ضرورت حفظ محیط زیست، شرط حیات و بقای انسان

به گزارش خبرنگار ایرنا، این روزها اهمیت موضوع محیط زیست مساله ای نیست که کسی از آن اطلاعی نداشته باشد، اما حفظ محیط زیست آن قدرها که باید برای بسیاری اهمیت ندارد، به نظر می رسد اهمیت این مساله برای بسیاری از ما مغفول مانده و به واسطه قطع ارتباطی ایجاد شده در سبک زندگی تکنولوژیک و شهرنشینی با طبیعت، بیش از گذشته کم رنگ تر نیز شده است.

بدون تردید، طی دهه های گذشته و با گسترش آنی شهرها که همزمان با رشد و توسعه تکنولوژی های پیشرفته ایجاد و به دنبال آن نیز، گرایش مردم به زندگی ماشینی، کلان شهرهایی را پدید آورد که به دنبال آن نیز آلودگی و تخریب محیط زیست و نابودی پوشش های گیاهی حاشیه این مناطق را به دنبال داشت.

این در حالی است که همزمان با توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت، رفته رفته انسان از محیط طبیعی خود دور و در تراکم جمعیت شهری نیز گم شد اما این روند امروزه به جایی رسیده که انسان ماشینی تنها نیاز و احتیاج خود را در پیرامون طبیعت جستجو می کند و به همین جهت کانون توجه آن نیز به سوی حفظ محیط زیست و توسعه آن معطوف شده است.

انسان امروزی برای رسیدن به توسعه پایدار محیط زیست در کنار زندگی شهری خود با چالش های زیادی روبرو بوده که برای رسیدن به آن نیازمند ارایه راهکارهای اساسی و در عین حال حمایت مسوولان دستگاه های عالی اجرایی می باشد.

خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز قزوین در این راستا با شیما کبیری، دکتری مهندسی منابع آب که در حدود ۱۵ سال است در حوزه آب و محیط زیست فعالیت می کند گفت و گویی داشته است.

وی حدود ۱۰ سال سابقه تدریس در این حوزه را در دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی سطح استان دارد و بیش از ۴۰ دوره آموزشی تخصصی را حوزه های آب، محیط زیست، کشاورزی و میراث تاریخی و فرهنگی گذرانده است،

بیش از ۳۵ مقاله علمی و پژوهشی در حوزه های مورد اشاره و یک کتاب تخصصی با عنوان "اصول هیدرولوژی برف" را به نیز چاپ رسانده است.

ایرنا. در ابتدا تعریفی از محیط زیست و اهمیت و نقش آن در زندگی انسان را ارایه دهید.

در خصوص محیط زیست، تعاریف مختلفی وجود دارد اما اگر بخواهیم به زبانی ساده تعریفی از آن داشته باشیم در واقع به معنی محیطی که در آن زیست می کنیم، یعنی محل زندگی و تامین کننده اصلی ترین نیازهای یک انسان است.

پس در یک تعریف کلی محیط زیست عبارت است از "مجموعه شرایط و عوامل بیرونی، که در طول عمر یا زندگی یک موجود زنده، مانند انسان بر او اثر می گذارد"، بنابراین آب، هوا، خاک، اقلیم، گیاهان، جانوران و سایر موجودات که برروی سیاره زمین وجود دارند و با یکدیگر در ارتباط ۲ طرفه هستند، محیط زیست مرتبط با انسان ها را تشکیل می دهند، این محیط زیست می تواند طبیعت اطراف ما باشد و یا محیطی که توسط خود انسان ها ساخته شده است که همه این موارد نشان از اهمیت محیط زیست و ضرورت حفظ و نگهداری آن را مشخص می کند.

ایرنا. در مورد اینکه چرا محیط زیست باید برای ما اهمیت داشته باشه بیشتر توضیح دهید.

در سال های اخیر با رشد قابل توجه جمعیت و صنعتی شدن کشورها و در واقع خودخواهی و زیاده خواهی های ما انسان ها، آسیب های جدی به محیط زیست وارد شده، این در حالی است که حیات و بقای انسان ها به محیط زیست وابسته است و باید از آن به بهترین شکل محافظت کنیم، آب و خاک سالم، هوای پاک، غذای سالم و اکسیژن کافی نیازهای بشر امروزی است که همگی از طریق منابع موجود در محیط زیست و طبیعت تامین می شود.

ایرنا. امروزه نگاه به محیط زیست در مقایسه با گذشته چه تفاوتی دارد؟

در مراحل مختلف زندگی انسان مانند غارنشینی، روستا نشینی و حتی شهر نشینی و به وجود آمدن تمدن های نخستین، بشر تصرفی جزیی در محیط زیست داشته است، این تصرف برای محیط زیست ضرری نداشت تا جایی که طبیعت نیز به راحتی این تصرفات را تحمل، جبران و بازسازی کرده است به طوری که می توان گفت، در این دوره محیط زیست به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده بود.

ایرانیان نیز ارزش زیادی برای عناصر طبیعی مانند آب، خاک، هوا، باد قایل بودند و به همان اندازه که سالم ماندن بدنشان برایشان اهمیت داشت، برای سلامت و نگهداری عناصر طبیعی هم کوشا بودند، در ایران باستان، شادی مردم را همراه با شادمانی زندگی برای گیاهان، جانوران، زمین و جهان می خواستند.

اما دوره اخیر، دوره تسلط انسان بر محیط زیست و طبیعت بود، به طور قطع با پیشرفت علم، انسان ها هر روز با اختراع و اکتشافاتی جدید، راه های مهار طبیعت و غلبه بر آن را آموختند و با دست یافتن بشر به صنعت ماشینی و به وجود آوردن کارخانه های کوچک و بزرگ، رابطه خود را با طبیعت دگرگون کردند، به این صورت که برای افزایش تولید، منابع بیشتری را مورد بهره برداری قرار دادند و در نتیجه صدمات بیشتری به طبیعت وارد کردند و در اثر این امر، طبیعت رو به تخریب و نابودی گذاشت.

در این دوره، انسان این اجازه را به خود داد که با تصرفات بی رویه، تعادل اکولوژیک طبیعت را بر هم زده و علاوه بر تخریب محیط زیست، آلودگی های وحشتناکی را نیز به آن اضافه نماید، در واقع انسان فکر می کرد که مالک زمین است، نه ساکن آن، که این توهم پیشرفت، تخریب بخش هایی از محیط زیست و طبیعت را در پی داشته است.

ایرنا. با توجه به اهمیت آموزش، برای حفظ محیط زیست از چه سنی می توان به این موضوع پرداخت.

آموزش و یادگیری برای افزایش هوش طبیعت‌گرایانه‌ کودکان بسیار مهم است، چون هوش طبیعت‌گرایانه‌ کودکان، مقدمه‌ای بر نوعی عشق به طبیعت یا همان محیط اطرافشان است و باید از سنین پایین به کودکان آموزش های لازم ارایه شود.

یعنی از زمانی که کودکان شروع به شناخت محیط اطراف خود می‌کنند، هوش طبیعت‌گرایانه را می‌توان با فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده در فضایی سرگرم کننده، پرورش داد، در حقیقت با سرگرم کردن و جذاب نمودن آموزش ها، اثربخشی پرورشی را بالا می بریم، قطع به یقین آموزه های محیط زیستی نیز مانند اکثر آموزش ها، می بایست از سنین کودکی آغاز شود، حتی برخی از روان شناسان بهترین سن برای آموزش های محیط زیستی را بین سنین سه تا ۶ سال می دانند.

ایرنا. نقش و اهمیت خانواده در این آموزش ها چگونه می تواند باشد.

در کنار این موضوع، ذکر این نکته ضروری است که رفتار مسوولانه والدین در مورد محیط زیست و آگاهی‌ بخشی به کودک، زمینه رشد اطلاعات و آموزش درست کودک را فراهم می‌کند، در حقیقت آموزش های محیط زیستی باید در بطن خانواده باشد تا این فرهنگ در ذهن کودکان نهادینه شود، در جامعه‌ای که کودکان دغدغه طبیعت و محیط زیست را داشته باشند آلودگی آب، خاک، جنگل، دریا و به طور کلی طبیعت نیز کمتر خواهد شد.

ایرنا. کمیته منطقه ای آبیاری و زهکشی قزوین که شما ریاست آن را برعهده دارید در این راستا چه اقداماتی به عمل آورده است.

با توجه به افزایش مشکلات آب و محیط زیست، به خصوص در سال های اخیر، با همت و مشارکت دستگاه های اجرایی مرتبط، رویدادهایی در راستای آموزش و فرهنگ سازی پیرامون مسایل آبی و محیط زیست و میراث و آیین های آب، طراحی، برنامه ریزی و اجرا شده است.

در آموزش‌های آبی و محیط زیستی، مخاطبی که انتخاب می شود، می تواند از میان اقشار مختلف باشد، اما در این میان، کودکان و نوجوانان جایگاه ویژه ای دارند، چرا که از یک سو این قشر تاثیر و آموزش پذیری بالایی دارند و از دیگر سو می‌توانند برروی افراد دیگر نظیر خانواده و همسالان خود نیز بسیار تاثیرگذار باشند و آموزش ها را به آنان منتقل کنند، همچنین این قشر از جامعه، با فاصله زمانی کوتاهی، در جایگاه بهره برداران، تصمیم گیران و تصمیم سازان منطقه و کشور خود قرار می گیرند و از طریق آموزش آنان، می‌توان نسلی با آگاهی و حساسیت بیشتری نسبت به حفاظت از آب و محیط زیست داشت.

ایرنا. شما به عنوان یک فعال محیط زیست چه اقداماتی در این راستا انجام داده اید.

از جمله برنامه های ارزشمندی که سال گذشته اجرا شد، رویداد آب و موسیقی، با عنوان "کوک آب" به این معنی که "بدون آب زندگی کوک نیست" در محل آب انبار سردار بزرگ برپا شد، در این برنامه ابتدا موضوع کوک به طور کلی در موسیقی، برای شرکت کنندگان مطرح و بحث شد، سپس قطعاتی با سازهای مختلف، از موسیقی کودکان، با همراهی شرکت کنندگان اجرا گردید. پس از آن، تغیراتِ کوکِ کاسه های سفالی را با افزایش و کاهش آب تجربه کردیم و اهمیت مقدار بسیار کمی آب را در تغییر کوک دیدیم، سپس کاسه ها را با کمک دستگاه دیاپازون به صورت بسیار دقیق کوک کردیم و همان قطعات قبلی را که با سازهای موسیقی اجرا شده بودند، این بار با کاسه هایی که به کمک آب، ساز شدند را اجرا کردیم.

در ادامه برنامه، با ارایه توضیحاتی در خصوص چرخه آب، قنوات، آب انبارها و توضیح در خصوص ارزش آب و لزوم حفاظت از آن، توانستیم اهمیت و تقدس آب در بین نیاکانمان در ایران باستان را به کودکان بیاموزیم، سپس ضمن معرفی عروسک چمچه خاتون به عنوان نماد باران خواهی در مراسم پنجاه بدر اهالی قزوین، روایاتی از این مراسم را به صورت داستان برای کودکان اجرا کردیم، در پایان برنامه نیز به کودکان و نوجوانان حاضر در برنامه نشان "من میراب هستم" اهدا شد، به نوعی بچه ها با دریافت این نشان، از این پس نگهبان و حافظان آب خواهند بود.

برگزاری مسابقه نقاشی به مناسبت روز ملی آب در ۱۳ اسفند ماه گذشته برای رده های سنتی مختلف و اهدا لوح تقدیر و جوایز به ارسال کنندگان نقاشی و برگزیدگان نیز از جمله مسابقات فرهنگی و هنری بود که سال گذشته به اجرا درآمد.

از دیگر برنامه ها "جشن نوروز رودها" در اسفندماه سال گذشته بود که بعد از سال ها این جشن و آیین باستانی در شهر قزوین احیا و اجرا شد.

در گذشته به واسطه اینکه شغل اکثر ایرانیان کشاورزی بوده، با نزدیک شدن به فصل بهار، مردم و کشاورزان ضمن لایروبی و پاکسازی قنات ها، چشمه ها و رودخانه ها و مهیا نمودن آنها برای فصل کشت و آبیاری، به شکرانه این نعمت حیاتی، مراسم گلاب پاشی به رودها را نیز اجرا می کردند، در ادامه این برنامه حاضران اقدام به پاکسازی و جمع آوری زباله های رودخانه باراجین کردند.

برگزاری جشن روز جهانی آب با شعار "آب، بستر صلح و دوستی" و همچنین گرامیداشت هفته "زمین پاک" نیز از دیگر فعالیت های ما در این زمینه بود.

برنامه های متعددی از جمله جشن هفته زمین پاک برای کودکان و نوجوانان، با حضور مسوولان استانی و با هدف جمع آوری فیلترهای سیگار در بوستان ملت به همت شهرداری قزوین، پاکسازی رودخانه بازار به همت انجمن های علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، نشست تخصصی حمل و نقل پاک به همت هیات اندیشه ورز معماری و مدیریت شهری بنیاد نخبگان استان قزوین و همچنین پاکسازی باغات و رودخانه رزجرد به همت شرکت آب منطقه ای قزوین و دهیاری این روستا با مدیریت و اجرای کمیته منطقه ای آبیاری و زهکشی قزوین و انجمن تسهیلگران آموزش و پژوهش محیط زیست قزوین، برنامه ریزی و اجرا شد.

ایرنا. این اقدامات با چه بازخوردهایی روبرو بود.

حضور مردم از قشرهای مختلف و مشارکت کودکان و نوجوانان و جوانان در اینگونه برنامه های داوطلبانه، قابل توجه و امیدبخش بود، انرژی خوبی که حاضران در این برنامه ها به همراه خود داشتند و این انرژی خوب را در طبیعت جاری می کردند، در حقیقت جانی دوباره به طبیعت می دادند که بسیار زیبا و تاثیرگذار بود، یکی از اتفاقات خوبی که برای یکی از این برنامه ها در نظر گرفته شد، دعوت از پاکبان نمونه شهر و بیان دغدغه هایش بود، اینکه مردم با بیان این جمله که آشغال و زباله ها را در طبیعت رها کنیم چون پاکبانان برای جمع آوری حضور دارند، از جمله ناراحتی و نگرانی های این پاکبان عزیز بود.

ایرنا. به عنوان یک فعال محیط زیست به نظر شما حفاظت از محیط زیست وظیفه چه کسانی است؟

بنده همیشه در هر برنامه ای که به این مناسبت ها برگزار می شود، اذعان داشته ام که هر فرد باید خود یک مسوول در این حوزه باشد، در جایگاه یک شهروند نیز باید بگویم که با توجه به بحران کنونی، دغدغه آب و محیط زیست برای همه و در هر شرایطی باید وجود داشته باشد، اینکه ما فرهنگ سازی و تقویت حس مسوولیت پذیری در برابر محیط زیست را اول از خود شروع کنیم و پرورش دهیم و بعد به سایر اقشار جامعه نیز اشاعه دهیم، می تواند مهمترین وظیفه ما در رابطه با این گونه مسایل باشد.

سخن آخر.

حفاظت از محیط زیست نه ‌تنها یک کار خوب و ارزشمند، بلکه موضوعی حیاتی برای آینده‌ فرزندان این مرز و بوم و طبیعت آن است، شیوه زندگی ما و رفتارمان می تواند الگویی بسیار خوب یا بد برای جامعه و فرزندانمان باشد، پس برای ایجاد رابطه مثبت بین محیط زیست و کودکانمان، آگاهانه، فرصت‌هایی را برای آنان فراهم کنیم تا در نهایت بتوانیم الگوی بسیار خوبی برای جامعه هدف خود باشیم.

توقف جنگل زدایی و قطع درختان، استفاده درست از منابع طبیعی، کنترل و کاهش انواع آلودگی ها، بازیافت کالا و زباله، استفاده مجدد از پسماند و نوماند، استفاده از تکنیک های مدیریت زباله و در نهایت در پیش گرفتن سبک زندگی دوستدار محیط زیست می تواند از جمله راهکارهای مهم برای حفظ محیط زیست باشد، در این راستا ضروری است دیدگاه و نگاهمان به مسایل محیط زیستی، جهانی باشد و بدانیم که همه ما برروی یک کره زندگی می کنیم و قطعا عملکرد ما با هر نتیجه ای که باشد، بر روی کره زمین و انسان های ساکن در آن تاثیر خواهد گذاشت.