صادرات غیرنفتی فارس؛ فرصت یا تهدید؟

به گزارش خبرنگار ایرنا، «مجموع صادرات غیرنفتی ایران در ۶ ماهه سال جاری با ۶.۵ درصد افزایش به ۲۵.۸ میلیارد دلار رسید و میزان وزنی صادرات غیرنفتی هم در این مدت ۷۰ میلیون تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳.۵ درصد افزایش داشته است.»

این، خبری است که روز پنجشنبه پنجم مهرماه سال جاری از سوی رئیس کل گمرک کشور اعلام شد؛ خبری که حاکی از افزایش صادرات غیرنفتی ایران بود و در ادامه آن نیز گزارشی از بزرگترین مقاصد صادراتی کشور ایران در ۶ماهه نخست سال جاری ارائه شده بود که بر اساس آن چین با ۷.۲ میلیارد دلار، عراق با ۵.۲ میلیارد دلار، امارات متحده عربی با ۳.۴ میلیارد دلار، ترکیه با ۲.۴ میلیارد دلار، افغانستان با ۱.۱ میلیارد دلار، پاکستان با یک میلیارد دلار و هند با ۹۰۰ میلیون دلار از عمده‌ترین مقاصد صادراتی کشور بودند.

طبق این گزارش این هفت کشور در سال جاری ۸۱ درصد از وزن و ۸۲ درصد از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص دادند.

سهم عمده استان پهناور فارس در حوزه صادرات غیرنفتی کشور موجب شده گذر از اقتصاد تک محصولی و تکیه بر درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی به عنوان مهمترین رویکرد فعالان اقتصادی در این استان به شمار رود.

بدین‌ترتیب کشور ایران افزایش صادرات غیرنفتی را نسبت به صادرات نفتی در اولویت قرار داده و استان فارس نیز گام‌های محکمی در این عرصه برداشته به گونه‌ای که رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی فارس روز سه‌شنبه ۲۱ فروردین ماه سال ۱۴۰۳ اعلام کرد: صادرات غیر نفتی این استان در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ افزون بر ۴۱ درصد رشد داشته است.

در حقیقت استان فارس به دلیل پتانسیل بالایی که در بخش کشاورزی دارد توانسته جایگاه مطلوبی را در صادرات غیرنفتی ایران از آن خود کند؛ هر ساله محصولات جالیزی، گوجه فرنگی تازه، کیوی، فلفل، چغاله بادام، گل و غنچه، مرکبات، سیب، خرما، انجیر، انگور و کشمش، رب گوجه فرنگی، چای و گیاهان دارویی جزو محصولات صادراتی و ارزآور استان فارس یه شمار می‌رود.

همچنین گوشت مرغ، تخم‌مرغ، خوراک ماهیان سردآبی و گرمابی، هندوانه، بادمجان، خیارسبز، کلم و لوبیا بخشی دیگر از محصولات صادراتی استان فارس هستند که صادرات این محصولات سهم بسزایی در اقتصاد کشاورزی کشور ایفا می‌کند.

عمده کشورهای هدف صادرات استان فارس هم کشورهای عراق، افغانستان، آلمان، ترکیه، پاکستان، قطر، کویت و امارات متحده عربی هستند و سهم صادرات محصولات مختلف کشاورزی از لحاظ وزنی به ترتیب شامل محصولات فرآوری شده در صنایع تبدیلی با ۸۵ درصد، محصولات باغی با پنج درصد، محصولات زراعی و دامی هر کدام با چهاردرصد و محصولات شیلاتی با ۲درصد می‌شود.

استان فارس همچنین در صادرات صنایع‌دستی و فرش دستباف نیز نقش مهمی ایفا می‌کند؛ می‌توان گفت سهم عمده این استان پهناور در حوزه صادرات غیرنفتی کشور موجب شده گذر از اقتصاد تک محصولی و تکیه بر درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی به عنوان مهمترین رویکرد فعالان اقتصادی در این استان به شمار رود.

تشکیل کارگروه صادرات غیرنفتی

رویکرد متولیان اقتصادی در این حوزه و ظرفیت صادرات غیرنفتی در استان فارس در طول سال‌های اخیر موجبات تشکیل کارگروه صادرات غیرنفتی در این استان را فراهم کرد؛ کارگروهی که با هدف حل مشکلات و تسهیل امور در این بخش راه‌اندازی شد.

نخستین نشست این کارگروه در سال ۱۴۰۲ به ریاست معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس، دبیری مدیرکل صنعت، معدن و تجارت فارس و با حضور اعضای کارگروه با هدف رفع مشکلات واحدهای صادرات محور فعال در سالن شهید سلیمانی استانداری فارس برگزار شد و اعضای کارگروه در این نشست به بحث و تبادل نظر پیرامون اهداف، برنامه‌ها، وظایف، توسعه صادرات غیرنفتی و ضرورت وجود زیرساخت‌های لازم در این زمینه و مشارکت دستگاه‌ها در تسریع و توسعه طرح‌های اقتصادی و ظرفیت‌های صادراتی پرداختند.

برخی بر این باور هستند که صادرات غیرنفتی فارس صادراتی است که تلخی آن بر شیرینی‌اش می‌چربد چراکه مواجه شدن این استان پهناور با خشکسالی‌های پی در پی و رو به رو شدن مناطق مختلف فارس با بحران کم‌آبی در سال‌های اخیر، افزایش فعالیت‌ها در بخش کشاورزی را به یک تهدید برای این استان تبدیل کرده است.

بدین‌ترتیب استان فارس تمام تلاش خود را به کار گرفت تا جایگاه خود را در حوزه صادرات غیرنفتی ارتقا دهد و سهم خود را در این عرصه ادا کند.

اما قصه شیرین صادرات غیرنفتی فارس به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ برخی بر این باور هستند که صادرات غیرنفتی فارس صادراتی است که تلخی آن بر شیرینی‌اش می‌چربد چراکه مواجه شدن این استان پهناور با خشکسالی‌های پی در پی و رو به رو شدن مناطق مختلف فارس با بحران کم‌آبی در سال‌های اخیر، افزایش فعالیت‌ها در بخش کشاورزی را به یک تهدید برای این استان تبدیل کرده است.

طعم تلخ تنش‌آبی در کام شیرین صادرات غیرنفتی فارس

استان فارس در حال حاضر با تنش آبی دست و پنجه نرم می‌کند و بسیاری از متخصصان و کارشناسان معتقدند در چنین شرایطی ادامه یافتن فعالیت‌های کشاورزی می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را به منابع آبی آن وارد کند؛ آنها می‌گویند بخش کشاورزی ۹۰ درصد مصرف آب فارس را به خود اختصاص داده و این مسئله افزون بر چالش‌هایی که برای تأمین آب ایجاد کرده، دشت‌های استان را نیز به مرز خشکی رسانده؛ به گونه‌ای که اکنون پدیده فرونشست، مناطقی از استان را تهدید می‌کند.

حالا این پرسش مطرح است، در چنین شرایطی که صادرات غیرنفتی به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای اقتصاد فارس در بازارهای جهانی به شمار می‌رود بحران کم‌آبی تا چه اندازه می‌تواند مانعی بر سر راه تحقق این رویکرد مهم در استان باشد؟ آیا هشدارهای کمبود آب در فارس توانسته تلنگری به سیاستگذاران در حوزه اقتصاد وارد کند؟ آیا راهکارهای علمی و پژوهشی برای پویایی اقتصاد غیرنفتی در شرایط کم‌آبی فارس ارائه شده؟ اقتصاد بدون نفت با تمام فرصت‌هایی که می‌تواند ایجاد کند، استان را با چه بحران‌هایی رو به رو خواهد کرد؟

بدون شک استان فارس زمانی می‌تواند حرکت در مسیر تحقق اقتصاد غیرنفتی را ادامه دهد که پاسخ منطقی و معقولی برای این پرسش‌ها داشته باشد و حفظ منابع طبیعی خود را نیز در اولویت قرار دهد.