کنایه‌های دیواری، تکیه‌گاهی برای تخیل

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، مهدی سحابی را باید از جمله هنرمندانی دانست که پس از مرگش به شهرت رسید. در زمان حیاتش با ترجمه مجموعه داستان ۷ جلدی «در جستجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست شناخته شد. پروژه‌ای سنگین، که در ستایش حجم عظیم‌اش، به قول اهل کتابی فقط ۲ نفر این مجموعه را کامل خواندند؛ مارسل پروست و مهدی سحابی.

هر چند نخستین نمایشگاه انفرادی نقاشی سحابی اوایل دهه ۶۰ به نمایش درآمد و او در حوزه های متنوعی همچون عکاسی خبری، مجسمه سازی و هنر مفهومی تولیدات فاخری داشت ولی همچنان آثار ترجمه سحابی کمتر اجازه داد دیگر وجوه هنری وی، در دوران حیاتش مورد توجه عموم قرار گیرد و زمانی که موزه هنرهای معاصر نمایشگاه مروری بر آثار مهدی سحابی را به نمایش گذاشت اهالی هنر با خلق هایی از این مهدی سحابی روبرو شدند که تحسین اهالی هنر و ادبیات را برانگیخت.

مهدی سحابی هنر را اینگونه تعریف می کند: «هنر در نهایت یک استعاره یا یک کنایه است و نگاه هوشمندانه نگاهی است که به دنبال زبان دومی باشد که از پس زبان ظاهری پیداست.»

میان زبان تصویری و نوشتاری سحابی پیوندی ناگسستنی شکل می گیرد چنان که می توان آثار هنری وی را ترجمان دیگری از آثار ترجمه شده‌اش دانست. واژه‌ها این بار، انگاره و نایماژهایی می‌شوند تا از میان رنگ و فرم و حجم متولد شوند.

حمیدرضا شعیری، استاد نشانه- معناشناسی دانشگاه تربیت مدرس درباره آثار سحابی معتقد است که رازوارگی و معماگونگی آثار سحابی، به همراه تکرار و استمرار، از نکات قابل توجه در کار اوست. آثار سحابی میدان عملیاتی کنش مستمر هستند. او دل به تکرار بست و چهره‌هایی به وجود آورد که تکرار می‌شوند اما مثل هم نیستند.

در آثار سحابی آنچه قابل تأکید است این است که استحاله یک اثر موجب تولید اثر دیگری می‌شود. هر اثر ارجاع به اثر دیگری است، پس باید سحابی را در مجموعه آثارش دید. سحابی ما را از هنر رئالیسم، امپرسیونیسم و... عبور می‌دهد تا هنر منحصر به فرد خود را که هنری سریالی و تکرارگرا است به وجود آورد. او استاد عبور دادن ما از ساختار، برای رسیدن به سطح تخیلی و جوهری است.

تازه ترین نمایشگاه سحابی با عنوان «کنایه‌های دیواری» جمعه ۷ اردیبهشت آغاز به کار کرد و تا جمعه ۲۱ اردیبهشت ادامه خواهد داشت.

سعادت افزود در بیانیه این نمایشگاه آورده است: بررسی عکس‌ها و نقاشی‌های مهدی سحابی از مجموعه «دیوارنگاره»ها، تطبیقی واقف بر فرم و منفصل از محتوا در میان دو مجموعه می‌باشد. این ارتباط هم به لحاظ فرم و هم به لحاظ معنا قابل بررسی است، سحابی در نقاشی‌های مجموعۀ دیوارنگاره‌ها با کشاندن دیوار به سطح نقاشی و در واقع تأکیدی بر خود ابژۀ دیوار به مثابه حضور تا نقاشی، بینشی نو در بازنمایی را رقم زده که ما را به خوبی با جهان‌بینی او آشنا می‌کند.

سحابی با استفاده از فرم‌های تصویری اجتماعی‌ای که در روزهای انقلاب ۵۷ ثبت کرده است، به خلق کنش‌های شخصی خود می‌پردازد. استفاده از تک به تک عناصر تصویری درج شده در دیوارنگاره‌های انقلاب توسط او در نقاشی‌هایش دلالتی بر تسری فضای اجتماع و شهر به فضای نقاشی است.

کنش‌های سحابی در پسِ طنزی ظریف، محتوایی جدی را به چالش می‌کشد و نوعی گفت‌وگو بین سحابی و خویشتن را آغاز می‌کند، می‌توان گفت شعارها عرصۀ بودِ هنرمند می‌شوند و نهایتاً به نمودی ویژه بر سطح بوم می‌انجامند که نزد سحابی فضایی سرشار از حافظه است و گذشته را به اکنون متصل می‌کند. او علاوه بر محتوای اعتراضی-اجتماعی قالب در عکس‌ها نوعی شاعرانگی و لطافت را به نقاشی‌هایش اضافه کرده و محتوای آن را دوپهلو می‌کند.

مهدی سحابی مترجم، خبرنگار، عکاس، نقاش و مجسمه ساز در سال ۱۳۲۲ به دنیا آمد، پس از دریافت دیپلم ریاضی از دبیرستان البرز به دانشکده هنرهای تزیینی وارد شد و شروع به تحصیل در رشته نقاشی کرد. او با گذشت یک سال و نیم تحصیل را نیمه کاره رها کرد و پس از طی سربازی، برای تحصیل در رشته کارگردانی سینما در سال ۱۳۴۶ به ایتالیا رفت و در فرهنگستان هنرهای زیبای رُم مشغول تحصیل شد، اما پس از مدتی سینما را رها کرد تا نقاشی بخواند. او در سال ۱۳۴۷ تحصیل در آکادمی هنرهای زیبای رم را نیز به اتمام نرسانده و به فرانسه رفت.

سحابی در سال ۱۳۵۱ به ایران بازگشت و سراغ ادبیات و ترجمه، روزنامه نگاری، نقاشی و مجسمه سازی رفت. او در ایران و فرانسه زندگی می کرد. مهدی سحابی با ترجمه شاهکارهای ادبی و بهترین انتخاب ها در ترجمه، باری از دوش ادبیات و ترجمه در ایران برداشته و ذهن مخاطب فارسی زبان را با شاهکار هایی از نویسندگان و رمان های تأثیرگذار دنیا آشنا کرده است.

سحابی که برای دیدار با خانواده به پاریس سفر کرده بود در ۱۷ آبان‌ ۱۳۸۸ بر اثر سکته قلبی درگذشت و سپس پیکرش به تهران انتقال یافت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

نمایشگاه انفرادی مهدی سحابی جمعه ۷ اردیبهشت آغاز به کار کرد و تا جمعه ۲۱ اردیبهشت ادامه خواهد داشت.

کتاب «تکاپوی معنا، تحلیل نشانه - معنا شناختی آثار تجسمی مهدی سحابی» به همت گالری مژده، بنیاد سحابی و موزه هنرهای معاصر تهران به چاپ رسیده است و شامل سه مقاله درباره آثار مهدی سحابی است که توسط ژک فونتنی، دنی برتران و ایوان دارو اریس، سه نفر از نشانه‌شناسان مطرح فرانسوی نوشته شده و مرضیه اطهاری نیک عزم و سهراب احمدی ترجمه آن را برعهده داشته‌اند.

گالری مژده واقع در تهران، سعادت آباد، خیابان علامه شمالی، خیابان ۱۸ شرقی، پلاک۲۷ است.