احیا و توسعه صنعت فضایی ایران در دولت شهید رئیسی/ ۱۱ پرتاب فضایی در دو سال

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، در ابتدای دولت سیزدهم زمانی که رییس‌جمهور شهید تصمیم گرفت پس از نزدیک به ۱۱ سال اولین جلسه شورای عالی فضایی را برگزار کند، این نوید داده شد که قرار است در این دولت به صنعت فضایی توجه ویژه‌ای شود و این بخش توسعه یابد. به همین دلیل بود که در دو سال نخست فعالیت دولت سیزدهم ۱۱ پرتاب ماهواره ثبت شده که معادل تعداد پرتاب‌ها در ۱۰ سال قبل از این دولت است.

تعداد ماهواره‌های در حال ساخت در ابتدای دولت سیزدهم، هشت عدد بود که در پایان سال ۱۴۰۱ این تعداد به ۱۲ ماهواره و تا پایان سال ۱۴۰۲ تعداد ماهواره‌های در دست ساخت به عدد ۳۰ رسید. این اتفاقی است که در دولت‌های دیگر حتی مشابه آن نیز انجام نشد.

تعداد پرتاب‌های تحقیقاتی سری ماهواره های سیمرغ، ذوالجناح، قاصد و قائم در ابتدای دولت سیزدهم ۶ پرتاب بود که در پایان سال ۱۴۰۱ این تعداد به ۱۲ عدد رسیده است. اکنون نیز ماهواره‌های متعددی در نوبت پرتاب هستند.

دوازدهمین پرتاب در دولت سیزدهم

دهم اسفند سال‌ ۱۴۰۲، ماهواره پارس۱ توسط پرتابگر سایوز از پایگاه پرتاب «وستوچنی» روسیه به فضا پرتاب شد و با موفقیت در مدار خورشید آهنگ با ارتفاع ۵۰۰ کیلومتر از سطح زمین تزریق شد.

پارس۱، ماهواره‌ای تحقیقاتی است که مراحل طراحی، ساخت، تجمیع و آزمون آن در پژوهشگاه فضایی ایران انجام شده است. این ماهواره ۱۳۴ کیلوگرمی، از سری ماهواره‌های تحقیقاتی - سنجشی پژوهشگاه فضایی ایران است و به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده‌های سنجشی داخلی، و توسعه و آزمون فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های سنجشی عملیاتی بومی طراحی و تولید شده است.

این ماهواره دارای سه دوربین تصویربرداری است و اطلاعات منابع زمینی را در سه محدوده طیفی مرئی، فروسرخ موج کوتاه و فروسرخ گرمایی دریافت می‌کند. دوربین طیف رنگی و فروسرخ موج کوتاه این ماهواره در کمتر از ۱۰۰ روز، ۹۵ درصد اراضی ایران را تصویربرداری می‌کند. همچنین، دوربین با طیف فروسرخ گرمایی با قابلیت تصویربرداری در شب قادر است، کل اراضی ایران را در کم‌تر از ۴۵ روز تصویربرداری کند.

تصویربرداری از کل اراضی ایران در کمتر از ۴۵ روز با پارس ۱

از دیگر مأموریت‌های این ماهواره می‌توان به آزمون مکانیزم پنل‌های خورشیدی بازشونده، آزمون اصلاح مدار با پیشرانش گاز سرد، آزمون عملکرد تعیین موقعیت ماهواره مستقل از GPS مبتنی بر روش موقعیت‌یابی بومی، آزمون عملکرد مجموعه تولید، تبدیل و توزیع توان در مدار با صفحات خورشیدی بازشونده و بردهای بومی، آزمون ارسال داده تصاویر با نرخ بالا در باند فرکانسی X، سنجش میزان تشعشعات فضایی در مدار با استفاده از محموله اندازه‌گیری میزان تشعشعات فضایی (دزیمتری) اشاره کرد.

فناوری‌های مورد استفاده در ماهواره پارس۱ شامل لینک ارتباط مخابراتی در باند فرکانسی V/UHF، لینک ارتباط مخابراتی طیف گسترده در باند فرکانسی S، لینک ارتباط مخابراتی در باند فرکانسی X، سنسور تعیین موقعیت GPS، سنسور تعیین موقعیت ODS، سنسور خورشید، سنسور ستاره، سنسور مغناطیس سنج، سنسور ژایروسکوپ، سنسورهای سنجش میزان تشعشعات فضا، لوله حرارتی، تجهیزات سخت‌افزاری و ساختارهای نرم‌افزاری مدیریت حالت‌های مختلف افزونگی و پنل‌های خورشیدی است. این فناوری‌ها مبنای فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های عملیاتی آینده کشور خواهد بود.

این ماهواره اکنون در مدار قرار دارد و داده‌های خود را در زمان گذر از آسمان ایران به پایگاه دریافت داده‌ها ارسال می‌کند. دوربین طیف رنگی و فروسرخ موج کوتاه این ماهواره در کمتر از ۱۰۰ روز، ۹۵ درصد اراضی ایران را تصویربرداری می‌کند. همچنین، دوربین با طیف فروسرخ گرمایی با قابلیت تصویربرداری در شب قادر است، کل اراضی ایران را در کم‌تر از ۴۵ روز تصویربرداری کند.

«ثریا» رکورد زد

«ماهواره ثریا» یک ماهواره ایرانی از سری ماهواره‌های تحقیقاتی ساخت پژوهشگاه فضایی ایران است که ۳۰ دی‌ماه ۱۴۰۲، با ماهواره‌بر قائم سفر خود به مدار ۷۵۰ کیلومتری زمین را با موفقیت به پایان رساند و یک رکورد تازه در قرارگرفتن ماهواره در ارتفاع را به ثبت رساند.

با پرتاب این ماهواره تحقیقاتی بسیاری از زیرسیستم‌های توسعه یافته شده توسط پژوهشگاه فضایی ایران نیز در شرایط تست مداری قرار می‌گیرند و راه برای توسعه سریع صنعت فضایی بومی ایران هموارتر می شود. ضمن اینکه این پرتاب قدمی مهم در راستای افزایش توانمندی تزریق ماهواره در مدارهای بالاتر محسوب می‌شود.

با پرتاب ماهواره ثریا، برای نخستین بار ایران توانست با کمک متخصصان خود، ‌ ماهواره را در مدار۷۵۰ کیلومتری زمین تزریق کند. سال گذشته ماهواره‌های نور ۲ و نور ۳ نیز با موفقیت به مدار تزریق شدند اما ارتفاعی که به ثبت رساندند در ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین بود. امروز «ثریا» توانست با ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» رکورد قرار گرفتن ماهواره در ارتفاع را در صنعت فضایی ایران تغییر دهد.

استحکام صنعت فضایی ایران

با توجه به فعالیت‌های پژوهشگاه فضایی و سازمان فضایی در رشد صنعت فضایی کشور اتفاقات خوبی رخ داد. پرتاب‌های موفقیت‌آمیز ماهواره‌های مختلف با کاربردهای متفاوت باعث شده زنجیره صنعت فضایی ایران مستحکم‌تر از گذشته شود و نگرانی در بخش تزریق ماهواره به‌طور مستقیم توسط پرتابگر وجود نداشته باشد.

ماهواره‌بر قائم با سوخت جامد قابلیت حمل اجرامی به بزرگی زیر ۱۰۰ کیلوگرم در مدار حدود ۵۰۰ کیلومتر را دارا است که در سومین پرتاب آزمایشی خود با ثبت رکورد جدیدی در پرتاب‌های بومی، با موفقیت ماهواره ثریا با جرم حدود ۵۰ کیلوگرم را در مدار ۷۵۰ کیلومتر دایروی قرار دهد.

مدارهایی که در بالای سطح زمین قرار گرفته‌اند دارای ارتفاعات و قابلیت‌های گوناگون هستند. برخی از مدارها برای ماهواره‌هایی سنجشی مناسب است و برخی دیگر محل قرارگیری ماهواره‌های مخابراتی و تصویربرداری است.

ارتفاع سطح زمین تا ۲ هزار کیلومتری را مدار ارتفاع پایین زمین یا لئو (LEO) می‌نامند. از ۲ هزار کیلومتر تا ۳۵ هزار و ۷۸۶ متر، مدارهای میانی زمین نام دارد و مدارهای بالاتر از این ارتفاع را مدار ارتفاع بالا یا ژئو نام‌گذاری کرده‌اند.

برای دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری راه‌های میانبری مانند استفاده از بلوک‌های انتقال مداری وجود دارد. بلوک‌های انتقال مداری می‌توانند محموله‌ای که به آن سپرده می‌شود را از مدارهای بالای زمین بفرستد.

راه‌ برای عبور از مدارهای پایین و دستیابی به مدارهای بالا هموار شد

سازمان فضایی ایران با تلاش متخصصین پژوهشگاه فضایی ایران و با همکاری سازمان صنایع هوا فضای وزارت دفاع، سال گذشته نمونه آزمایشی «بلوک انتقال مداری سامان» که برای جابه‌جایی ماهواره در بین مدارهای مختلف زمین استفاده می‌شود را با یک فروند کاوشگر زیرمداری با موفقیت پرتاب و مورد آزمون قرار داد. این موفقیت، مسیر را برای عبور از مدارهای پایین و دستیابی به مدارهای بالا هموار کرده است.