عملیات وعده صادق؛ احیای بازدارندگی به سبک ایران

عملیات «وعده صادق» بامداد یکشنبه با هدف پاسخ به حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در دمشق انجام شد، این عملیات که واجد ویژگی هایی همچون قدرت و سرعت به نسبت فاصله جغرافیایی بود، ضمن اینکه توانست ظرفیت ها و توانایی بازدارندگی رژیم صهیونیستی را به چالش بکشد، بازدارندگی ایران در محیط امنیتی را نیز احیا کرد.

برای دهه ها محیط امنیتی ایران از پرچالش ترین محیط امنیتی کشورها حتی در خاورمیانه بوده؛ خاورمیانه ای که خود دهه هاست که با بحران، آشوب و بی ثباتی روبروست. ایراان در ژئوپلیتیکی زیست سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته که به واسطه موقعیت جغرافیایی در مرکز تحولات عمده جهانی قرار داشته حتی زمانی که بحران ها از ایران دور بوده نیز به دلیل همین وضعیت ژئوپلیتیکی، وضعیت جغرافیایی ایران اهمیت بین المللی پیدا کرده است.

در گذار قرن ها و تجربه تاریخی نشان داده که محیط امنیتی ایران در ترجمان محیط ژئوپلیتیکی همواره تاثیر پررنگی در ژئوپلیتیک ایرانی از جمله میزان تهدیدات، خطرات، فرصت ها و منایع داشته است از اینرو و در قالب این تجربه تاریخی، سطوح مختلف حاکمیت های ملی تلاش کرده اند تا با حداقل سازی سطح تهدیدات در فراسوی مرزهای ملی، به حداکثرسازی فرصت ها و منابع شکل دهند.

ادارک ماهوی، شکلی و عملیاتی از محیط پیرامونی درمیان تصمیم گیران و سیاستگذار در این قالب شکل بندی شده که ایران به عنوان یک ژئوپلیتیک قدرت بایستی برای حفظ امنیت در محیط امنیتی خود حضور فعالانه داشته باشد یا با سازوکارهای نظامی، بنیان یک بازدارندگی بسیط را شکل دهد.

بازدارندگی یکی از ساز وکارهای راهبردی- تاکتیکی دولت ها برای کاهش تهدید و افزایش ضریب امنیت کشور در برابر اقدامات تهاجی دیگر دولت هاست.ایران از جمله کشورهایی است که همواره در معرض تهدید از سوی محیط پیرامونی خود قرار دارد از اینرو دولت های مختلف تلاش کرده اند با افزایش قدرت دفاعی و گسترش محیط امنیتی و افزایش ضریب بازدارندگی به واسطه ابزارهایی همچون نفوذ سیاسی- امنیتی، دیپلماسی دفاعی و افزایش توان و ظرفیت ضربه نخست و ضربه دوم، فرایندها و ابزارهای بازدارندگی خود را بازتولید کند.

طی سال های اخیر و به دلیل وضعیت ویژه خاورمیانه به عنوان محیط امنیتی ایران، شکل دهی به ساز وکارهای بازدارندگی از سوی جمهوری اسلامی ایران اهمیت گسترده ای پیدا کرد. خاورمیانه به دلیل افزایش بی ثباتی، بحران، تحرک بالای گروه های تروریستی، حضور قدرت های فرامنطقه ای و شکل گیری دولت های ضعیف اکنون در وضعیت آشوب زده قرار دارد و چنین وضعیت و روندی سبب ساز افزایش تهدیدات امنیتی در محیط پیرامونی ایران شده است.

در این قالب، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده از طریق ساز وکارهای ترکیبی ضریب بازدارندگی خود را افزایش دهد. رخدادهای سال 2011 به این سو نقش یابی گروه های تروریستی در محیط امنیتی ایران، افزایش حضور نظامی قدرت های فرامنطقه ای و تهدیدات نامتقارن باعث شد تا ایران تلاش کند تا از طریق حضور مستشاری در سوریه و افزایش ظرفیت متعارف نظامی با توان ضربه متقابل از طریق موشک های بالستیک و دوربرد، بازدارندگی خود را افزایش دهد.

طی سال های اخیر بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران بازدارندگی تدافعی به معنای ضربه دوم بوده اما در مقاطعی با توجه با افزایش تهدیدات، ایران نیز از ظرفیت بازدارندگی تهاجمی خود بهره برده است. آغاز جنگ غزه و متعاقبا حمله تروریستی رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در دمشق و شهادت جمعی از مستشاران نظامی، باعث گردید تا ایران کنش متقابل محدود را انجام دهد.

هرچند این اقدام ایران واکنشی در مقابل اقدامات تهدیدزا بوده است اما کنش ایران را می توان در ترجمان فرایند جدیدی برای احیای بازدارندگی نیز مورد بررسی قرار داد؛ فرایندی که از عملیات های پهپهادی- موشکی ایران در اربیل آغاز شده بود و اکنون با حملات متعدد رژیم صهیونیستی به حضور مستشاری ایران در سوریه و هدف قرار دادن کنسولگری ایران در دمشق شکل متفاوت تری به خود گرفت. در این چارچو، پیام عملیاتی ایران، ترسیم خطوط جدید و عبور از راهبرد «صبر استراتژیک» بود.

بازدارندگی یکی از ابزارهای مهم و عملیاتی در سیاست خارجی- امنیتی هر کشوری محسوب می شود؛ بازدارندگی سبب ساز دگرش در ابزارهای دفاعی و چشم انداز کشورها می شود. بر این مبنا، دولت ها تلاش می کنند تا با تقویت بازدارندگی، فرایندهای تهدیدزا را کاهش داده و فرایندهای فرصت ساز را افزایش دهند. عملیات «وعده صادق» را می توان از جمله عملیات هایی تحلیل کرد که در چارچوب رویکرد بازدارندگی قرار می گیرد؛ عملیاتی که افزون بر کنترل رفتارهای پرخطر رژیم صهیونیستی در محیط امنیتی ایران، به بازدارندگی بسیط نیز بیانجامد.