بازسازی پل‌های آسیب دیده سیاست خارجی

به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا؛ شهید سید ابراهیم رئیسی دولت و سکان هدایت کشور را در شرایطی در سال ۱۴۰۰ در دست گرفت که در هشت سال پیش از آن روابط با کشورهای در حال توسعه در اقصی نقاط جهان و ایجاد ارتباط با قدرت های نوظهور سیاسی و اقتصادی دنیا به بهانه پروژه ترمیم روابط و تنش زدایی با غرب کنار گذاشته شد.

محصور شدن سیاست خارجی کشورمان در پروژه تنش‌زدایی با غرب تحت عنوان برجام، نه تنها فرصتی طلایی برای رشد و توسعه تجارت و تبادلات اقتصادی ایران با جهان را از ایران گرفت، بلکه سیاست‌های اشتباه در دوران پیش از دولت سیزدهم منجر به ضررها و جریمه‌های سنگین در برخی از پرونده‌های بین‌المللی کشورمان با سایر کشورها و همچنین قطع یا کاهش روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای آمریکای جنوبی، آفریقا و دیگر مناطق جهان شد.

در کنار این موارد، افزایش وابستگی به سازوکارهای غربی در تجارت و اقتصاد بین‌الملل و نهایتا شکست پروژه برجام منجر به ایجاد فشاری مضاعف بر اقتصاد و سیاست کشور شد.

در سال‌های پس از خروج غیرمتعهدانه آمریکا از برجام و شکسست ضمنی توافق سال ۲۰۱۵، به واسطه سیاست‌های نادرست پیشین در حوزه سیاست خارجی، تجارت بین الملل و سیاست های نفتی، بسیاری از بازارهای غیرغربی تجارت غیرنفتی و صادرات نفتی ایران از دست رفته و میزان صادرات نفت خام کشورمان به رقمی کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز یعنی پایین ترین رقم فروش نفت ایران در سالیان پس از انقلاب اسلامی رسید.

دولت سیزدهم به ریاست شهید سید ابراهیم رئیسی، در وضعیتی هدایت کشور را برعهده گرفت که برجام و اینستکس و رابطه صرف با غرب نه تنها سودی برای کشور به ارمغان نیاورد، بلکه بسیاری از متحدین و دوستان ایران را نیز از دچار یاس و سرخوردگی کرد.

در روزهایی که دولت سیزدهم فعالیت خود را آغاز کرد، رابطه راهبردی ایران با ونزوئلا به عنوان متحدی استراتژیک در منطقه آمریکای جنوبی کاهش یافته بود، کشورمان در پرونده گازی با ترکمنستان به واسطه سو مدیریت مدیران دولت قبل به جریمه‌ای سنگین محکوم گشته بود، روسیه به واسطه دید غرب گرایانه مسئولان دولت سابق دچار چالش های جدی با ایران شده و تلاشی جدی برای ترمیم رابطه ایران و عربستان و برخی دیگر از کشورهای منطقه همچون بحرین، سودان، کویت، سومالی، امارات متحده عربی، مصر و صورت نگرفته بود.

گامی بلند برای ترمیم روابط

دولت سیزدهم از روزهای اول فعالیت خود با تغییری محسوس و نمایان، ارتباط با سرتاسر جهان و نگاه به جهان غیرغربی در کنار تلاش برای حل مسائل با غرب را مهم ترین اولویت خود در سیاست خارجی قرار داد.

در همین راستا، همسایگان ایران حائز جایگاهی ویژه‌تری در اصول کلی سیاست خارجی دولت بودند و تلاش‌ جدی برای احیا و توسعه روابط با همسایگان در دستور کار دولت قرار گرفت.

یکی از جدی ترین چالش‌ها در حوزه همسایگان قطع روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان بود. در این زمینه گرچه از سال ۱۳۹۴ در پی وقایع پس از شهادت شیخ نمر باقر النمر روابط ایران و عربستان دچار چالشی بسیار جدی شده بود ولی تا پیش از دولت سیزدهم تلاشی جدی به برقراری مجدد روابط نشده بود.

دولت سیزدهم با اهتمامی جدی به احیا روابط با عربستان سرانجام با میانجیگری چین در اسفند ماه ۱۴۰۱ در مراسمی با حضور علی شمخانی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی، مساعدبن محمد العیبان عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و وانگ‌یی رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب کمونیست و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین بیانیه‌ای سه جانبه بر سر برقراری روابط دو کشور را صادر نموده و متعاقبا شهید امیر عبداللهیان در فروردین سال گذشته با همتای عربستانی خود دیدار کرده و در ماه‌های بعد سفارت ایران در ریاض و فعالیت دیپلماتیک سفارت عربستان در ایران مجددا آغاز شد.

با برقراری مجدد روابط ایران و عربستان، یخ روابط بحرین، کویت، جیبوتی و مالدیو با کشورمان آب شده و زمینه ها و بستر لازم برای برقراری روابط مابین ایران و کشورهای یادشده ایجاد گردید.

با شروع روند بهبود روابط با همسایگان، لیبی کشور دیگری بود که اقدام به برقراری مجدد روابط دیپلماتیک و بازگشایی متقابل سفارت خانه در ایران کرد.

در همین راستا، نجلاء المنقوش وزیر خارجه دولت لیبی (دولت طرابلس) در مرداد ماه گذشته در سفر به تهران با شهید حسین امیرعبداللهیان دیدار و گفت‌وگو کرد. این سفر المنقوش اولین سفر یک مقام لیبیایی به تهران پس از ۱۷ سال به شمار می آمد.

لازم به ذکر است پیش تر از این سفر، سفارت ایران در طرابلس آغاز به کار کرده و سفارت لیبی در تهران در خرداد ماه ۱۴۰۲ بازگشایی شده بود.

دولت سیزدهم علاوه بر پرداخت بخش مهمی از جریمه پرونده اختلاف گازی با ترکمنستان که در اثر سومدیریت دولت قبل برکشور تحمیل شده بود، سرمایه گذاری و اهتمامی جدی به حل و فصل اختلافات، انعقاد قرادادهای جدید در حوزه گاز، توسعه روابط تجاری بین دو کشور و همچنین عبور خط لوله های صادرات گاز ترکمنستان و تبدیل ایران به هاب منطقه‌ای در حوزه صادرات و انتقال گاز داشت.

در همین زمینه در آبان گذشته ترکمنستان و عراق بر سر سوآپ سالانه ۹ میلیاردمتر مکعب گاز به عراق از طریق خاک جمهوری اسلامی ایران به توافق رسیدند.

گفتنی است شهید حسین امیر عبداللهیان در یکی از آخرین سفرهای کاری خود در نوروز ۱۴۰۳ به عشق آباد سفر کرده و مذاکراتی جدی در حوزه افزایش سطح تجارت و تبادلات و همچنین حل و فصل اختلافات داشت.

یکی دیگر از مهم ترین اقدامات دولت سیزدهم در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی، گسترش رابطه راهبردی مابین ایران با چین و روسیه بود. در دولت سیزدهم با تغییر جهت کلی از گرایش به غرب به سمت قدرت های غیر غربی، روسیه به عنوان یکی از مهم ترین ابرقدرت های غیر غربی، اولویت ویژه‌ای را در سیاست خارجی ایران پیدا کرد. همچنین سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین رسما به مرحله اجرا درآمد.

در دوره کوتاه ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی، تبادلات سیاسی ایران و روسیه به بالاترین حد رسیده و این رابطه راهبردی منجر به حمایت دیپلماتیک و سیاسی روسیه و چین از کشورمان در شورای امنیت سازمان ملل متحد و در اثنای مذاکرات احیای برجام شد. نمونه واضحی از این موضوع، موضع راهبردی و سازنده روسیه در حمایت از پاسخ قانونی ایران به جنایت اسرائیل در حمله به ساختمان کنسولی سفارت ایران در دمشق در جلسه شورای امنیت بود.

در کنار این، در دوره نزدیک به سه ساله دولت سیزدهم، همکاری ها و قرارداد های واردات تجهیزات نظامی از روسیه منعقد گشته و همکاری های نظامی دو کشور همچون برگزاری رزمایش‌های مشترک رشدی جدی داشت.

رابطه روزافزون و فرصت طلایی حضور ایران در مناطق آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی، آسیای جنوبی، آسیای مرکزی و همچنین آفریقا که پیش تر در اثر غفلت دولت سابق از دست رفته بود، یکی دیگر از حوزه های مهم فعالیت دولت سیزدهم به شمار می‌آید. در این دوره دولت سیزدهم با تمرکز ویژه بر فعالیت معاونت اقتصادی وزارت امورخارجه و همچنین برگزاری نمایشگاه های متعدد همچون ایران اکسپو برای عرضه توانایی های علمی و صنعتی ایران بازار بسیار بزرگ این مناطق را هدف اصلی توسعه تجارت ایران قرار داد.

واهمه دشمنان از حضور بین المللی ایران در دوران دولت سیزدهم

گرچه با شهادت دکتر سید ابراهیم رئیسی در حادثه ناگوار سقوط بالگرد، در روزی که وی برای افتتاح یک پروژه مشترک منطقه ای بین ایران و جمهوری آذربایجان به مرز ایران در ارس سفر کرده بود، دولت سیزدهم زودتر از موعد ۴ ساله خود به پایان می رسد ولی خاطره و تاریخچه عملکرد درخشان شهید رئیسی، شهید امیر عبداللهیان و دیگر مسئولین دخیل در حوزه سیاست خارجی دولت سیزدهم از ذهن مردم و همچنین صاحب نظران حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی پاک نخواهد شد.

دولت سیزدهم عملکردی استثنائی را به اندازه چندین برابر دولت های پیش از خود را در طول ۳ سال فعالیت شبانه روزی در حوزه سیاست خارجی به ثبت رساند، عملکردی که با تبلیغات دوران سابق همراه نبود و بیش از هر زمان دیگری واهمه دشمنان را برانگیخت تا جایی که بنگاه‌های خبرپراکنی وابسته به دولت‌های سلطه‌گر تلاش ویژه ای را برای تخطئه و کوچک‌نمایی این خدمات و این اقدامات مصروف داشتند.

تاریخ شهید رئیسی و شهید امیرعبداللهیان را نه با ژست‌های رسانه ای بلکه با عملکرد استثنائی‌شان قضاوت خواهد کرد.