به گزارش ایرنا لرستان همواره در رده استان های پربارش کشور قرار داشته که به دلیل بهره مندی از حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر رودخانه دائمی، کشاورزی همچنان یک پایه ثابت اقتصاد آن بوده و ارزش تولیدات این بخش به ۸۰ هزار میلیارد ریال می رسد که برای استان محرومی چون لرستان رقم خوب و قابل قبولی است.
حدود سه میلیون تن انواع تولیدات کشاورزی از جمله بیش از ٢ میلیون و ٢٠٠ هزار تن محصولات زراعی ، ٣٠٠ هزار تن باغی و بیش از ۴۰۰ هزار تن انواع محصولات دامی سالانه در این استان تولید می شود که البته برای این حجم از تولیدات کشاورزی حدود ۹۳ درصد آب های سطحی و زیرزمینی نیز توسط حدود ۱۶۰ هزار بهره بردار این بخش مصرف می شود.
۸۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در لرستان وجود دارد که به دلیل بارش های مطلوب و وجود رودخانه و چشمه در اغلب مناطق استان، دهه های قبل استقبال چندانی برای تبدیل اراضی دیم به آبی صورت نگرفت و در حالیکه متوسط زمین های آبی کشاورزی کشور ۴۵ تا ۴۶ درصد عنوان می شود اما این رقم در لرستان بین ۲۳ تا ۲۵ درصد است.
به دلیل گستردگی اراضی دیم، کشاورزی لرستان هر سال چشم انتظار سخاوت آسمان است اما با وجود بارش های پرتکرار از مهرماه تا پایان سال گذشته، نصیب چندانی از بارندگی های بهاره نداشته است و همچنان در معرض خشکسالی قرار دارد.
کاهش ۱۲ درصدی بارش ها در لرستان
به گفته معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی لرستان تا اوایل اردیبهشت ماه امسال، بارندگی ها نسبت به مدت مشابه سال زراعی قبل حدود ۱۲ درصد کاهش یافته است و بارندگی های موثر بهاره نیز وضعیت چندان مطلوبی ندارد.
زینب اکبری می گوید: متوسط بارش پهنه ای در لرستان از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون ۴۲۹ میلیمتر بوده که در مقایسه با سال گذشته ۱۲ و در مقایسه با آمار بلندمدت سال زراعی ۱۸ درصد کاهش داشته است.
اما پدیده خشکسالی که این سال ها زیاد به گوش می رسد و مدام در خصوص آن هشدار داده می شود به چه معنا است و از نظر علمی بارندگی نرمال چگونه محاسبه می شود؟
معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی لرستان در این خصوص به ایرنا می گوید: خشکسالی از دیدگاه دستگاه های مختلف تعابیر متفاوتی دارد اما به طور کلی خشکسالی هواشناسی به معنای بارش کمتر از حد نرمال است که منجر به تغییر الگوهای آب و هوا می شود.
اکبری در خصوص ملاک محاسبه بارش های نرمال نیز گفت: میزان بارش های یک دوره آماری ۲۰ تا ۳۰ ساله ایستگاه های هر منطقه محاسبه و میانگین آن به عنوان نرمال بارش در نظر گرفته می شود.
وی اظهار داشت: به طور معمول چنانچه بارش های هر سال کمتر از ۱۰ درصد میزان نرمال باشد، خشکسالی رخ نداده است اما هرچه بارندگی سالانه نسبت به حد نرمال کاهش بیشتری داشته باشد، خشکسالی شدت بیشتری دارد.
معاون هواشناسی لرستان با اشاره به اینکه سال زراعی از ابتدای مهر ماه هرسال تا پایان شهریور سال بعد محاسبه می شود عنوان کرد: با توجه به شرایط بارش ها در سال های اخیر به ویژه ۱۰ دهه گذشته، براساس شاخص های استاندارد هواشناسی، اکثر مناطق با درجات مختلف دچار خشکسالی هستند.
اکبری با اشاره به اینکه در دوره ۱۰ ساله منتهی به پایان سال ۱۴۰۲ خشکسالی لرستان ۸۹ درصد بوده است افزود: از این میزان خشکسالی ۲۲ درصد خفیف، ۴۲ درصد متوسط، ۲۰ درصد شدید و چهار درصد بسیار شدید ثبت شده است.
کاهش حجم آب سدهای استان و سفره های زیرزمینی نیز یکی دیگر از تبعات کاهش بارندگی های بلند مدت و البته پدیده خشکسالی است به نحوی که مدیرعامل شرکت آب منطقه ای لرستان می گوید: سطح آب های زیرزمینی استان در بلندمدت منتهی به سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بطور متوسط حدود ۶.۴ متر افت داشته است.
کاهش ۵۲۲ میلیون مترمکعبی مخازن آب های زیرزمینی
به گفته داریوش حسن نژاد، کاهش مخزن آب های زیرزمینی استان در این مدت حدود ۵۲۲ میلیون مترمکعب بوده که معادل افت سالانه حدود۲۳ سانتیمتر و کسری مخزن حدود ۱۹ میلیون متر مکعب است.
وی اظهار داشت: بیشترین افت سطح آب زیرزمینی در بلندمدت مربوط به محدوده های مطالعاتی کوهدشت و ازنا - الیگودرز به ترتیب با حدود ۲۱.۵ متر و ۹.۴ متر بوده که معادل حجم آب حدود ۱۱۸ و ۱۸۵ میلیون مترمکعب می باشد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای لرستان گفت: کاهش و شکل بارش در سال آبی جاری نسبت به دوره آماری (بلند مدت) باعث شده است که منابع آب زیرزمینی و آبدهی رودخانه های استان همچنان در مقایسه با بلند مدت با کاهش مواجه شود به نحوی که متوسط دبی اندازه گیری شده رودخانه های استان در اسفند ماه سال آبی جاری نسبت به متوسط اسفند ماه طول دوره آماری حدود ۳۹ درصد کاهش داشته اند.
کاهش ۳۳ میلیون مترمکعبی حجم آب حوضه کارون بزرگ در لرستان
حسن نژاد با اشاره به اینکه کمترین حجم بارندگی ها در اسفند ماه سال آبی ۱۴۰۲ - ۱۴۰۳ در محدوده ازنا - الیگودرز اتفاق افتاد افزود: حجم افت در حوضه کارون بزرگ حدود ۳۳ میلیون مترمکعب است.
به گفته وی بیشترین تغییرات افت در این حوضه مربوط به دشت ازنا - الیگودرز با حدود ۱.۱متر افت سطح آب و کسری مخزن حدود ۲۱.۲ میلیون متر مکعب در اسفند ماه سال ۱۴۰۲ نسبت به اسفند ماه سال گذشته است.
مدیرعامل آب منطقه ای لرستان افزود: شبکه بهینه سنجش آب زیرزمینی استان سالانه توسط ۱۰ هزار و ۲۲۱ دهنه چشمه با خروجی حدود ۹۰۲ میلیون مترمکعب، یک هزار و ۶۶۳ رشته قنات با خروجی حدود ۸۰ میلیون مترمکعب و چاه ها با حدود ۷۰۲ میلیون مترمکعب تخلیه می شود.
۵۷ درصد مخزن سدهای لرستان خالی است
حسن‌نژاد اظهار داشت: بنابر آخرین آمار تا اوایل اردیبهشت جاری، ۵۷ درصد از حجم مخازن سدهای استان خالی است.
وی با اشاره به آخرین وضعیت مخازن سدهای لرستان بیان کرد: حجم کل مخزن سدهای مروک، ایوشان، تنگ هاله، خان‌آباد، کزنار و حوضیان ۲۰۸.۷۱ میلیون متر مکعب است که در این مقایسه سد ایوشان با ۹۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل، بالاترین درصد افزایش حجم آب را داشته است.
وی ادامه داد: حجم آب موجود در پشت سدهای استان ۹۰.۱۴ میلیون متر مکعب گزارش شده و در حال حاضر مجموع آب ورودی ۶ سد استان ۷.۷۴ مترمکعب بر ثانیه و آب خروجی ۰.۴۵ متر مکعب بر ثانیه است.
هشدار در خصوص کاهش بارندگی ها و سطح منابع آب زیرزمینی لرستان در حالی جدی گرفته نمی شود که به گفته یک دکترای تخصصی اکولوژی گیاهان زراعی ایران از ۲۰ سال قبل وارد یک دوره ۳۰ ساله خشکسالی شده و میانگین بارندگی ۳۰ ساله ایران ۲۵۰ میلیمتر است بنابراین خسارت به بخش کشاورزی به ویژه اراضی دیم یک واقعیت اجتناب ناپذیر است.
زمان ۷۵ درصد بارندگی ها مناسب نیست
به گفته بهروز میر متوسط بارش سالانه در کشورهای اروپایی بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیمتر است با این تفاوت که در کشور ما تبخیر و تعرق به علت افزایش درجه حرارت، بیشتر است.
وی می گوید: مشکل دیگر این است که ۷۰ درصد بارندگی های ایران در ۲۵ درصد مساحت کل کشور رخ می دهد و تنها ۲۵ درصد از این بارندگی ها در فصل و زمان مورد نیاز آبیاری است.
این کارشناس کشاورزی اعتقاد دارد: پدیده خشکسالی تا سال ۲۰۵۰ پیش بینی شده است و ۷۵ درصد جمعیت جهان را به دلیل تغییرات اقلیمی، با خطر مواجه می کند که علاوه بر خشکسالی، بارش های سیل آسا نیز جزو این تغییرات محسوب می شود.
میر با اشاره به افزایش انتشار گازهای گلخانه ای به دلیل تغییر کاربری اراضی کشارزی توسط بشر گفت: خشکسالی در انواع هواشناسی، کشاورزی، کشاورزی هیدرولوژی یا کاهش منابع آب های زیرزمینی و رودخانه ها، و اقتصادی و امنیتی تعریف می شود که خشکسالی هواشناسی به معنای کاهش بارندگی نسبت به بلند مدت است و خشکسالی کشاورزی زمانی که رطوبت موجود خاک کمتر از میزان مورد نیاز گیاه باشد رخ می دهد.
لرستان، مواجه با تنش خشکسالی
وی گفت: میانگین ۵۰ ساله بارندگی در لرستان ۵۲۲.۹ میلیمتر است که ۲ ایستگاه شول آباد با ۹۱۵ میلیمتر و سپیددشت ۷۱۱ میلیمتر اختلاف معناداری با سایر ایستگاه ها دارند و با حذف آنها، میانگین بارندگی استان به ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیمتر می رسد و جزو استان هایی خواهیم بود که همیشه با تنش خشکسالی مواجه می شویم.
این دکترای تخصصی اکولوژی گیاهان زراعی با اشاره به وجود ۶۰ نقطه همگن، اقلیم و ریزاقلیم های مختلف در لرستان و بروز ۲ خشکسالی در سال های ۹۹ تا ۱۴۰۱، افزود: لرستان طی سال زراعی ۱۴۰۰- ۱۴۰۱ جزو هفت استان خشکسال کشور و سال زراعی گذشته جزو ۱۳ استان کم بارش بود.
به گفته میر در سال زراعی جاری نیز لرستان تا ۳۰ آذر جزو پنج استان کم بارش کشور بود و بر خلاف پیش بینی های هواشناسی در ابتدای سال مبنی بر تعجیل در بارندگی، پاییز زودرس و افزایش بارش ها، متاسفانه این مهم در اکثر نقاط کشور و لرستان صدق نکرد.
وی ادامه داد: بارش ها با تاخیر مواجه و در مقایسه با بلند مدت تا تاریخ ۳۰ آذر ۱۴۰۲، حدود ۱۰۵ میلیمتر کاهش بارندگی در استان ثبت شد که بارش ها از بهمن ماه روند به نسبت خوبی گرفت و کمی جبران شد اما همچنان با خطر کم آبی مواجه هستیم.
ازنا و الیگودرز، کم بارش ترین ها
این دکترای تخصصی اکولوژی گیاهان زراعی گفت: از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون میانگین بارندگی ها در استان ۴۳۵ تا ۴۰۰ میلیمتر بوده است که الیگودرز با ۲۸۷ و ازنا با ۲۸۸ میلیمتر، هم تاخیر در بارش ها و هم کمبود و کاهش بارندگی داشته اند و این امر در کاهش تولید محصولات استراتژیکی مانند جو و دیم تاثیرگذار خواهد بود.
میر با اشاره به کمبود بارش ها در برخی نقاط خرم آباد و دشت سیلاخور نیز افزود: هم اکنون با وقفه ۲۰ تا ۲۵ روزه بارش های بهاره در کل استان مواجه هستیم و با پیش بینی خوش بینانه برای بارش های بهاری، باز هم احتمال کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصد عملکرد در ازنا و الیگودرز وجود دارد.
وی همچنین در خصوص روند اجرای طرح الگوی کشت در لرستان تصریح کرد: الگوی کشت فراقوه ای و فراسازمانی است و باید وزارتخانه های مختلف تعامل کنند تا چالش ها مدیریت شود به نحوی که تدوین الگو وظیفه وزارت جهاد کشاورزی و اجرای آن نیازمند همکاری دستگاه های بیرونی است.
وی تاکید کرد: اهداف کوتاه مدت کشاورز باید با اهداف میان مدت و بلند مدت کلان هماهنگ باشد همچنین کشت محصولات بهاره باید به پاییزه تغییر یابد تا بارش های بیشتری نصیب زمین شود.
نظر شما