به گزارش ایرنا از روابط عمومی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، کاظم موسوی بجنوردی رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در پیشگفتار خود بر آغاز این کتاب آورده است: «یکی از طرح‌هایی که مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی از ابتدای کار، ضمن برنامه‌های خود در نظر داشت، تدوین فهرستی تحقیقی دربرگیرندۀ کتابهای سراسر جهان اسلام، از آغاز دعوت اسلامی تا پایان قرن ۱۳ق، بود. اجرای این طرح سالها پیش آغاز شد و هزاران برگه نیز فراهم آمد تا اینکه در زمستان ١٣۶٩ خ، استاد احمد منزوی طرح کتاب‌نامه‌ای دربرگیرندۀ همۀ آثار مکتوب فارسی، شامل کتابها، رساله‌ها و نامه‌ها ـ از کهن‌ترین آثار تا پایان چاپ سنگ ـ را به این مرکز ارائه کردند تا برحسب موضوع و هر موضوعی به ترتیب الفبایی نام اثر تنظیم شود.
این کار را ایشان از ١٣۶١ خ، در پاکستان در «مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان» آغاز کرده بودند، ولی ادامۀ کار را در پاکستان و هند چندان ممکن نمی‌دیدند؛ از این‌رو، چون می‌خواستند از امکانات مالی و فنی و علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بهره گیرند، اجرای طرح خود را به این مرکز پیشنهاد کردند. این مرکز پس از بررسیهای لازم چون طرح ایشان را با برنامۀ تدوین فهرست مذکور، همسو یافت، آن را به عنوان بخشی از کل طرح پذیرفت.
برگه‌هایی که در اسلام‌آباد پاکستان فراهم شده بود، به تهران منتقل گردید و در اختیار ایشان قرار گرفت تا به همراهی گروهی از پژوهشگران جوان این مرکز ـ که نام برخی از آنان در پیشگفتار استاد بر مجلّد یکم و این مجلّد فهرستواره آمده است ـ طرح خود را دنبال کنند.
استاد منزوی از پایان زمستان ١٣۶٩ خ، در این مرکز به کار خود پرداخته و مجلّدهایی از آن به شرح زیر تألیف و به چاپ رسانده است:
جلد یکم، شامل بخشهای سفرنامه، جغرافیا، داستانها، تاریخ جهان. سال ١٣٧۴ خ.
جلد دوم، دربرگیرنده بخشهای تاریخ ایران، تاریخ شبه قاره هند. سال ١٣٧۵ خ.
جلد سوم، بخشهای تاریخ پیامبران و امامان، زندگینامۀ سرایندگان، زندگینامه پیران و بزرگان سال ١٣٧۶ خ.
جلد چهارم، دربرگیرندۀ بخشهای ریاضی، دفترداری، ستاره‌شناسی و اختربینی. سال ١٣٧٨ خ.
جلد پنجم، دربرگیرندۀ بخشهای دانشهای تجربی از طبیعی، پزشکی، داروسازی و کیمیا. ١٣٧٩ خ.
(این جلدها، در سلسله انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی انتشار یافته است.)
جلد ششم، دربرگیرندۀ بخشهای دانشهای فلسفه ـ حکمت و فلسفۀ عملی، ١٣٨١ خ ( از این مجلّد ببعد، به وسیلۀ کتابخانۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی منتشر شد).
جلد هفتم و هشتم، دربرگیرندۀ بخش عرفان، ١٣٨٢ خ.
جلد نهم، دربرگیرندۀ بخش کلام و عقاید، ١٣٨٣ خ.
جلد دهم، دربرگیرندۀ بخش اول منظومه‌ها.
جلد یازدهم، در برگیرندۀ بخش دوّم منظومه‌ها.
جلد دوازدهم، در برگیرندۀ بخش سوّم منظومه‌ها.
جلد سیزدهم، در برگیرندۀ بخش اول دیوان‌ها.
فهرستوارۀ کتابهای فارسی که دربرگیرندۀ بیش از ٨۵٠هزار برگه از همه موضوعها ـ مستخرج از ۵٢٠ عنوان کتاب در ١٠٧٠ مجلّد فهرست و کتابنامه فراهم آمده است ـ پیش‌بینی می‌شود دست کم در ٢۵ مجلّد منتشر شود.
مایۀ خرسندی است که مجلّد سیزدهم فهرستوارۀ کتابهای فارسی با بهره‌گیری از بخشی از میراث علمی روانشاد استاد احمد منزوی با کوشش، ویرایش آقای دکتر علی بهرامیان و خانم دکتر ملیحه علی‌نژاد و با همّت تنی چند از همکاران صدیق حوزه طرح فهرست و با حروف‌نگاری و صفحه‌آرایی بخش انتشارات انتشار می‌یابد.»
علی بهرامیان معاون علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نیز در مقدمۀ خود نوشته است: ««فهرستوارۀ کتابهای فارسی» بنای رفیعی است که نیم قرن پیش، زنده یاد استاد احمد منزوی یک تنه پی افکند تا در درجۀ نخست سهم میراث زبان فارسی را در گسترۀ فرهنگ و تمدن انسانی بیشتر آشکار کند و در درجۀ بعد، هر پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران و زبان فارسی، کمابیش به آسانی مطلوب خویش را بجای جست و جو در فهرست‌های گوناگون نسخه‌های خطی و چاپی، که ممکن است چندان در دسترس نباشند، بیابد و از آگاهی‌های مختصر ذیل هر عنوان کتاب، در باب پدیدآورنده و منابع و مآخذ مربوط به آن، راهنمایی بجوید. بدین‌سان، مجموعۀ عظیمی که به همت ستودنی آن دانشی مرد نستوه و همکاران ارجمندش با کوشش بسیار پدید آمد، خود گونه‌ای از «دانشنامه نویسی» است در موضوع کتاب و نوشته‌های فارسی. ریاست محترم مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جناب‌آقای بجنوردی و ریاست کتابخانۀ مرکز، جناب‌آقای مجیدی، کوشیدند راه استاد چنان که او می‌پسندید و بدان دلبستگی داشت، ادامه یابد.
با این همه، یادداشت‌ها و «برگه‌های» فهرستواره از زمان ضایعۀ فقدان استاد از هر جهت به تکمیل و بازبینی نیاز داشت، زیرا ناگفته پیداست که از آن هنگام تاکنون، فهرست‌های جدیدی منتشر شده است و افزون بر آن، کتابخانه‌های بسیاری در ایران و جهان، نسخه‌ها یا اوراقی از نسخه‌های خود، یا دست‌کم اطلاعاتی از آن را، فهرست شده یا ناشده، در پایگاه‌های الکترونیکی در معرض استفادۀ اهل تحقیق قرار داده‌اند. همچنین، برای ثبت و ضبط اطلاعات ذیل هر عنوان و معرفی مآخذ احوال و آثار پدیدآورندگان، اینک امکانات گسترده‌تری در دست است. بنابراین، گرچه در تألیف گردآوری فهرستواره، یادداشت‌ها و برگه‌های فراهم آمدۀ استاد منزوی و یاران ارجمند ایشان اساس کار است، چنان که ملاحظه خواهد شد، کوشش شده است تا حد ممکن اطلاعات از هر جهت تکمیل و تصحیح شود.
اینک که جلد سیزدهم فهرستواره، مشتمل بر ادامۀ دیوان‌های شعر، به محضر دوستداران ادب پارسی تقدیم می‌شود، وظیفۀ خود می‌دانم نخست از ریاست محترم مرکز جناب‌آقای بجنوردی و ریاست انتشارات مرکز جناب‌آقای محسن بجنوردی سپاسگزاری کنم. افزون بر همکارانی که در تهیه و تدارک فهرستواره نقش داشته‌اند و در آغاز به نام شریف ایشان اشاره شده است، سهم چشمگیر در تهیه و تصحیح و تکمیل مطالب از آن همکار ارجمند سرکار خانم دکتر ملیحه علی‌نژاد است. همچنین از همکاران بزرگوار بخش انتشارات تشکر و قدردانی می‌کنم و برای ایشان توفیق روزافزون آرزو دارم.»
جلد سیزدهم «فهرستوارۀ کتابهای فارسی» در ٨٣٢ صفحه، با شمارگان ٢٠٠ نسخه منتشر شد.
نظر شما