به گزارش ایرنا، زبان فارسی یکی از کهن‌ترین زبان‌های جهان است که بیش از ۲۰۰ میلیون گویش‌ور را در دل خود جای داده و در طول تاریخ همواره زبان علم، معرفت، هنر و فلسفه بوده است.
از سویی دیگر نقش بی‌بدیل زبان فارسی در گسترش اسلام و فرهنگ و تمدن بشری بر کسی پوشیده نیست اگرچه اسلام، به زبان عربی وارد ایران شد اما به زبان فارسی ترویج پیدا کرد و در طول قرن‌های متمادی بیشترین معارف اسلامی و سخنان حکمت‌آموز به وسیله ایرانیان فارسی زبان در میان ملت‌ها اشاعه پیدا کرد.
با این همه، زبان فارسی به‌عنوان گنجینه ایران کهن با گذر زمان و به‌ویژه گسترش فضای مجازی در معرض تحریف و تهدید قرار گرفته تا جایی که مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به این مساله هشدار داده و با ابراز نگرانی و تاسف شدید تاکید کرده‌اند: «متاسفانه کار به جایی رسیده که برخی از به کار نبردن اصطلاحات فرنگی احساس خجالت می‌کنند!»
این روزها با گسترش فضای مجازی و رسانه‌های جمعی بین مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان ایرانی به یک مرجع تبدیل شده و از آنجا که برخی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها مخاطب‌های میلیونی را به خود اختصاص داده‌اند اگر فعالان این حوزه از پاسداشت و حفظ زبان فارسی غافل شوند ضربات جبران‌ناپذیری به زبان فارسی به‌عنوان برترین گنج زبانی و ادبی جهان وارد می‌کنند.
۲۵ اردیبهشت روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی بهانه‌ای شد تا اهمیت زبان فارسی و راه‌های حفاظت و حراست آن را از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار دهیم.
یک استاد دانشگاه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: زبان فارسی زبانی است که فرهنگ و تمدن ایرانیان در بستر آن شکل گرفته و با وجود اقوام گوناگون در این سرزمین همواره زنده، گویا و مورد استفاده همه اقوام مختلف بوده و آثار ادبی، علمی، تاریخی و دینی بسیاری به زبان فارسی نوشته شده است.
سعید مهری زبان فارسی را زبان قوم ایرانی و یکی از کهن‌ترین زبان‌های جهان دانست و افزود: توجه به قدمت و اهمیت تاریخی زبان فارسی و همچنین تاثیر و نقشی که در استواری پایه‌های فرهنگی و سیاسی حاکمیت‌ها و دولت‌ها دارد نه تنها لازم بلکه واجب است که نسبت به حفظ این میراث ارزشمند و همچنین گسترش آن چه در سطح ملی و یا فراملی کوشش‌های درخوری صورت بگیرد.
وی تاکید کرد: کتیبه‌ها و اسناد مکتوبی از زبان فارسی در اختیار داریم که قدمت آن به ۶ قرن پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد، در واقع قدمت زبان فارسی به ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش می‌رسد.این مدرس دانشگاه در خصوص به کارگیری واژگان بیگانه گفت: زبان‌ها به یکدیگر واژه قرض می‌دهند و این امری بسیار رایج است اما بهتر است اگر واژه‌ای متناسب در زبان فارسی داریم از آن استفاده کنیم و واژه‌های غیرفارسی را به کار نبریم اما استفاده از بسیاری از واژه‌ها از قدیم نزد مردم معمول و مرسوم شده و زدودن آنها صرفا با معادل‌هایی که چندان بین مردم شناخته شده نیست کمی دشوار است.
مهری اعتقاد دارد؛ روند ورود واژگان بیگانه بسیار سریع‌تر از فرایند پیدا کردن این واژگان و یافتن معادل فارسی است و سرعت ورود این واژگان بیگانه به زبان فارسی از طریق فضای مجازی و فیلم‌ها و رسانه‌های مکتوب و رسانه‌های دیداری و شنیداری خیلی بیشتر است.
وی گسترش سواد رسانه‌ای و افزایش علاقه‌مندی و آگاهی مردم به زبان فارسی را در جلوگیری از هجوم واژگان بیگانه بسیار کمک‌کننده دانست و افزود: مردم باید بیاموزند این دیدگاه که یک واژه‌ای، امروزه معمول و مرسوم شده و یا اولین واژه‌ای است که به زبان می‌آید پس می‌توان از آن استفاده کرد صحیح نیست.
زبان فارسی عامل وحدت‌بخش در سرزمین پایتخت اقوام
مدرس دانشگاه وضعیت فضای مجازی در هجمه به زبان فارسی را بسیار نگران‌کننده خواند و یادآور شد: این مساله نه از لحاظ وارد شدن زبان‌های بیگانه بلکه از لحاظ کاربرد زبان فارسی در فضای مجازی نگران‌کننده است، بنده معمولا در درس نگارش و ویرایش به دانشجویان رشته ادبیات فارسی تکلیفی می‌دهم که اصطلاحاتی که به صورت گفتاری در گفتگوهای خود در فضای مجازی به کار می‌برند را استخراج کنند و پس از گردآوری متوجه وجود واژگان مخفف و برساخته‌ای می‌شوم که مناسب نیست برای مثال استفاده از نِم به جای نمی‌دانم و یا چِم به جای چه می‌دانم.
مهری، زبان فارسی را یک عامل وحدت‌بخش در سرزمین رنگین‌کمان اقوام برشمرد و یادآور شد: استان گلستان به سبب برخورداری از اقوام گوناگون با مذاهب مختلف و فرهنگ و آداب و رسوم بی‌نظیر در کشورمان منحصر به فرد است اما فصل مشترک همه اقوام زبان فارسی است، در حقیقت مهم‌ترین عامل ارتباط میان اقوام گوناگون در این استان که گویش‌ها و لهجه‌های متفاوتی هم دارند زبان فارسی است که می‌طلبد این عامل وحدت‌آفرین مورد توجه قرار بگیرد و نباید از آن غفلت کرد.
وی معرفی بزرگان ادب فارسی در پاسداشت گنجینه کهن ایرانی را مهم خواند و گفت: خطه گلستان از حیث دارا بودن بزرگان ادب فارسی منطقه مهمی است، همیشه در موضوع نخستین شاعر به زبان فارسی از برخی شاعران و نویسندگانی یاد می‌کنیم که در این خطه بودند مانند ابوسلیک گرگانی که جزو نخستین شاعران به زبان فارسی دری بوده و یا می‌توان از فخرالدین اسعد گرگانی نام برد که در منظومه‌های عاشقانه مبدع است و شعرا، ادبا و نویسندگان دیگری هم در گلستان بودند که می‌توان از عبدالقاهر جرجانی نام بُرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: مفاخر ادب فارسی در گلستان، ظرفیت‌هایی هستند که می‌توان به آن توجه کرد یا در قالب برگزاری همایش‌های مختلف ملی و بین‌المللی با همکاری دانشگاه‌های استان و یا از طریق رسانه ملی، ساخت برنامه‌های مختلف تلویزیونی، ساخت فیلم پیرامون شخصیت‌های ادبی دیار گلستان، ساخت انیمیشن برای معرفی شاعران و ادبای فارسی به خردسالان و نوجوانان، زبان و ادب فارسی را در استان گلستان گسترش داده و اهمیت آن را تبیین کرد.
مهری استفاده از مکان‌های فرهنگی مانند مدارس، دانشگاه‌ها، فرهنگ‌سراها و امثال آن برای برگزاری جلسات منظم در خصوص خوانش آثار ادبی را راه دیگر پاسداشت زبان فارسی دانست و خاطرنشان کرد: همچنین توجه به آثار ادبی همچون شاهنامه، گلستان سعدی، مثنوی مولانا و یا دیوان حافظ، بوستان و غیره علاوه‌بر وجهه ادبی و برجستگی در حوزه ادبیات به بشر درس زندگی می‌دهند و از آنجا که نویسندگان و گویندگان این آثار از بزرگان و فرهیختگان و اندیشمندان جامعه بودند سخن آنها حاوی مطالب آموزنده برای عموم مردم است.
به گفته وی؛ با توجه به آثار ادبی و خوانش آن برای اقشار مختلف، ارتباط عموم مردم با گنیجه‌های فرهنگی حفظ و تقویت شود و علاوه‌بر آن گسترش و تقویت فرهنگ و زبان فارسی را به دنبال دارد.
مهری با تاکید بر اینکه یکی از بهترین روش‌ها برای گسترش، نهادینه‌سازی و عمق‌بخشی به فرهنگ در جامعه، آموزش از دوران کودکی است، تصریح کرد: از آنجا که فرزندان ما در طول روز بخش قابل توجهی از وقت خود را در مدارس سپری می‌کنند، می‌توان گفت مدارس در زمینه آموزش زبان فارسی و علاقه‌مندی به آن نزد دانش‌آموزان نقش بسیار پررنگی دارد اما در عمل عملکرد مدارس در این بخش متناسب با انتظار ما نیست.
زبان و ادبیات فارسی در مدارس قربانی دروس دیگر
این استاد زبان فارسی معتقد است؛ درس زبان و ادبیات فارسی در مدارس قربانی برخی دروس دیگر می‌شود و در درجه دوم اهمیت قرار می‌گیرد حتی اولیا هم زبان فارسی را اولویت دوم و سوم خود قرار می‌دهند. از طرفی تصمیماتی مانند حذف ادبیات فارسی از دروس کنکور به ویژه برای رشته‌های غیر علوم انسانی اقدامی نادرست بوده که آثار آن برای سال‌های آینده بیشتر به چشم می‌خورد البته هم‌اکنون نیز این آثار مشهود است.
وی تمرکز نظام آموزشی بر مدار کنکورگرایی را یکی از عوامل آسیب به زبان فارسی برشمرد و متذکر شد: شیوه تدریس معلم، محتوای درسی و امثال آن صرف مباحث مورد تاکید در کنکور می‌شود و دانش‌آموزان به دلیل یادگیری نکات کوچک و ریز برای آمادگی در تست‌های کنکور نمی‌توانند برداشت بزرگان و یا روایت کلان‌تری از مبحث موردنظر درسی را فرا بگیرد.
مهری با بیان اینکه اثر بی‌توجهی به زبان فارسی در نظام آموزش و پرورش به دانشگاه هم کشیده شد، گفت: امروزه سواد عمومی دانشجویان در زبان فارسی و میزان آشنایی آنها با ادبیات و تاریخ بسیار تقلیل پیدا کرده و حتی در امتحانات نمی‌توانند فارسی سلیس و درست را بنویسند و بسیاری از کلمات را شکسته به کار می‌برند و از زبان گفتاری در نوشتار استفاده می‌کنند و نمی‌دانند که اینگونه نباید بنویسند و این روند به شدت در حال افزایش است.
تحقیقات حاکی از آن است که قریب به ۶ هزار زبان در جهان وجود داشته که بسیاری از این زبان‌ها در گذر زمان از بین رفته‌اند اما زبان فارسی همچنان محکم، استوار و سرزنده است. در واقع این نکته بر همگان روشن است زبانی که چیزی از خود ندارد سایر زبان‌ها آن را می‌بلعند اما زبان فارسی گنجینه عظیمی در دل خود جای داده که تاکنون هیچ زبانی یارای نابودی این زبان را نداشته و در آینده هم نخواهد داشت.
یکی از آثار ماندگار و شاهکار ادبی حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه است، به اعتقاد کارشناسان شاهنامه ارزش‌های فراوانی دارد و از لحاظ ادبی یک استوانه و اثر شاخص ادبی به حساب می‌آید که بیش از هزار سال خوانده شده و همچنان پویا و ماندگار است.
شاهنامه اثری تاثیرگذار و دوران‌ساز
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا، شاهنامه را یک منبع غنی برای ادبیات و زبان فارسی و از لحاظ اجتماعی سند هویت‌بخش و عامل وحدت دانست و اظهار کرد: این شاهکار ادبی، اثری دوران‌ساز و تاثیرگذار است و پس از شاهنامه آثار بسیاری به تقلید از شاهنامه سروده شده اما به جرات می‌توان گفت به جز گلستان سعدی هیچ اثری در دوران‌ساز بودن به پای شاهنامه نرسیده است.
حمید رویانی ادامه داد: فردوسی توانست یک احساس غرور و هویت‌ملی و احساس وحدت را در شاهنامه ایجاد کند تا هر ایرانی با خواندن این اثر، روح ملی و قومی و هویت و شناسنامه خود را در این اثر ببیند.
وی به کارکرد شاهنامه و زبان فارسی در دوره معاصر اشاره کرد و توضیح داد: در دوره معاصر دچار یک نوع سرگشتگی، بی‌هویتی و بی‌اخلاقی شدیم و در دوره‌ای که از آن به عنوان دهکده جهانی یاد می‌کنند و رسانه‌های جمعی، ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی تاثیر زیادی بر روی نوجوانان و جوانان می‌گذارند و موجب تضعیف سنت‌ها و عوامل هویت‌ساز و وحدت‌بخش و سنن اخلاقی می‌شوند در ابن شرایط باید از شاهنامه و اصول اخلاقی، ارزش‌ها و فضائل بشری آن مدد گرفت و عشق به ایران و وطن و ملت را به نسل جوان آموخت.
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان آموزه‌های موجود در شاهنامه را انسانی‌تر، اخلاقی‌تر و خردمندانه‌تر خواند و تاکید کرد: شاهنامه جنگ بر سر امیال پست بشری نیست بلکه بر سر آرمان، فضیلت و شرافت است؛ همان چیزهایی که نسل امروز به آن نیاز دارد و می‌توان از شاهنامه دریافت کند.
معرفی آثار و مفاخر ادبی به نسل جوان رضایتبخش نیست
رویانی با بیان اینکه امروزه شیوه ارائه در شناساندن و معرفی آثار ادبی به مردم با گذشته تفاوت پیدا کرده است، تاکید کرد: متاسفانه در این زمینه کم‌کاری می‌شود. امروزه نسل جوان از طریق شبکه‌های اجتماعی، کارتون، فیلم و بازی‌های کامپیوتری می‌تواند با آثار ادبی، مفاخر و تاریخ و حماسه‌های خود ارتباط پیدا کند لذا این رسانه‌ها امروزه نقش به‌سزایی دارند.
وی معتقد است؛ می‌توان شاهنامه را در قالب انیمیشن، بازی‌های کامپیوتری، فیلم و سریال به نسل جوان ارائه داد تا از این طریق هویت آنها بازسازی شود و بسیاری از درس‌های اخلاقی، فضائل و ارزش‌های انسانی را به جوانان بیاموزند، در کنار آن بسیاری از واژگان، ترکیبات و حکم شاهنامه را از این طریق می‌توان به جوانان و نوجوانان آموزش داد و به تقویت زبان فارسی کمک کرد.
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان با تاکید بر اینکه پیشنیه هر قوم به منزله شناسنامه فرهنگی آن حساب می‌آید که موجب تکامل، قوام و استحکام هر قوم می‌شود، بیان کرد: این پیشینه چنان کارکرد اجتماعی قوی دارد و برای ملت‌ها حیاتی است که ملت‌های جدید و نوپا که در طول تاریخ‌های گذشته نتوانستند دولت تشکیل بدهند و به وحدت برسند و پیشینه، هویت و تاریخ پرباری ندارند امروزه می‌کوشند برای خود تاریخی بتراشند و حتی جعل کنند!
رویانی گفت: ایران به عنوان یک ملت باستانی و ریشه‌دار که از چند هزار سال پیش شکل گرفته و اسطوره‌ها، داستان و حماسه‌های مختلفی دارد دیگر نیازی به جعل چنین تاریخ‌هایی ندارد اما باید بدانیم چطور از این مسائل برای هویت‌بخشی به جامعه و نسل امروز خود استفاده کنیم که از جهات مختلف مورد هجمه واقع شدند و ممکن است در سایه بی‌اطلاعی از شناسنامه و پیشنیه تاریخی خود در این دوره معاصر احساس خلا کنند.
استان گلستان به رنگین کمان اقوام شهره است و اقوام مختلف از جمله فارس و ترکمن، قزلباش، سیستانی، بلوچ و دیگر اقوام در این خطه حضور دارند که می‌توان از زبان فارسی به عنوان یک عامل هویت‌بخش و وجهه مشترک در بین تمامی این اقوام استفاده کرد.
وی با بیان اینکه امروزه زبان فارسی بهترین و مهم‌ترین عامل هویت‌بخش در داخل مرزهای داخل جغرافیای ایران امروز و حتی خارج از مرزها است، افزود: متاسفانه امروزه در رسانه‌های جمعی، روزنامه‌ها و برخی رسانه‌های خارج‌نشین تبلیغات گسترده‌ای برای جدایی افکندن بین اقوام مختلف ایرانی می‌شود و این وظیفه دست‌اندرکاران و نهادهای فرهنگی و دولتی است تا در برابر این هجمه‌ها کاری انجام دهند و در این بخش هیچ کاری بهتر از کار فرهنگی نیست.
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان اضافه کرد: ما باید از آثار ملی خود و مثنوی مولانا و آثار سعدی و شعرای بزرگ دیگر و به ویژه شاهنامه برای هویت‌بخشیدن به اقوام کمک بگیریم.
به گزارش ایرنا، هزاران سال است که پیشینیان ما زبان فارسی را حفظ کرده‌اند تا به دست ما برسد و امروز وظیفه ما است که از این گنیجنه با ارزش حفاظت کنیم و در این بین دستگاه‌های فرهنگی رسالت سنگینی بر عهده دارند.
نظر شما