به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا؛ «کتاب قبله‌گاه‌های مدرنیته به سوی پارادیمی برای دین در دورانی کثرت گرا» اثر «پیتر اِل. برگر» جامعه‌شناسِ برجسته غربی که توسط سیدعلی مرتضویان، پژوهشگر، نویسنده، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و معاون پژوهشی پیشین پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد تهران مرکزی ترجمه شده است، در حاشیه سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب در غرفه ایرنا، رونمایی شد.
مرتضی نبوی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس پژوهشکده غرب شناسی و مدرس دانشگاه و پیام غنی زاده و شباهنگ مهاجرانی از دیگر چهره‌هایی هستند که در ترجمه این کتاب نقش داشتند.
کتاب قبله گاه‌های مدرنیته دارای ۶ فصل است که در واقع یکی از آثار اِل برگر جامعه‌شناس جنجالیِ پروتستان مذهب است که در سال ۹۶ درگذشت؛ او از جمله جامعه‌شناسان بانفوذی است که اعتقاد دارد انسان‌ها در طی قرون کوشیده‌اند از طریق دین، وجود خود و جهان را معنادار سازند. به اعتقاد برگر، انسان به علت ناقص بودن ساختار غریزی‌اش، برای معنابخشی به خود و جهان، دین را می‌آفریند. انسان‌ها تلاش می‌کنند تا زندگی‌شان را معنادار سازند. دین نیز به عنوان یک مقوله پرداخته‌شده توسط انسان، در زندگی به آنها معنا و جهت می‌دهد، خصوصاً در مواقع ضروری و مهم زندگی فردی و جمعی. دین نه تنها واقعیت را مشروع و منظم جلوه می‌دهد، که خطر موقعیت‌های حاشیه‌ای را نیز به حداقل می‌رساند. در عین حال که برگر، در جامعه‌شناسی خود، انسان را بنیان‌گذار دین می‌داند، با توجه به روش‌شناسی‌اش باید، رأی او را، حد میانه‌ای بین نظریات خداگرایانه و انسان‌گرایانه محض قرار داد.
در مراسم رونمایی از این کتاب، مرتضویان و نبوی به تبین اهمیت و چرایی ترجمه این کتاب و تشریح دیدگاه‌های اِل برگر و همچنین فصول این کتاب پرداختند.
افول سکولاریسم و پررنگ شدن دین
مرتضویان مترجم کتاب قبله‌گاه‌های مدرنیته در مراسم رونمایی از این کتاب در ایرنا گفت: این کتاب درباره مدرینته و رابطه آن با سکولاریسم توسط اِل برگر جامعه شناس بزرگ به نگارش درآمد و این کتاب معروف و مهم در واقع محصول چند دهه تجربه فشرده این نویسنده است.
معاون پژوهشی پیشین پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به نگاه پیتر برگر در این کتاب پرداخت و گفت: نگاه او جامعه شناسانه به موضوع سکولاریسم و مذهب است و برگر معروف به این است، پارادیمی که سال‌ها حاکم بر علوم اجتماعی به ویژه جامعه‌شناسی حاکم بوده، در این کتاب به پرسش کشید. به عبارتی تا دهه ۶۰ میلادی تصور این بود هر چه مدرینته پیشرفت کند به همان نسبت دین افول می‌کند و حضور آن در جامعه و در بین مردم کمتر می‌شود.
مترجم این کتاب در ادامه توضیحات خود گفت: برگر با تکیه بر تحقیقات میدانی با استناد به آمار و ارقام، کلیشه های رایج را به پرسش کشید و نوشت نه تنها دین در بین مردم و جامعه کمرنگ نشده است بلکه سیر خود را ادامه داده و حتی در جوامع پررنگ‌تر شد و انگشت خود را بر روی دین و مسحیت در آمریکا نشانه می‌رود که این در پاسخ به شکست پارادایم قبلی بود و آثار زیادی در علوم انسانی و اجتماعی و در نگاه به دین و سنت برجای گذاشت و ادامه هم دارد.
مرتضویان در باب ضرورت این آثار در بین محققان ایرانی گفت که این کتاب جایش خالی بود از این منظر که محققان ایرانی بداند در علوم اجتماعی چه تحولات مهمی روی داده و این کار محصول چندین دهه تلاش‌های فشرده برگر است و لحن نویسنده هم در این اثر منصفانه و دور از گرایش‌های شخصی است.
معاون سابق دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد تهران مرکزی به مباحث مطرح شده در یکی از فصل های این کتاب گریزی زد و گفت: برگر در بحث سیاستگذاری توصیه‌هایی برای سیاستگذاری کرد که برای دانشجویان گرایش سیاستگذاری حائز اهمیت است. برگر در این کتاب به صراحت اشاره کرد که ما متوجه شدیم سکولاریسم توسعه نیافته و صرفا محدود به نقاط خاصی در اروپا باقی مانده است. اما چه چیزی جایگزین آن شده است؟ آیا مدرنیته هیچ تاثیر در این امر نداشته است؟ پیتر می‌گوید مدرنیته تاثیر داشت اما یک مدرنیته نیست بلکه متعدد است. یعنی به عبارتی مدرنیته مختص جوامع اروپایی و آمریکایی نیست و امروز تمدن‌های متخلف متناسب با نیازهایشان مدرنیته های گوناگونی را بوجود می‌آورند و این پدیده به کثرت گرایی کمک می‌کند و باعث تکثر می‌شود.
مرتضویان به دلایل جامعه شناسی و روانشناسی که نویسنده کتاب در مباحث شناختی به خوبی بیان کرده است پرداخت و گفت: برای کسانیکه علاقه‌مند هستند و بدانند چرا در جامعه خود ما که اشکال مختلفی از رفتار فرهنگی بروز می‌کند و در حکم مخالفت با یک نهاد خاصی نیست چگونه می‌توان از کثرات‌گرایی به عنوان انسجام اجتماعی استفاده کرد. در واقع بحث گثرت گرایی را محور قرار داده در ایمان، نهادهای دینی که مباحث فنی است.
وی به فصل ششم این کتاب که درباره مدیریت سیاسی که همان کثرت گرایی سیاسی است اشاره کرد و آن را برای دست اندرکاران سیاستگذاری مفید دانست و گفت: برگر در بخشی از این فصل از قول پاسکال نوشت؛ «دین مَحمِل اصلی این حیرت انسان در این هستی بوده چرا به جای هیچ، چیزی وجود دارد. این سوال به چه معناست و از کجا آمده است؟. به چه چیز می توانم امید ببندم و چگونه باید زیست؟ و پرسش های که همیشه وجود دارد و هیچ دانشی هم جز ادیان به این پرسش نمی‌توانند پاسخ دهند.»
مترجم این کتاب معتقد است: این کتاب بیشترین مستندات را به تئوری‌های معتبر علوم انسانی دارد و الگوی خوبی برای کسانیکه قصد تحقق دارند، به شمار می‌رود. پیتر با وجود اینکه یک پروتستانی مذهب است اما تلاش کرده بود تا گرایش‌های خود را دخالت ندهد.
سنت شکنی پیتر برگر و روایتی جالب از دین
سیدمرتضی نبوی از دیگر مترجمان این اثر در بیان کتاب قبله‌گاه‌های مدرنیته گفت: برگر در این اثرش یک نوع سنت‌شکنی کرده است که ابتدا می‌خواست بگوید گفتمان سکولاریسمی که عنوان می‌شد در سراسر جهان گسترش می‌یابد و مسلط می‌شود اما با تحقیق سراسری که انجام شده و در مقدمه به آن پرداخت گفت؛ نتایج تحقیقات میدانی نشان داد که دین در حال گسترش است و این پدیده جالبی برای ما بود.
رییس پژوهشکده غرب‌شناسی گفت: هنوز عده‌ای از روشفنکران دانشگاهی به ویژه در اروپا و آمریکا براین پارادایم تاکید دارند که سکولاریسم در حال گسترش است اما برگر می‌گوید واقعیت‌های اجتماعی نشان می‌دهد دین پا به پای آن نه تنها منسوخ نشده است بلکه پدیده زنده اجتماعی در بیین افراد است و نتیجه می‌گیرد که سکولاریسم یک نوع نیست بلکه متعدد بوده و مدرنیته ها هم مختلف است. برخی سکولار را قابل جمع با گفتمان دینی می‌داند برخی ها نه. برگر با مطالعه در جوامع مسیحی و اسلامی به این نتیجه رسید که ادیان به نوعی مدرنیته را پذیرفتند و با آن همراه شدند.
این استاد دانشگاه در توضیح نگاه نویسنده کتاب بر کثرت‌گرایی گفت: ال برگر می‌گوید با یک نوع کثرت‌گرایی روبرو هستیم یعنی اولا ادیان مختلف و دوما گفتمان مدرینته با هم، همزیستی مسالمت آمیزی دارند و جالب است که می‌گوید اسلام که سختِ قرائت‌های دیگری را بپذیرد، مسیحیان و یهودی یان در طول تاریخ امن‌ترین جا برای زندگی در کشورهای اسلامی بوده است. از نگاه ما نقدهایی به این کتاب وارد است اما مطالعه آن برای کسانیکه با فلسفه جامعه شناسی و دین سرو کار دارند، توصیه می شود.
نبوی این را هم گفت: تجربه زیسته برگر می‌گوید دین نه تنها کمرنگ نشده بلکه پررنگ شده است. منتها به عبارتی می‌گوید باید از نظر سیاسی با هم کنار بیاند تا همزیستی مسالمت آمیزی بین ادیان باشد که می‌توان قاعده‌مند کرد. او ادعای سکولاریسم به عنوان دین جهانی را در این اثر رد کرد و گفت سکولار در بین برخی فضای محدود محیط های دانشگاهی اروپا و آمریکا جایگاه دارند.
این استاد دانشگاه در پایان گفت که این کتاب را باید بانگاه منتقدانه خواند.
نظر شما