علی لطفی پور رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان جهرم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: در حال حاضر حیاط این کارخانه با شهرداری جهرم یکی است و این بنای طاقی با زیربنای ۴۳۰ و متراژ ۶۵۰ متر مربع، از بناهای تاریخی با معماری دوره قاجار است و نشانه‌های هنر بنایی استادان بنّای جهرمی در آن آشکار است.
کارخانه پنبه جهرم فارس در خیابان آیت‌الله کاشانی روبه‌روی باغ ملی است که در مختصات جغرافیایی ۷۵۰۵۷۲ متر شرقی و ۳۱۵۵۴۱۳ متر شمالی در ارتفاع ۱۰۴۴ متر از سطح دریا ساخته شده است.
در لغت‌نامه دهخدا ذیل معرفی جهرم از پنبه به عنوان یکی از محصولات این شهر نام برده شده و از کارخانه پنبه جهرم نیز یاد شده: «در جهرم از قدیم پنبه کشت می‌شد و در متون کهنی چون فارسنامه ابن بلخی، السامی فی الاسامی میدانی و ظرایف و طرایف، از کشتزارهای بزرگ پنبه در جهرم که نشانگر ضرورت تولید مواد اولیۀ لازم برای بافت محصولاتی از جنس پنبه چون لباس و فرش در جهرم بود، فراوان یاد شده است. جهرم در زمان پهلوی از قطب‌های تولید پنبه در استان فارس بود و یکی از نخستین کارخانه‌های پنبه در استان فارس در این شهر تأسیس شد.»
در کتاب نتایج نخستین سرشماری ایران در سال ۱۳۲۲ درباره کارخانه پنبه جهرم آمده است: «اکنون در شهر جهرم یک کارخانه پنبه‌پاک‌کنی که محصول سالیانه آن ۶۰ تن پنبه پاک‌کرده است با ۱۹ نفر کارگر مشغول کار است.»
.
رئیس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی جهرم گفت: از تاریخ شفاهی مردم جهرم برمی‌آید که زمین کارخانه پنبه‌پاک‌کنی در موقوفات شیخ‌الاسلام حاجی میرزا علی‌محمد مجتهد جهرمی، از مبارزین معروف جهرم در دورۀ قاجار، قرار دارد که فتحعلی شاه قاجار در ازای خدمتی که وی در بیرون کردن یکی از فرقه ها از شهر جهرم انجام داده بود این اراضی را به او بخشید و بعدها این زمین‌ها به شرکت جین واگذار می‌شد. شرکت تعاونی جین متعلق به علی‌اکبر شاهنده جهرمی از آبادگران و تاجران ایرانی، در سال ۱۳۱۷ در جهرم تأسیس شد. کارخانه پنبه‌پاک‌کنی یا پنبه جهرم در همان سال‌ها و بعدها شهرداری جهرم در این زمین‌ها ساخته شدند.
لطفی‌پور با اشاره به اینکه در حال حاضر قسمت‌های اصلی کارخانه به عنوان انبار شهرداری استفاده می‌شود، اظهار کرد: این کارخانه در گوشه شمال شرقی مجموعه شهرداری به شکل دو طرف ساخت و با پنج ورودی ساخته شده است. آنچه مسلم است تمام فضاها به صورت یکپارچه با هم ارتباط داشته‌اند که بعد از کار افتادن کارخانه برای استفاده‌های بعدی دیواره‌های الحاقی آن را به فضاهای مجزا تقسیم کرده است. عرصه کلی این کارخانه نیز بیشتر از حد فعلی بوده که یک قسمت از ضلع شرقی بنا تخریب شده و فقط دیوار اصلی آن باقی مانده و در حال حاضر جزء تأسیسات شهرداری است.
وی گفت: ضلع شمالی بنا در حال حاضر دارای دو فضای مجزای طاقدار هر کدام با سه ردیف ستون بوده است که در حال حاضر به دو قسمت تقسیم شده‌اند. فضاهای انتهای غربی در این ضلع دارای دو درب ورودی بزرگ و کوچک هستند. طاق‌های منتهی به در کوچک به شکل عرقچین و طاق و تویزه و طاق منتهی به در بزرگ به شکل طاق آهنگ با آجر کار شده‌اند. در اطراف همه طاق‌نماها هلالی هستند. این اتاق اندود کمتری داشته و نسبتاً دست نخورده‌تر از فضاهای دیگر است. اتاق انتهای شرقی این ضلع نیز دارای یک ستون مرکزی با دو سقف طاق آهنگ طولی است و تمام بدنه با گچ اندود شده است. درهای ورودی مسدود و در بالا دارای نورگیر هستند.
این مقام ادامه داد: احتمالاً این قسمت نیز با فضاهای سمت راست خود ارتباط داشته است که با دیوار الحاقی از هم جدا شده‌اند. در این ضلع سه ورودی وجود دارد که در حال حاضر دارای دو فضای ستون‌دار مجزا بوده است. در گذشته تمام فضاها به هم دسترسی داشته‌اند و در یکی از این فضاها تزیینات آجری سقف با اندود گچ پوشیده شده است. قسمت دیگر دارای طاق و قوس و تزیینات آجری سقف است.
وی در توضیح ضلع شرقی کارخانه پنبه‌پاک‌کنی جهرم افزود: این ضلع شامل یک فضای کلی با سه ردیف ستون بوده است که بعدها در میانه با دیوار پیش‌ساخته از هم جدا شده و دو فضای مجزا با دو دسترسی مجزا ایجاد کرده است. فضای اول که از حیاط اصلی کارخانه راه داشته است، در وسط دارای طاق‌هایی بر پایه یک ستون مرکزی است و دو طاق آهنگ با مصالح آجر و به شکل ....در دو طرف آن کار شده است. در اطراف و در دیواره‌های دو جانب در هر سمت، دو طاق‌نمای هلال قرار دارد که در هر دو طاق‌نما، ورودی به اتاق مجاور تعبیه بوده که یکی به حالت پنجره و دیگری کاملاً مسدود شده است. نمای داخلی اتاق تا حدود ۲ متر از کف با مصالح سیمان‌اندود و تعمیر شده و سقف‌ها آجری و مابقی قسمت‌ها، گچ‌اندود است.
لطفی پور بیان کرد: فضای دوم که از حیاط پشتی راه دارد بر همین منوال دارای یک ستون مرکزی است. در ردیف جلو دارای دو طاق عرقچین و فضای پشتی دارای یک طاق آهنگ سراسری است. تمام فضا با رنگ سفید پوشش داده شده است. در انتهای ضلع شمالی ارتباط به دیگر اتاق‌ها مسدود شده است. این قسمت از بنا از طریق کانون بازنشستگان قابل دسترسی است و مصالح استفاده شده در ساخت این بنا به طور کامل، آجر و ملات است. نماها با گچ اندود شده است
رئیس اداره میراث فرهنگی جهرم گفت: این اثر تحت حفاظت و نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است و هرگونه دخل و تصرف یا اقدام و عملیات که منجر به تخریب یا تغییر هویت آن شود برابر مواد ۵۵۸ تا ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، جرم محسوب می‌شود؛ همچنین مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد و مرمت و بازسازی اثر با تأکید و نظارت این وزارت‌خانه ممکن خواهد بود.
شهرستان جهرم در فاصله ۱۹۳ کیلومتری از جنوب شرق شیراز قرار دارد.
نظر شما