برنامه روس‌ها برای تمرکززدایی؛ کدام شرکت‌ها از مسکو می‌روند؟

به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا، روزنامه «راسیسکایا گازیه تا» در این زمینه گزارشی با عنوان «شرکتهای دولتی را به محل شان می فرستند» منتشر کرده و به پاسخ این پرسش پرداخته است: نقل مکان شرکت‌های دولتی چگونه می تواند به توسعه استان ها کمک کند.
گئورگی بوفت کارشناس علوم سیاسی در این زمینه نوشت:‌ رئیس جمهور روسیه به دولت دستور داد که تا اول اکتبر 2024 ( 10 مهرماه 1403) طرح انتقال شرکت‌های دولتی به استان‌ها تهیه شود؛ پوتین مناطقی همچون اورال، سیبری و شرق دور را مورد توجه ویژه قرار داد.
«بوفت» با اشاره به سابقه طرح این ایده و تأثیری که انتقال شرکتها به استان ها روی رشد بودجه مناطق و توسعه آنها می گذارد، نوشت: مرکزگرایی بیش از حد و سیستم سیاسی و اقتصادی متناسب با آن در روسیه قرن هاست که شکل گرفته است و علل ژئوپلیتیکی معینی دارد. امروز این سیستم، سهم بزرگ دولت در اقتصاد را در پی داشته است.
به اعتقاد این کارشناس روس، اگر شرکتهای دولتی به استان‌ها منتقل شوند، این موجب نه تنها برابر شدن سطح توسعه مناطق، بلکه موجب توسعه فدرالیسم نیز می شود.

نگاهی به پیشینه طرح انتقال شرکت‌های دولتی از پایتخت روسیه
به نوشته روزنامه «راسیسکایا گازیه تا»، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در سال 2021 میلادی چنین ابتکاری را ارائه کرد.
با این حال،‌ ایده انتقال دفاتر شرکت‌های دولتی به مناطق برای اولین بار در سال 2013 مورد بحث قرار گرفت، زمانی که رئیس شورای فدراسیون این موضوع را پیشنهاد کرد.
والنتینا ماتوینکو اینگونه استدلال کرد: گاز در مسکو فقط در آشپزخانه است، بنابراین دفتر مرکزی گازپروم باید به تیومن برود؛ روس نفت به سیبری، فناوری‌ها و راه آهن روسیه به اورال، روس‌هیدرو RusHydro (بزرگترین هولدینگ صنعت برق روسیه) به کراسنویارسک، روس‌انرگواتم Rosenergoatom (بخشی از روس اتم؛ بهره‌بردار نیروگاه‌های اتمی) به منطقه ولگا و روس‌نانو به کالینینگراد منتقل شود، یعنی ایجاد تمایز واقعی در حیات اقتصادی روسیه.
در سال 2019، وزارت توسعه اقتصادی روسیه، طرحی برای توسعه مناطق دربرگیرنده توصیه‌ها درباره امکان جابجایی شرکت‌های دولتی را تهیه کرد. سپس 18 مجتمع شهری برای توسعه جدید برنامه ریزی شد.
در این طرح، ایده اصلی این است که قلمرو کشور به طور یکنواخت تر توسعه یابد و شکاف در توسعه اقتصادی و استانداردهای زندگی بین پایتخت و سایر روسیه برطرف شود.
به نوشته روزنامه «راسیسکایا گازیه تا»، شکاف ثروت بین ثروتمندترین و فقیرترین منطقه در روسیه تا 19 برابر است، در حالی که میانگین جهانی برای کشورهای بزرگ 5.2 برابر است.
کارشناس روس در ادامه نوشت: با از بین بردن تفاوت ها، کاهش یارانه های فدرال به مناطق امکان پذیر خواهد بود و بودجه را به سمت اهداف ملی هدایت می کند. با این حال،‌ با توجه به نقل مکان شرکت های دولتی به مناطق، مسکو ممکن است حدود 20 درصد از درآمدهای خود را از دست بدهد.

شرکت‌هایی که از مسکو رفتند
پس از طرح پیشنهاد رئیس شورای فدراسیون روسیه در سال 2013، شرکت گازپروم به مکان تعیین شده از سوی این مقام قانونگذار روسیه یعنی به تیومن نرفت اما در سن‌پترزبورگ مستقر شد و مرکز عظیم لاختا را بنا نهاد. این اقدام، بر بودجه سن‌پترزبورگ تأثیر مثبت گذاشت.
شرکت دولتی گازپروم قبل از جابجایی دفتر اصلی خود در سال 2021 میلادی،‌ 160 میلیارد روبل مالیات به حساب استان مسکو پرداخت، مالیاتی که تنها پنج درصد از کل درآمدهای مالیاتی پایتخت را تشکیل می داد. اما برای سن‌پترزبورگ، این مبلغ معادل یک چهارم کل درآمدهای مالیاتی بود.
در سال 2005، بانک و.ت.ب VTB (دومین بانک بزرگ روسیه) مکان استقرار مالیاتی خود را به سن پترزبورگ منتقل کرد اما، دفتر مرکزی خود را در مسکو ترک نکرد.
در این میان RusHydro به عنوان بزرگترین هولدینگ برق روسیه واقعاً به کراسنویارسک رفت. اخیراً، رئیس این شرکت در جلسه ای با رئیس‌جمهور روسیه گزارش داد که این شرکت فقط در کراسنویارسک کارمندان جدید جذب می کند و یک ساختمان برای دفتر مرکزی آن در این منطقه قبلاً خریداری شده است.
در پایان سال 2023 میلادی، این شرکت 105 میلیارد روبل مالیات به بودجه منطقه‌ای استان کراسنویارسک پرداخت کرد. این رقم بسیار بیشتر از سودی است که به بودجه فدرال برای سال پررونق 2022 (14 میلیارد روبل) پرداخت کرد.

پیش‌بینی حذف 20 درصد درآمدهای مالیاتی پایتخت
کارشناس روس در ادامه نوشت: پایتخت روسیه، خروج شرکت‌های دولتی از مسکو را احساس خواهد کرد. 10 سال پیش، زمانی که بحث درباره ایده جابجایی را آغاز کردیم، محاسبه شد که انتقال شرکت های دولتی به مناطق منجر به از دست رفتن حدود 20 درصد از درآمدهای بودجه مسکو می شود.

مخالفان انتقال از پایتخت چه می‌گویند؟
افرادی که با بدبینی به طرح انتقال شرکت‌های دولتی از پایتخت نگاه می‌کنند، معتقد هستند که این طرح مشکلاتی مانند اختلال احتمالی در سیستم مدیریت و هزینه های زیرساختی در مکان جدید را در پی دارد. همچنین، همه کارمندان واجد شرایط به استان ها نمی روند و از این رو، طبق برخی پیش‌بینی‌ها، ممکن است کمبود بیش از نیمی از متصدیان امور شرکت در سطح محلی احساس شود.
مخالفان جابجایی دفاتر شرکت‌های بزرگ از پایتخت به دیگر مناطق روسیه معتقد هستند که هزینه های حمل و نقل نیز ممکن است افزایش یابد، زیرا کل شبکه حمل و نقل این کشور بر مسکو متمرکز است.
در ادامه این گزارش آمده است:‌ علاوه بر این، دفتر مرکزی شرکت فقط مربوط به مالیات، پرسنل و زیرساخت های اداری نیست، بلکه بستر تعامل با شرکا است، از تجار گرفته تا مقامات مربوطه.

فرصت ناشی از جابجایی شرکت‌ها
گئورگی بوفت کارشناس علوم سیاسی روسیه با طرح این پرسش که "اگر جابجایی انجام نشود، پس چگونه می توان شکاف در توسعه منطقه‌ای را پُر کرد؟" در ادامه نوشت: تأسیس دفاتر و محل‌های کار جدید و به ویژه جابجایی مدیران ارشد (همراه با مالیات بر درآمد شخصی) می تواند یک اثر هم افزایی ایجاد کند: مشاغل و خدمات جدید در مناطق مختلف روسیه ظاهر می شوند و پرسنل محلی فرصتی برای رشد شغلی خواهند داشت.

پیشنهادهای دیگر برای جابجایی
در ادامه این مطلب آمده است:‌ اگر تصور کنیم که کدام شرکت‌های دولتی می‌توانند به کجا نقل مکان کنند، یاکوتسک بلافاصله برای شرکت آلروسا (فعال در استخراج الماس) به ذهن می‌رسد که به وضوح به یک "نقطه رشد" جدید نیاز دارد.
شرکت هواپیمایی متحد می تواند مثلاً در کازان مستقر شود یا در آمور.
این کارشناس در ادامه نوشت:‌ اگر به توصیه رئیس جمهور روسیه برای تمرکز بر شرق عمل کنیم. شرکت دولتی روس‌اتم، اگرچه در سراسر کشور فعالیت می کند، می تواند به ساروف، مکانی که بیشتر صنعت هسته‌ای داخلی روسیه در آنجا شکل گرفته است، منتقل شود.
در این میان، روس‌اتم ممکن است شهر علمی اوبنینسک در منطقه کالوگا (محل اولین نیروگاه هسته ای روسیه) را ترجیح دهد.
شرکت کشتی سازی متحد نیز می تواند از مسکو نه به سن‌پترزبورگ، بلکه به شرق دور حرکت کند
ROSTEKH (شرکت تولید و توسعه صادرات محصولات صنعتی با فناوری پیشرفته) باید نگاهی دقیق تر به نیژنی نووگورود یا ایرکوتسک بیندازد.
Sovcomflot (بزرگترین شرکت کشتیرانی روسیه) نیز در ولادی وستوک مستقر شود چرا که تجارت دریایی این شکور اکنون به سمت شرق تغییر جهت داده است.
اگر چه برای دفتر اصلی راه‌آهن روسیه، نووروسیسک یکی از گزینه‌ها است اما به پیشنهاد رئیس شورای فدراسیون نیز می‌تواند مکان اصلی فعالیت خود را در اورال بنا کند.
به زعم این کارشناس روس، شرکت هواپیمایی آئروفلوت نیز بهتر است که فعلا در مسکو بماند.
از نگاه وی، شرکت روس نفت نیز با توجه به پروژه اصلی فعلی خود "وستوک اویل" می‌تواند به مناطق کراسنویارسک، سالخارد و یا نووی اورنگوی برود.

نویسنده این گزارش در ادامه با تأکید بر اینکه جابجایی دفاتر اصلی شرکت‌های دولتی، یک پروژه استراتژیک بلندمدت است، خاطرنشان کرد: تحقق این هدف، ضمن کمک به یکسان شدن سطح توسعه مناطق، به توسعه فدرالیسم نیز کمک می‌کند.