به گزارش روز جمعه ایرنا، سران ۹ کشور عضو سازمان همکاری شانگهای شامل چین، روسیه، ایران، هند، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و پاکستان روز گذشته (پنجشنبه) در آستانه پایتخت قزاقستان گردهم آمدند. این سازمان که با هدف اولیه مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی و قاچاق مواد مخدر و سپس مقابله با حضور غرب در منطقه پا گرفت و بالید بخشی از تلاش‌ها برای برقراری یک نظم جهانی «چند جانبه» محسوب می‌شود که تحت سلطه ایالات متحده نباشد.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان و تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر دیگر میهمانان نشست روز گذشته در کنار سران کشورهای عضو بودند؛ حضوری که نشان داد سازمان همکاری شانگهای از اهداف اولیه خود فاصله گرفته و هم‌زمان دامنه نفوذ خود را افزایش داده است.
روسای جمهوری روسیه و چین در نشست آستانه که برخی رسانه‌ها آن را گردهم‌آیی «کشورهایی با روابط پرتنش با آمریکا» نامیدند، خواستار ایجاد نظم جهانی «چندقطبی» برابر یکجانبه‌گرایی ایالات متحده شدند.
ولادیمیر پوتین تاکید کرد که بیانیه آستانه بر تعهد همه شرکت‌کنندگان در سازمان همکاری شانگهای به شکل‌گیری نظم جهانی چندقطبی منصفانه تاکید می‌کند. هم‌زمان شی جین‌پینگ همتای چینی او نیز تصریح کرد: مهم است که سازمان همکاری شانگهای خود را در سمت درست تاریخ، در سمت عدالت و انصاف قرار دهد. وی همچنین لزوم «اتحاد برای مقاومت برابر مداخله خارجی» و «حمایت قاطع (اعضا) از یکدیگر» را خاطرنشان کرد.
بیانیه پایانی نشست آستانه نیز بر «تغییرات زمین ساختی مداوم در سیاست جهانی» و نیاز به «تقویت نقش سازمان همکاری شانگهای» تاکید کرد. در این بیانیه کشورهای عضو از جمله چین و روسیه برای «تشکیل یک نظم جهانی چندقطبی عادلانه بر اساس نقش مرکزی سازمان ملل متحد، قوانین بین‌المللی و آرمان کشورهای مستقل برای مشارکت سودمند متقابل» متعهد شدند.
الکساندر لوکاشنکو رئیس جمهوری بلاروس نیز که کشورش امروز به طور رسمی به سازمان همکاری شانگهای پیوست در سخنرانی خود، بر توان این سازمان برای «تخریب دیوارهای دنیای تک قطبی و پایان دادن به بسیاری از تضادها و درگیری‌های ناشی از نابرابری اجتماعی، کمبود محصولات و منابع غذایی» تاکید کرد.
رقابت در زمین آسیای مرکزی
مسکو و پکن که از هر فرصتی برای اعلام موضع محکم و مشابه خود در محکوم کردن «هژمونی» آمریکا استفاده می‌کنند و روز به روز به این نزدیکی که برخی آغاز روند آن را جنگ اوکراین می‌دانند و برخی نیز به طور جدی و رسمی در مورد آن ابراز نگرانی می‌کنند، ادامه می‌دهند. مسکو و پکن در فوریه سال ۲۰۲۲ و پیش از آغاز جنگ اوکراین در سفر پوتین به چین، شراکت دوجانبه «بدون محدودیت» خود را اعلام کرده بودند.
پوتین در دیدار روز چهارشنبه خود با همتای چینی اظهار داشت: روابط بین دو کشور، مشارکت همه‌جانبه و همکاری راهبردی ما، بهترین دوره خود را در تاریخ تجربه می‌کند.
شی هم در این دیدار، پوتین را «دوست قدیمی» خود خواند و سطح روابط چین و روسیه را «بالا» ارزیابی کرد و افزود: در مواجهه با اوضاع آشفته بین‌المللی و محیط خارجی، دو طرف باید به آرمان اصلی دوستی برای نسل‌های آینده ادامه دهند.
واشنگتن با بدبینی به این نزدیکی می‌نگرد و بارها به پکن در مورد عبور از خط قرمزی که تامین مستقیم سلاح برای مسکو تعریف می‌کند، هشدار داده است. آمریکا هیچ مدرکی دال بر این نوع کمک ندارد با این حال معتقد است که حمایت اقتصادی چین، مسکو را در تولید موشک، پهپاد و تانک تقویت کرده است. بر اساس آمار گمرک چین، تجارت چین و روسیه از آغاز جنگ اوکراین افزایش یافته و در سال ۲۰۲۳ به ۲۴۰ میلیارد دلار (۲۲۲ میلیارد یورو) رسیده است.
هرچند چین و روسیه در تشکیل «بلوک ضد غرب» به اتفاق یکدیگر موفق بوده‌اند اما این دوستی و همکاری رقابت این دو را در منطقه آسیای مرکزی که یکی از کشورهایش میزبان همین نشست سران سازمان همکاری شانگهای شد، پنهان نمی‌کند. موقعیت استراتژیک و ذخایر هیدروکربنی این منطقه برای هر دو طرف حائز اهمیت است. با وجود اتحاد راهبردی قوی بین دو قدرت، مسکو و پکن همچنان رقبای تاریخی برای نفوذ در آسیای مرکزی هستند؛ منطقه‌ای که به طور سنتی به روسیه نزدیک است اما کلید طرح کمربند و جاده چین محسوب می‌شود.
هر پنج کشور آسیای مرکزی شامل قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان از جمهوری‌های شوروی سابق هستند و بنابراین روابط تاریخی، فرهنگی، زبانی و اقتصادی با روسیه دارند. با این حال، توسعه اقتصادی و تجاری رو به رشد چین و سرمایه‌گذاری‌های متعدد آن در منطقه، نفوذ سنتی روسیه را به چالش کشیده است. برای پکن، این منطقه در مرکز پروژه توسعه زیرساخت بین‌المللی، ابتکار کمربند و جاده قرار دارد. آسیای مرکزی از نظر منابع طبیعی نیز غنی است و نقش کلیدی را در حمل و نقل زمینی کالا میان چین و اروپا ایفا می‌کند.
هرچند که به نظر می‌رسد به شکل غیررسمی تقسیم منافعی میان مسکو و پکن در آسیای مرکزی صورت گرفته است و کشورهای این منطقه نیز پذیرفته اند تا به روسیه به عنوان ضامن امنیتی و به چین به مثابه موتور اقتصادی توسعه خود بنگرند، اما میزان نفوذ و تحرک هر کدام از قدرت‌ها در کشورهای منطقه به دقت رصد می‌شود چرا که می‌تواند به راحتی منافع دیگری را به چالش بکشد.
نظر شما