غبار فراموشی بر روستاهای تاریخی آذربایجان‌غربی

به گزارش ایرنا، دیرگاهی است غبار فراموشی بر برخی از روستاهای تاریخی آذربایجان غربی سایه افکنده است؛ هر روز و هر ساعت ورودی های آنها را ساختمانهای چندین طبقه با معماری غربی و امروزی احاطه می کند، هرروز که می گذرد تیشه بر ریشه خانه های قدیمی روستاهای کهن زده می شود و معماری کهن روستایی در عمق زمین برای همیشه دفن می شود.

هربار که بولدزر ها یک ساختمان قدیمی را از ریشه بر می دارد، گویی بخشی از تاریخ روستا را ریشه کن می کند؛ آخر هرکدام از این خانه ها با آن معماری بی نظیرشان هزاران حرف نگفته دارند لابه لای آجرهای آنها روایت دفاع از کیان ایران اسلامی در مقابل تهاجم و قتل و غارت، خوشی و ناخوشی، آداب و رسوم و فرهنگ زیبای این سرزمین را در خود جای داده اند چنان که اگر زبان داشتند و سخن می گفتند، بشر امروزی از کار خود هزاران بار پشیمان می شد.

روستاهای تاریخی نه تنها خود ثروت هستند بلکه ثروت های بی شماری درخود جای داده اند اگر گذری در کوچه های این روستاها داشته باشید آنچه خواهید دید به قصه و حکایت و رویا شباهت خواهد داشت؛ کوچه های کاه گلی، خانه هایی با حیاط های تو در تو، درب هایی چوبی که بر روی آنها کوپه هایی نصب شده برای در زدن، نرده های چوبی، چاه آب که منجیق بربالای آن همچنان سالهاست سرپا ایستاده، چاههای آب قدیمی، حوض های رنگی، انباری هایی که دیوار ندارند و تنها به سه دیوار ختم می شوند و در زبان ترکی به آنها (تالوار) گفته می شود؛ جایی که می نشستند و شبها و روزها کارهای تابستانی نظیر بسته بندی انجام می دادند و در گوشه گوشه آن کوزه های پنیر در خاک می کردند تا در زمستان استفاده کنند، از جمله این حکایت های تاریخی است.

افسوس که بسیاری از این حکایت ها زیر بار مدرنیته یکی یکی در خاک دفن می شوند و دیگر اثری از روستا و خانه هایش نمی ماند. جایش را ساختمانهای چندین طبقه می گیرد با معماری غربی و امروزی و به جای درب های اصیل درب های آهنی جایگزین می شود.

روستای سپورغان، که هم تاریخی بوده و خانه های با معماری کهن را دارد اما با گذری در روستا تنها دیواری از آن خانه های قدیمی برجای مانده تا رد و نشانه ای باشد از آن خانه های با عظمت. هرچه بیشتر روستا رامی گردی شکوه معماری و تاریخ کهن روستا و آثار تاریخی موجود درآن که به هزار سال می رسد، آدمی را متحیر می کند.

ساعت ها به تماشای در و دیوارهای به جا مانده از گذشتگان می ایستی اما افسوس که دیگر خبری از اتاق و انبار و میهمانخانه نیست.

مردمان این روستا می گویند: صاحبان این خانه ها مهاجرت کرده اند این خانه ها دردوره های مختلف تاریخی و توسط معماران به نام ساخته شده که نظیر آنها در عصر کنونی وجود ندارد.

اکبریان یکی از ساکنان این روستا که سنی از او گذشته و در ۹۰ سالگی بسر می برد، می گوید: این روستا و خانه هایشان دوره های تاریخی مختلف را دیده و حتی آمریکایی ها، روس ها و انگیس ها به این روستا آمده اند.

ارزش روستاهای تاریخی را نمی دانند

علی موسی زاده دیگر ساکن این روستا ادامه می دهد: ارزش روستاهای تاریخی را نمی دانند؛ همین روستا دارای کلیسای تاریخی با قدمتی بسیار بالاست و همچنین معماری کهن روستایی هر دو بستری مناسب برای حضور گردشگران هستند اما متاسفانه تا به حال گذر گردشگری به این روستا نیفتاده است.

وی ادامه می دهد: هر روز که می گذرد، آجرهای خانه ها فرو می ریزد و این خانه ها ابهت خود را از دست می دهند اما هیچ کس نگران نابودی آنها نیست امروز از هر خانه تاریخی تنها یک دیوار، در و یا پنجره ای باقی مانده و تعداد خانه های تاریخی باقی مانده در این روستاهای کهن بسیار اندک است.

جاذبه های زیبا را تنها در آن سوی مرزها می بینند

دانشجوی معماری ارومیه ای و ساکن یکی از روستاهای اطراف و همجوار با این روستای تاریخی اظهار می دارد: متاسفانه مردم ما زیبایی های کشورمان را نمی بینند و تنها نگاهشان به آنسوی مرزها سوق پیدا می کند.

محمد رازقی افزود: در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای همجوار چهره ای غیر واقعی برای جذب مخاطب نشان داده می شود در حالیکه جاذبه های تاریخی ایران و زیبایی های آن به ویژه آذربایجان غربی صدها برابر آنهاست اما این زیبایی ها هرگز دیده نشده و به دست خود مردم نابود شده اند.

وی افزود: نه تنها این روستا بلکه چندین روستا همانند این روستا با داشتن جاذبه های تاریخی، آداب و رسوم کهن و معماری بی نظیری آخرین نفس های خود را می کشند اگرچه آثار تاریخی توسط میراث فرهنگی صیانت می شود اما معماری کهن که پرجاذبه ترین بخش روستاهاست از گزند دلالان و سوداگران در امان نمانده است.

دلالان مرگ روستاهای تاریخی را نزدیکتر می کنند

وی افزود: بنگاه های معاملاتی من در آوردی که در روستاها سر برآورده اند، نخستین و مهمترین کسانی هستند که اقدام به فروش این خانه های قدیمی کرده و یا خود پیشنهاد خرید آن را می دهند چنان که پس از خرید بلافاصله چند روز دیگر، دیگر اثری از آن خانه ها نمی ماند و روستای تاریخی نه شهرک می شود و نه روستا بلکه سرگردان میان این دو.

رازقی افزود: روستاهای تاریخی به دلیل برخورداری از طبیعت بکر، زندگی روستایی،آداب و رسوم و معماری کهن ظرفیت مهمی برای رونق صنعت گردشگری استان هستند اما سالهاست این مهم به فراموشی سپرده شده و در سایه این فراموشی این روستاها در آستانه نابودی قرار گرفته اند.

روستاییان با صنعت گردشگری آشنایی ندارند

رییس حوزه سرمایه گذاری میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی می گوید: وقتی روستا شکل شهر به خود می گیرد، دیگر سبک‌زندگی روستایی هم عوض می شود. نحوه پوشش، گویش، معیشت و حتی فرهنگ و آداب و رسوم هم از معماری شهری تاثیر می گیرد.

"ودود فخاری" ادامه داد: متاسفانه هنوز روستاییان ما با صنعت گردشگری آشنا نشده اند و نمی دانند این صنعت چه اندازه درآمد زاست به همین خاطر خود آنها نیز از جمله عواملی هستند که موجب از بین رفتن بافت تاریخی روستاها می شوند.

وی بیان کرد: بنیاد مسکن برای مقاوم سازی خانه های روستایی طی سالیان اخیر وام هایی برای ساخت و مقاوم‌سازی خانه های روستایی پرداخت می کند ولی وامی که داده می شود، شخص روستایی به دلخواه خود خانه جدیدی مطابق با سبک روز ساخته و بافت قدیمی از بین می رود.

وی افزود: البته در راستای حفظ بافت تاریخی روستاها، کارگروهی که میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین بنیاد مسکن عضو آن هستند، تشکیل شده که بر این امر تاکید دارند ولی تمایل اشخاص به ساخت ساختمان هایی با سبک امروزی باعث می شود بی تفاوت به صیانت از بافت تاریخی باشند.

فخاری افزود: ما باید به روستایی تبیین کنیم درآمدی که گردشگری دارد، بسیار فراتر از کشاورزی است چنان که سفره خانه های سنتی با استفاده از غذای محلی می تواند منبع درآمد خوبی برای آنها باشد.

وی ادامه داد: اگر این تفکر بین روستاییان نهادینه شود، بدون شک علاقمندی آنها به حفظ بافت تاریخی و معماری کهن و تبدیل آنها به مکانی برای بازدید گردشگران بیشتر خواهد شد.

تبدیل خانه های قدیمی به واحدهای بوم گردی

کارشناس گردشگری میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی اظهارکرد: تا حد امکان تلاش خود را بر حفظ خانه های ورستایی انجام می دهیم و برای ماندگاری خانه های قدیمی روستایی بهترین راه تبدیل آنها به واحدهای بوم گردی است.

ریتا خضرزاده افزود: احداث واحدهای بوم گردی و تبدیل خانه های قدیمی به واحدهای بوم گردی باید کاملا براساس سبک تاریخی و قدیمی آن خانه صورت بگیرد نه اینکه به جای پنجره چوبی از پنجره فلزی استفاده شود.

وی اظهار کرد: همکاران میراث فرهنگی در روستاها به موضوع حفظ خانه های قدیمی و سنتی تاکید کرده و تلاششان برحفظ این خانه هاست و همچنین تاکیدشان براین است در صورت تبدیل به واحد بومی باید مراحل تبدیل با حفظ سبک اصیل و سنتی صورت گیرد.

سودجویان بافت تاریخی روستاها را هدف قرار می دهند

مردم شناس ارومیه ای براین اعتقاد است که برخی طرح هایی که از سوی بعضی دستگاه ها در روستاها اجرا شده و ‌می شود، شکل و ‌نمای کوچه ها وخانه های قدیمی را از میان می برد اگرچه این طرح ها در جهت حمایت از روستاییان است ولی ناخواسته چهره روستا را تغییر می دهد.

"عیسی عزیزنژاد" ادامه داد: از سوی دیگر سودجویان و دلالان نیز حاشیه روستاها را به سیطره خود در آورده اند، چنان که به روستا که نزدیک می شوی ویلاهای رنگارنگ خودنمایی می کند و ‌به عبارتی این ویلاها، جایگزین باغات کشاورزی می شوند.

وی ادامه داد: باغات کشاورزی و بافت تاریخی هردو عامل جذابیت روستاها هستند وقتی باغات کشاورزی به ویلا تبدیل شود وبافت تاریخی قربانی معماری شهری شود، دیگر چیزی برای روستا باقی نمی ماند.

وی اظهار کرد: اگرچه اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان در راستای صیانت از بافت تاریخی روستاها اقدام ‌به راه اندازی اقامتگاه های بوم‌ گردی کرده و هر روز بر تلاش خود می افزاید، اما تمامی دستگاه های مربوطه باید در کنار هم قرار گیرند.

به گزارش ایرنا، آذربایجان غربی دارای سه هزار روستاست که از این تعداد، دهها روستا با بافت های تاریخی می توانند مقصدی برای گردشگری باشند اما تحقق این امر همراهی مردم، مالکان و مسوولان را طلب می کند که باید برای آن اهتمام ویژه ای صورت گیرد.