود را آغاز کرد.
دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران در ابتدای این نشست با محکوم کردن حمله تروریستی در کرمان، برای بازماندگان آرزوی تسلی خاطر و آرامش کرد و اظهارداشت: در نخستین نشست پژوهشی درباره «تحلیلی شناختی در موسیقی نواحی ایران؛ موسیقی قومی، فراقومیتی یا شبه کلاسیک» صحبت خواهیم کرد.
وی گفت: در واقع می‌خواهیم ببینیم که چگونه مردم ایران و اقوام مختلف در یک پدیده موسیقی به اجماع می‌رسند و در پهنه ایران زمین در کنار یکدیگر، موسیقی فراقومیتی را به زبان‌های مختلف درست کردند.
این استاد دانشگاه و اتنوموزیکولوگ درباره برخورد مردم با موسیقی بیان کرد: موسیقی درگذشته خیلی احساسی معنا می‌شد اما امروز به گونه دیگری آن را معنا می‌کنیم. امروز موسیقی را دارای سه رکن اساسی می‌دانیم اما مسئله اصلی محتوای انسان‌شناسانه این مقوله است که باعث می‌شود، یک‌قوم به پدیده موسیقی برسند.
مرآتی اظهارداشت: ما در ایران برای ارائه و تعریف موسیقی قومی از واژه‌های مختلفی استفاده می‌کنیم. هر چند که بیش از ۴۰ سال است از واژه «موسیقی نواحی» برای تعریف این مفهوم استفاده می‌شود که بنده ابتدا اصلا با این واژه موافق نبودم اما طی چند سال اخیر پی به حقیقتی بردم که موضوع سخنرانی امروز من است.
وی افزود: اقوام بر اساس پدیده‌های زیبایی‌شناسی، خودشان موسیقی مشترکی درست کردند که البته همجواری در آن نقش زیادی داشته است. آنها در اوج یک پدیده موسیقایی به یک واژه مشخص رسیدند؛ مثل موسیقی بخشی که در یک پهنه فرهنگی شکل گرفته و کاملا فراقومیتی محسوب می‌شود.
این اتنوموزیکولوگ در ادامه سخنانش از مفهوم موسیقی کلاسیک در موزیکولوژی معاصر، ویژگی‌های موسیقی نواحی ایران در منطقه، واژه پیشاکلاسیک و موسیقی بخشی‌های شمال خراسان (چند قومیتی) صحبت کرد.
مرآتی بیان کرد: رابطه ژنتیک و اندام‌واری بین موسیقی فولکلور و ردیف‌دستگاهی ما وجود دارد که می‌تواند با دقت تعریف و بررسی شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش با ارائه تعریفی از نوابغ موسیقی اظهارداشت: ملاک ما در جشنواره‌ها «نوابغ» هستند؛ نوابغی که توسط هنرمندان همان منطقه انتخاب می‌شوند. این نوابغ هستند که اجازه تغییرات در موسیقی را دارند؛ زیرا مرزهای صوتی را بلد هستند و به درستی می‌شناسند.
این هنرمند گفت: در جای‌جای ایران می‌توان مثال‌هایی را برای عناصر شبکه کلاسیک در نظر گرفت. بخشی‌ها و عاشیق‌ها نمونه‌هایی از این دست هستند که در حوزه فعالیت آنها جغرافیا را در نظر نمی‌گیرند. مثلا در آذربایجان غربی ترک‌ها و کردها موسیقی مشترک و سازهای مشترکی دارند. به عنوان نمونه ما سازی داریم که در ترکی «نرمه‌نای»، در کردی «بالابان» و در زبان ارمنی «دودوک» نام دارد.
وی افزود: بزرگانی هستند که در فرهنگ‌های مختلف نقش اسطوره پیدا کرده‌اند؛ اسطوره‌ها چندان دور نیستند و در موسیقی هم بسیاری از این اسطوره‌ها هنوز زنده هستند. در بلوچستان، خراسان، آذربایجان، خوزستان، هرمزگان و… اسطوره‌های زیادی داریم که بر اساس نبوغ خود دست به خلاقیت زدند؛ این نبوغ از بیرون نمی‌آید و از درون هنرمند نشأت می‌گیرد. چیزی که به اصالت برمی‌گردد. اصالت یک عنصر بیشتر ندارد و عنصر اصلی آن همان نبوغ است؛ برای مثال «بتهوون» همیشه آدم خاصی بوده است که دو دوره مهم موسیقی یعنی کلاسیک و رومانتیک را به او نسبت می‌دهند؛ باید گفت تنها چیزی که در بتهوون باعث پیشرفت شده، نبوغش بوده است.
مرآتی در بخش دیگری از سخنانش به واژه‌شناسی موسیقی نواحی ایران پرداخت و درباره واژه موسیقی، موسیقی نواحی، محلی یا قومی و واژه‌هایی با معانی متفاوت در فرهنگ‌ها صحبت کرد.
بخش دوم این نشست پژوهشی نیز به پرسش و پاسخ اختصاص داشت و این در حالی بود که دانشجویان موسیقی استقبال زیادی از این نشست پژوهشی کرده بودند و سوالات و نقطه‌نظرات خود را با مرآتی مطرح کردند.
مرحله ملی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران از ۱۶ تا ۱۸ دی‌ماه به دبیری محمدعلی مرآتی و در یک گستره ملی به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با مشارکت بنیاد رودکی در حال برگزاری است و ۱۹ دی ماه نیز تالار رودکی میزبان آیین اختتامیه این رویداد ملی خواهد بود.
نظر شما