به گزارش ایرنا، جدا از تمام آنچه درباره آسیب های کودک همسری شنیده و دیده ایم، این پدیده به عقیده بسیاری از کارشناسان نقض کامل حقوق کودک به شمار می رود تا جایی که آسیب های زیاد جسمانی، روانی و اجتماعی از خود در جامعه برجای می گذارد.
کودک همسری اتفاق ناگواری که هنوز در میان بعضی اقوام و جوامع رایج است و با وجود اینکه هر روز اطلاعات درباره آسیب های آن بیشتر منتشر می شود، اما همچنان شاهد رواج آن هستیم.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز قزوین در این رابطه گفت و گویی را با معصومه دشتگرد، کارشناس ارشد روانشناسی اداره کل بهزیستی استان انجام داده که در ادامه آن را می خوانیم.
ایرنا. در ابتدا تعریفی از کودک را ارایه دهید و اینکه چرا پدیده کودک همسری امر نکوهیده به شمار می رود؟
بر اساس مفاد پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، کودک به فردی گفته می‌شود که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد، در میان مسایلی که حقوق کودکان را به مخاطره می‌اندازد، ازدواج کودک یکی از مسایلی است که تعداد زیادی از کودکان را از حقوق خود محروم می‌نماید.
براساس کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، ازدواج اجباری و زود هنگام کودکان، حق وی را برای محافظت در برابر اعمال مضر و سوء استفاده سلب می کند و حق رشد را از آنان می گیرد، اکثر کشورها از جمله ایران نیز این کنوانسیون را تصویب کرده اند، با این حال سن رضایت برای این مساله متفاوت بوده، کمترین سن توصیه شده برای ازدواج توسط سازمان ملل متحد ۱۸ سال تمام اعلام شده است.
ایرنا. درباره ایجاد تعارض میان ازدواج و کودکی بگویید؟
ازدواج یکی از مهمترین تصمیم های زندگی هر فرد است که تاثیرات مستقیم زیادی در زندگی و آینده وی دارد، ازدواج در سن پایین، گرفتن حقوق انسانی کودک و گرفتن حق تصمیم‌گیری از او برای زندگی‌اش است، در ازدواج مسوولیت سنگینی به کودک سپرده می‌شود که این مسوولیت ممکن است متناسب با توانایی عقلی، احساسی و جسمی او نباشد.
ایرنا. به لحاظ قانونی ازدواج کودکان در کشور ما چگونه تعریف شده است؟
ازدواج کودک زیر ۱۸سال با اجازه ولی و با رای دادگاه غیر قانونی نیست، اما همین که فردی برای ازدواج نیاز به اجازه ولی خود دارد، نشان می دهد که کودک توانایی تصمیم گیری نداشته و به بلوغ عقلی نرسیده است.
علاوه بر این، ازدواج کودک یعنی کودک قبل از اینکه از نظر جسمی و روانی آماده شود، مجبور به ورود به دنیای بزرگسالی می شود، در این صورت ازدواج او تماما همراه با آسیب خواهد بود و متاسفانه کودک همسری اغلب اینطور است که کودکان دختر با مردانی بزرگتر از خود و حتی مسن ازدواج می کنند که این خود نوعی کودک آزاری بوده و از لحاظ جسمی، روانی، عاطفی و جنسی به وی آسیب می زند.
ایرنا. بنابراین به عقیده شما کودک همسری، نوعی کودک آزاری است؟
کودکان اغلب با ازدواج زود هنگام از حقوق خود در مورد بهداشت، آموزش، ایمنی و مشارکت محروم می شوند، دخترانی که در سنین جوانی ازدواج کرده اند، با تاثیرات اقتصادی مادام‌العمر، کمتر به ادامه تحصیل می پردازند؛ اغلب منزوی هستند و آزادی آنان محدود می شود، همینطور بیشتر در معرض خطر خشونت فیزیکی و جنسی و حتی خیانت هستند که ما به این پدیده کودک آزاری می گوییم.
ایرنا. اینطور که فرمودید کودک همسری بیشتر در میان دختران شایع است، از عوارضی که کودک همسری برای دخران دارد بگویید.
دخترانی که در سنین کودکی ازدواج می کنند کمتر احتمال دارد به پتانسیل کامل خود برسند، عزت نفس کودکان ازدواج کرده از بین می رود و آنها در مرحله حساس زندگی خود با جدایی از خانواده و دوستان روبرو می شوند، از آنان انتظار می رود به جای رفتن به مدرسه و بازی، نقش یک زن بالغ را ایفا کنند و خانه داری کرده و تشکیل خانواده دهند.
ایرنا. آیا حمایت قانونی از تحصیلات در کودک همسری وجود دارد؟
به لحاظ قانونی، برابر ماده ۲۳ آیین نامه اجرایی قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ماده ۶، (اصلاحی نهم آبان ماه ۱۴۰۰) تحصیل تا پایان دوره متوسطه برای طفل و نوجوان الزامی است، هر یک از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی و تمام اشخاصی که مسوولیت نگهداری، مراقبت و تربیت طفل و نوجوان را برعهده دارند، موظفند شرایط و موجبات تحصیل طفل و نوجوان واجد شرایط را در مدرسه یا مرکز نگهداری فراهم آورند.
اما متاسفانه ازدواج در سن پایین به معنی بازماندن و محرومیت از تحصیل و نیز از دست دادن بالقوه حق اشتغال است، بسیاری از کودکان پس از ازدواج برای تمرکز بر مسوولیت های خانگی یا تربیت فرزندان خود مجبور به ترک تحصیل می شوند.
ایرنا. ترک تحصیل کودک چه آثاری برای او و جامعه به همراه دارد؟
ترک تحصیل کودکان موجب از بین رفتن استعدادهای نهفته آنان می شود و بسیاری از آنان این حسرت و ناکامی را تا آخر عمر خود به دوش می کشند، اما این تبعات تنها برای کودک نیست، تبعات آن گریبانگیر جامعه را نیز خواهد گرفت به صورتی که جامعه نیز از برخی استعداد ها محروم می شود و بر رشد و پیشرفت جامعه تاثیر منفی خواهد گذاشت.
کودکان قربانی کودک همسری فرصت رشد، یادگیری و درک کامل پتانسیل خود را از دست می دهند و بدون آموزش، آنها قادر به پایان دادن به چرخه فقر برای خود یا خانواده خود نیستند، بدون آموزش و مهارت و حرفه ای از بازار کار جا مانده و نمی توانند به بلوغ فکری، اقتصادی، استقلال شخصی و مالی دست پیدا کنند.
ایرنا. چه عاملی بیشتر از همه دلیل کودک همسری است؟
از میان عواملی که موجب ازدواج کودکان می شود، می توان به مساله فقر اشاره کرد و این مساله یک پیامد متداوم است، یعنی نسل به نسل تکرار می شود و فقر قربانی می گیرد.
ایرنا. تبعات جسمانی کودک همسری چیست؟
ازدواج اجباری کودکان پیامدهای مخربی بر سلامت و رشد دختران دارد چرا که از نظر جسمی و روانی برای مادر شدن آمادگی ندارند، همچنین پرخاشگری کودکان در این دسته از افراد بیشتر است و ممکن است به خود و دیگران آسیب جسمانی وارد کنند.
دختران جوان هنوز درک کاملی از سلامت خود ندارند، بسیاری از آنها با یک پسر یا مرد بزرگتر ازدواج می کنند و به سختی می توانند نیازهای خود را بیان کنند، بیشتر احتمال دارد که مورد خشونت خانگی هم قرار بگیرند و البته ازدواج و بارداری در سنین پایین سلامت کودکان را نیز به خطر می اندازد، در واقع این بچه ها در سنینی که هنوز رشد استخوانی و جسمی و جنسی شان تکمیل نشده مجبور به انجام تکالیف زناشویی هستند.
نوجوان در این سن علاوه بر استرس های نوجوانی متحمل استرس ازدواج و بارداری هم می‌شوند و شیوع اختلالات خلقی از جمله افسردگی، اختلالات اضطرابی، وسواس و اختلالات پانیک، فقدان رسیدن به استقلال شخصی و بلوغ فکری، جدایی از خانواده و دوستان و از دست دادن حمایت آنها، و طرد شدن از سوی همسالانشان می شود.
ایرنا. بارداری در سنین پایین به لحاظ پزشکی چه خطراتی دارد؟
پژوهش ها نشان داده که در این گروه، بارداری به فاصله بسیار کمی (یعنی حدود یک تا ۲سال بعد از ازدواج) رخ می‌دهد، از نظر پزشکی بارداری در بین این گروه ریسک تجمعی دارد، چون هم اولین بارداری است که خطرات خاص خود را به همراه دارد و هم اینکه در سنین پایین اتفاق افتاده که در واقع ریسک آن برای مادر مضاعف می‌شود و مسایلی مثل زایمان زودرس، سقط، خونریزی،عفونت و مرگ و میر جان مادران را تهدید می‌کند، حتی اگر جان سالم به در ببرند، به دلیل کامل نبود رشد استخوانی و دستگاه تولید مثل دچار تبعاتی می‌شوند.
از طرف دیگر کودکان حاصل از بارداری در سن پایین نیز در خطر هستند و میزان مرگ و میر نوزادان در این گروه بیشتر از زنان سنین بالای ۱۸ سال است و همچنین وزن پایین تولد و سو تغذیه از جمله مسایلی است که سلامت نوزادان مادران با سن پایین را تهدید می کند.
ایرنا. از نظر روانی کودک همسری چه تبعاتی دارد؟
ازدواج در سن پایین سلامت روانی را هم به خطر می اندازد، از جمله اینکه نوجوان در این سن علاوه بر استرس های نوجوانی متحمل استرس ازدواج و بارداری هم می‌شوند و شیوع اختلالات خلقی از جمله افسردگی، اختلالات اضطرابی، وسواس و اختلالات پانیک، فقدان رسیدن به استقلال شخصی و بلوغ فکری، جدایی از خانواده و دوستان و از دست دادن حمایت آنان و طرد شدن از سوی همسالانشان می شود،
علاوه بر این در چنین ازدواج‌هایی، به ویژه ازدواج دختربچه‌ها با مردانی که اختلاف سنی زیادی با آنها دارند، با توجه به مناسبات نابرابر قدرت در خانواده، این همسران کوچک تحت ستم و سرکوب قرار می گیرند و خطر خشونت خانگی با همه اشکالش (کلامی، روانی، فیزیکی، جنسی) علیه آنها را افزایش می‌دهد، که این خشونت نه تنها از طرف شوهر بلکه از طرف اطرافیانش هم به دختربچه اعمال می‌شود.
ایرنا. از تبعات اجتماعی کودک همسری هم لطفا بگویید؟
کودکی که ازدواج می کند، دوره کودکی اش تباه شده است، زندگی متعادل، زندگی ای است که فرد همه مراحل زندگی اش را به خوبی سپری کرده باشد و اما زندگی برای کودکی که ازدواج کرده، نامتعادل خواهد شد، زیرا هرگز کودکی را مزه نکرده است؛ این حس خلا در بزرگسالی، همواره با وی خواهد بود و تاثیرات منفی روانی آن بر فرد، خانواده و جامعه دیر یا زود خود را نشان خواهد داد.
ایرنا. پس به عقیده شما عموما کودک همسران نمی توانند زندگی موفقی تشکیل دهند؟
متاسفانه طبق آمار و مشاهدات، بسیاری از این کودکان به دلیل نداشتن مهارت های لازم در زندگی زناشویی شکست خورده و با ناکامی به زندگی مشترک خود پایان می دهند، به دلیل نداشتن شغل، حرفه و مهمتر از آن نداشتن حس عزت و اعتماد به نفس احساس شکست و سرخوردگی داشته و به افسردگی و اضطراب مبتلا می شوند، منزوی شده و از جامعه جدا می افتند و این حس طرد شدگی می تواند زندگی آنها را به مخاطره بیاندازد.
همچنین از دیگر تبعات کودک همسری طلاق و بیوه شدن دختران در سن کم و طلاق های عاطفی زوجین پس از افزایش سن اشاره کرد که موجب افزایش خیانت، فساد و بی بند و باری و اخلال در نظم عمومی می شود.
ایرنا. سخن آخر.
یکی از مشکلات کودک همسری، تغییر نقش هاست؛ کودک به یک باره از آغوش والدین و خانواده اصلی خود جدا شده و با نقش زن و بعد به عنوان مادر وظایف نقش های زناشویی و مادری را عهده دار می شود، کودکی که خود کودکی نکرده حال با ایفای نقش مادر، بازی های کودکی را که از وی ربوده شده بود به صورت واقعی بازی می کند، بازی که در آن با آزمون و خطا پیش می رود، خطاهایی که می تواند پیامدهای منفی بزرگی برای وی و دیگران و حتی جامعه به همراه داشته باشد.
مادری کودکی که هیچ آموزشی در این خصوص ندیده و بدون هیچ مهارتی حال باید کودک دیگری را تربیت کند، به راستی این کودک چقدر می تواند در نقش مادری خود موفق عمل کند؟ با سرخوردگی های خود چگونه برخورد خواهد کرد و آیا توانایی مراقبت از خود را خواهد داشت؟ می تواند در جامعه به صورت مستقل زندگی نماید؟ اگر در زندگی مشترک شکست خورد، به عنوان زن خود سرپرست و یا به عنوان مادر سرپرست خانوار چگونه می تواند از زندگی و خانواده اش حمایت کند؟ با کدام پشتوانه روانی، آموزشی، حرفه ای ، اقتصادی، اجتماعی به زندگی ادامه خواهد داد؟
نظر شما