سور آخر سال را تلخ نکنیم

به گزارش ایرنا، هنوز هم زیادند پا به سن گذاشته هایی که با وجود ضعف ناشی از کهولت سن اما در شب چهارشنبه سوری از روی آتش رد می شوند و در کنار خانواده روزهای خوشی را با یکدیگر سپری می‌کنند.

به عقیده غربی ها، پایبندی به سنت ها و رسوم کهن خوب، مانند نقطه عطفی در فراز و نشیب مسیر زندگی هر فرد قرار دارد که می تواند او را برای روزهای سخت، آماده و قوی سازد، چه برسد به ما شرقی ها که با وجود آیین های غنی و متدبرانه خواهیم توانست کوله باری از اندوخته ها را با خود همراه کنیم.

اما اخیرا بعضی از این سنت ها به واسطه ناآگاهی از علت و فلسفه وجودی آن دستخوش تغییراتی شده و شکل مخرب به خود گرفته که چهارشنبه سوری از آن جمله است.

این روزها سنت های غنی این شب که آدم ها را به یکدیگر نزدیک می کرد به صدای مهیب و شعله های بلند تغییر شکل داده که باعث شده حتی بیشتر سالمندان و افراد آسیب پذیر از جمله زنان باردار از چند روز قبل از این مراسم از خانه بیرون نیایند.

سکته پرندگان و معلولیت و فوت شهروندان

شدت این رفتارهای مخرب به حدی است که حتی سعید میرزاحسینی، معاون منابع انسانی محیط زیست استان قزوین می‌گوید: متاسفانه در چهارشنبه سوری تا ۱۳ به بدر یک بازه زمانی را داریم که بیشترین آسیب به محیط زیست وارد می شود.

وی ضمن تاکید بر عوارض و آسیب‌هایی که انفجار و صدای ناشی از آن در منطقه شهری برای مردم ایجاد می کند، جانوران را نیز از این آسیب بی بهره نمی داند و اظهار می کند: صدای انفجار در اغلب مواقع باعث می شود که پرندگان از آشیانه خود بیرون بروند و با اجسام سخت مثل دیوار و پنجره برخورد کنند و آسیب ببنند، همینطور در بسیاری حیوانات منجر به سکته می‌شود.

میرزا حسینی با تاکید بر اینکه انفجار مواد محترقه به دلیل وجود گوگرد و سرب هوای شهر را نیز آلوده می کند، معتقد است که مردم برای روشن کردن آتش به درختان هجوم می برند و شاخه های جوان را می برند در حالی که گذشتگان ما تنها خارهای خشکی به نام ورک را برای آتش افروزی استفاده می کردند و هیچ آسیبی به طبیعت وارد نمی‌شد.

اسماعیلی: حوادث مربوط به چهارشنبه سوری سال گذشته با افزایش ۵۰ درصدی روبرو بود.

حوادث چهارشنبه آخر سال در حدی است که حسن اسماعیلی، رییس مرکز اورژانس و مدیرحوادث دانشگاه علوم پزشکی قزوین نیز اظهار کرد در اسفند ماه سال ۱۴۰۱ حوادث مربوط به چهارشنبه سوری نسبت به سال ۱۴۰۰ با افزایش ۵۰ درصدی روبرو بود و تعداد ۱۶۹ شهروند قزوینی در حوادث سال گذشته آسیب دیدند، تا جایی که یک جوان ۱۷ ساله نیز به علت جراحت ناشی از احتراق مواد محترقه جان باخت.

وی افزود: از این میان سه نفر دچار قطع عضو و سه نفر از ناحیه چشم دچار معلولیت شدند که آسیب های جبران ناپذیری همراه داشت.

همچنین بر اساس این آمار تعداد ۷۳ شهروند از آسیب دیدگان سال گذشته عابران پیاده بودند که فقط از کنار آتش بازی عبور کرده و یا تماشاگر آن بودند اما سلامتی خودشان را به خطر انداختند.

اسماعیلی بیش از ۸۵ درصد مصدومان را جزو کودکان و نوجوانان برشمرد و تاکید کرد: همین آمار نشان می دهد که خانواده ها باید بیشتر مراقب بچه‌ها باشند.

چهره آشکار چهارشنبه سوری، خشونت است

بیدا میرحسینی، دارای مدرک دکترای جامعه شناسی نیز تایید می کند که طی حداقل ۲ دهه اخیر آیین باشکوه و همدلانه چهارشنبه سوری تغییرات ناشایستی را به خود گرفته که وجه آشکار آن خشونت است، وی در این مورد توضیح می دهد: تظاهرات رفتاری در این شب در سال های اخیر به هیچ وجه ریشه در فرهنگ ایرانی نداشته و برهم زننده درک لذت از این آیین دیرینه است.

میرحسینی با تاکید بر اینکه خشونت را نمی توان تنها به چهارشنبه سوری محدود کرد، افزود: باید توجه نمود که نیاز عاطفی، احساسی و هیجانی نوجوانان و جوانان با دیگر اعضای جامعه متفاوت است و با بهره مندی نوجوانان از تفریحات سالم، اوقات فراغت لذتبخش و فراهم کردن امکان تخلیه هیجانات، چنین مواردی مشاهده نمی‌شود.

وی همچنین تصریح کرد: درک تنوع خواسته‌ها و نیازهای انسان‌ها می تواند مانع از این شود که این آیین تاریخی تبدیل به یک مساله مخاطره آمیز شود.

میرحسینی در مورد علت وجود جشن‌هایی از قبیل چهارشنبه سوری تصریح می‌کند: فرهنگ های مختلف با عناصر فرهنگی متفاوت تلاش می‌کنند که روح جمعی حاکم بر جامعه را تقویت کنند و جشن های نمادین یکی از همین شیوه های هم پیوندی و هم کنشی میان مردم هستند.

وی این هم پیوندی را در راستای حفظ و احترام به حافظه تاریخی مشترک مردم دانست و اظهار کرد: در واقع از طریق سنت‌ها و آیین‌ها مردمان یک جامعه را با همدلی، گذشته مشترک، اکنون در هم تنیده و آینده دور در کنار هم، مرور و یا به تصویر می‌کشند.

سنت‌های دیرین ایرانیان یا هجوم فرهنگ بیگانه همراه است

طبق شواهد به نظر می رسد این مراسم در گذشته خطرناک نبوده و به شدت امروزی نیز آسیبی نداشته است؛ مهدی نورمحمدی تاریخ پژوه و قزوین شناس نیز درباره رسوم شب چهارشنبه سوری بر بی خطر بودن آن در گذشته تاکید می کند و در ادامه تصریح کرد: تا همین ۲ سه دهه قبل رسوم چهارشنبه سوری بی خطر بودند، مثلا مراسمی مثل قاشق زنی برگزار می شد که در آن آقایان چادر سر می کردند و جلوی خانه آشنا و فامیل می رفتند و تا ظرف خوراکیشان پر نمی شد دست از قاشق زنی برنمی داشتند.

وی در کنار نواختن شیپور و دهل به عنوان رسوم این شب، خوردن آجیل مشکل گشا که آجیلی شیرین است را نیز مرسوم می داند و توضیح می دهد: شکستن یک کوزه به عنوان از بین بردن نماد کهنگی نیز در شب چهارشنبه سوری انجام می شد.

نورمحمدی: ورود مواد محترقه به آداب و رسوم ما از فرهنگ چینی آمده است.

در حالی که امروزه مواد محترقه خطرناک منجر به آسیب های جدی و سوختگی و حتی قطع عضو یا از دست رفتن جان افراد می شود، نورمحمدی اما معتقد است که ورود مواد محترقه به آداب و رسوم ما از فرهنگ چینی آمده و ما در فرهنگ قدیم چنین چیزی را نداشتیم، وی توضیح می دهد: آتش افروزی های امروزه اصلا مرسوم نبوده و پریدن از روی آتشی که با گیاه ورک روشن شده باشد سنت اصلی این شب خصوصا در قزوین بوده است.

وی ورک را گیاهی می داند که از بیرون شهر چیده می شد و خیلی کم خطر بود و به یاد دارد که شعله آتش ناشی از سوختن ورک ارتفاع زیادی هم نمی گرفته است.

گشایش درهای رحمت در چهارشنبه سوری

ندا خویینی، اسطوره پژوه نیز درباره فلسفه چهارشنبه سوری می گوید: خانه تکانی ها باید تا پیش از شب چهارشنبه سوری تمام شود، دلیل اینکه قدیمی‌ها می گویند تا قبل از چهارشنبه سوری همه چیز باید پاک و خانه ها نیز مرتب باشند، این است که افراد احساس خیر و پاکی بیشتری را تا قبل از نوروز احساس کنند.

به گفته وی، در چهارشنبه سوری دعاهای زیادی مستجاب می شود و درهای رحمت خداوند در این شب باز است و دعاهای فراوانی مستجاب خواهد شد، به همین خاطر گذشتگان ما در حاشیه این مراسم به دعا و عبادت می‌پرداختند.

هدف از این جشن‌ها این بود که خانواده‌های ما در گذشته حال بهتری داشته باشند و چقدر بهتر بود اگر به شیوه گذشته با همان رسوم انجام می شد و اصالتش نیز حفظ می‌شد.

سخن آخر: هر سال شاهدیم که اموال عمومی زیادی به مناسبت چهارشنبه سوری تخریب می شوند که دوباره باید با هزینه زیاد از بیت المال احیا و تعمیر شوند و علاوه بر این شاهد فاصله گرفتن از سنت های اصیل و رسوم غنی ایرانی هستیم؛ برخی معتقدند می توان در مناسباتی مثل اعیاد مذهبی و تولد ائمه جشن ها را پررنگتر ببینیم و مناسبت‌های مرسوم را با مواد محترقه بی خطر جشن بگیریم؛ همچنین تصمیم گیرندگان با اطلاع رسانی درباره ریشه‌های فرهنگی و فلسفه وجودی آیین‌ها و با به کار گرفتن نظرات کارشناسان و متخصصین امر در سال های آتی این موج خشونت را تعدیل کنند و هویت و ریشه های رسوم کهن ایرانی را باز زنده سازی کنند.