سامانه زمین، میان بُر الکترونیک در مسیر خدمات اراضی

به گزارش ایرنا، زمین و کاربری های متعدد آن از زمان خلقت بشر تاکنون که در جهان مدرنیته قرار داریم، همواره ارزشمند بوده و خلا یک ساز و کار اصولی برای نظارت و رصد مسایل مربوط به زمین در بخش های مختلف مسکن، راه، کشاورزی، جنگل و مرتع داری، دامپروری و احداث طرح های تولیدی، باعث ایجاد فساد و سو استفاده بسیاری شده است.

رفته رفته با رشد جمعیت، مباحث مربوط به زمین نیز اهمیت بیشتری یافت، چراکه مساله عرضه و تقاضا مطرح شد و البته بسیاری از شهرنشینان هم برای گذران تعطیلات و روزهای خوش آب و هوای سال، به روستا و جنگل ها بازگشتند و ویلاهای قشلاقی آنها از دل جنگل و باغات سر برافراشت.

تغییر کاربری های غیرمجاز هم بلای جان کشاورزی و جنگل شد، زمین خواری به دریا خواری و کوه خواری رسید، قطعاتی در مناطق مختلف کشور، چندین بار توسط افراد سودجو به صورت غیر قانونی خرید و فروش و دهها سو استفاده دیگر در نبود یک ساز و کار نظام مند حوزه املاک و اراضی رخ داد.

وجود قوانین و مقررات قدیمی، هم ‌پوشانی و موازی کاری میان وظایف دستگاه‌های متولی، فرآیندهای معیوب در چرخه خدمات، مجوزها و سنگ اندازی سلیقه ای و غیرکارشناسی کارشناسان سطوح میانی موجب بروز مشکلات و فسادهای مختلفی در حوزه زمین شد.

مردم از جمله تولیدکنندگان و سرمایه گذاران بخش خصوصی، ماه ها و حتی سال ها برای پاسخ استعلامات مربوط به زمین در راهروی ادارات معطل ماندند و برخورد سلیقه ای کارمندان این بخش هم عامل مضاعفی شد تا در مواقعی، زمان طولانی استعلام و اخذ مجوز، موجب خستگی روحی و جسمی بخش خصوصی شود و عطای طرح را به لقایش ببخشد.

هرچند با توجه به وسعت مناطق مختلف و عدم امکان شناسایی تغییر کاربری های غیرمجاز در زمان مقتضی، اداراتی چون منابع طبیعی، جهاد کشاورزی و راه و شهرسازی با حمایت قاطع دستگاه انتظامی و قضایی با متخلفان برخورد و اقدامات شبانه روزی در خلع ید متصرفان و بازپس گیری زمین ها ادامه دارد، اما مثل معروف می گوید "پیشگیری بهتر از درمان است".

حالا سامانه "پنجره واحد مدیریت زمین" (zamin.gov.ir ) به عنوان یکی از اولویت های دولت الکترونیک راه اندازی شده است تا جلوی این تخلفات گرفته، هزینه های مازاد خلاف قانون در بروکراسی کاغذی حذف، زمان طولانی اخذ مجوزها کوتاه و واگذاری زمین برای کاربری های مختلف ساماندهی شود.

سازمان های ثبت ‌اسناد و املاک، امور اراضی، حفاظت محیط ‌زیست، راهداری و حمل ‌و نقل جاده‌ای، منابع طبیعی و آبخیزداری، زمین و مسکن، صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شرکت های مدیریت منابع آب ایران، مهندسی آب و فاضلاب، راه ‌آهن، فرودگاه‌ها و توانیر از جمله دستگاه‌های اصلی متصل به سامانه زمین هستند، همچنین تعاملات لازم برای برقراری ارتباط سایر دستگاه‌های اجرایی نظیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، صنعت، معدن و تجارت، وزارت کشور، سازمان اوقاف و امور خیریه و شرکت عمران شهرهای جدید نیز در جریان قرار دارد.

کاهش فساد و استعلام رایگان و سریع

به گفته یک کارشناس امور اراضی، دستگاه‌های اجرایی کشور موظف هستند، امکان تبادل الکترونیکی اطلاعات و پاسخگویی الکترونیکی به استعلام‌های مورد نیاز سایر دستگاه‌های اجرایی را در چارچوب قوانین خاص و موضوعی، به‌صورت رایگان فراهم کنند.

علی کردعلیوند می گوید: ارائه خدمات این دستگاه‌ها در زمینه انجام استعلامات بین دستگاهی رایگان است و جهت ارائه مجوزها نیز تنها در مواردی که طبق قوانین بالادستی و مصوبات، تعرفه یا هزینه ارائه خدمت تعریف شده است، مجاز هستند بر اساس تعرفه‌های مصوب اقدام به دریافت وجه کنند.

وی ادامه داد: با اتصال به این سامانه دستگاه‌های مرتبط پاسخ استعلامات را در کمترین زمان ممکن می دهند، بنابراین تسریع و تسهیل کار متقاضیان از مزایای طرح به حساب می آید و اگر درست عمل شود، نیاز به حضور ارباب رجوع در دستگاه های اجرایی به حداقل می رسد.

به گفته این کارشناس امور اراضی، پنجره واحد مدیریت زمین خدمات متعددی مانند تعیین حدود اراضی روستایی، تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی، تعیین نوعیت اراضی، استعلام اراضی (گواهی ملی مستثنیات)، واگذاری اراضی ملی و دولتی برای طرح‌ های کشاورزی و صنعتی، صدور مجوز تاسیس و توسعه شهرک ‌های صنعتی غیردولتی را ارائه می کند.

کردعلیوند اضافه کرد: در پنجره واحد مدیریت زمین، چندین دستگاه بر بستر ملی مرکز تبادل اطلاعات به یکدیگر متصل شده‌اند و به این صورت خدمت‌ رسانی از ابتدا تا انتها توسط دولت انجام می‌شود.

کاهش پنج هزار و ۵۵۰ میلیارد ریالی هزینه ها

رییس وقت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور هم ۲۰ خرداد امسال اعلام کرد: با راه‌اندازی سامانه پنجره واحد مدیریت زمین از سال ۱۴۰۱، پنج هزار و ۵۵۰ میلیارد ریال در حوزه هزینه‌های تشکیل پرونده برای صدور مجوزها و مصرف کاغذ صرفه‌جویی شده است.

به گفته عباسعلی نوبخت، صرفه‌جویی ۲۵۰ میلیارد ریالی در هزینه‌های مصرف کاغذ از طریق صدور مجوزهای الکترونیکی در دستگاه‌های دولتی متولی زمین، جلوگیری از قطع درختان برای تهیه کاغذ و صرفه‌جویی پنج هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال با کاهش هزینه تشکیل پرونده برای صدور مجوزها از دیگر مزایای راه اندازی این سامانه است.

میانگین زمان پاسخگویی از ۱۶۵ به ۳۵ روز

به گفته وی پیش از راه‌اندازی سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، میانگین زمان پاسخگویی به متقاضیان در حوزه زمین در دستگاه‌های دولتی حدود ۱۶۵ روز بود و این عدد با ایجاد این سامانه ظرف کمتر از ۲ سال به ۳۵ روز کاهش یافته است.

کاهش بیش از ۲ میلیون مراجعه حضوری

رییس وقت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اضافه کرد: مطالعات نشان می‌دهد، با ایجاد و بهره‌مندی از سامانه پنجره واحد مدیریت زمین ۲ میلیون و ۱۱۲ هزار مورد کاهش رفت و آمد مراجعه مردم به دستگاه‌های متولی در حوزه زمین را با صدور مجوزهای الکترونیکی داشته‌ایم.

نوبخت با اشاره به راه‌اندازی این سامانه در آبان ۱۴۰۱ گفت: در حوزه رصد و پایش هوشمند اراضی نیز از طریق این سامانه در مدت کمتر از ۲ سال، نزدیک به ۱۱ هزار و ۷۳۴ مورد گزارش تغییر کاربری غیرمجاز شناسایی و برای دستگاه‌های متولی حوزه زمین ارسال شده و تا امروز حدود هفت هزار و ۶۶۴ مورد از این گزارش‌ها توسط واحدهای گشت و یگان‌های حفاظت دستگاه‌های متولی بررسی شده است.

به گفته وی از این میزان، چهار هزار و ۷۲۲ مورد در فرآیند حقوقی دستگاه‌های قضایی مورد بررسی قرار گرفته ‌اند و بیشترین گزارش‌های تغییر کاربری غیرمجاز اراضی مربوط به این سازمان‌ و امور اراضی است.

سهم لرستان از میلیون ها هکتار جنگل و مراتع کشور، بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار و ۸۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی نیز در استان زیر کشت است که راه اندازی سامانه "زمین" در مدت اندک تاثیر بسزایی در بهبود کیفیت خدمت، شفاف سازی و پایش اراضی مختلف داشته است.

ثبت ۳۴ هزار درخواست در سامانه " زمین" لرستان

معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان در مورد خدمات سامانه زمین به ایرنا می گوید: ۳۴ هزار درخواست مردمی در رابطه با استعلامات زمین از خرداد پارسال تاکنون در سامانه "پنجره واحد مدیریت زمین" استان ثبت شده است.

بهروز دریکوند افزود: این درخواست ها برای تمام دستگاه هایی بوده که و به نوعی با زمین ارتباط دارند و شامل دولتی، غیر دولتی، شرکت ها، شهرداری و دهیاری ها است.

وی با اشاره به ابلاغ فعالیت این سامانه در کشور طی سال ۱۴۰۰ گفت: سامانه موسوم به زمین خرداد پارسال در لرستان فعال و تاکنون از مجموع ۳۴ هزار درخواست و استعلام مردمی، ۹۴.۴ درصد پاسخ داده شده است.

معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان اظهار داشت: این سامانه به آدرس zamin.gov.ir هم اکنون در حال بهره برداری است و تمام متقاضیان مردمی نیز می توانند درخواست های خود را از طریق دولت من یا سامانه مذکور در هر مکان با کارتابل شخصی ثبت و بدون مراجعه به ادارات پاسخ لازم را دریافت کنند.

بنیاد مسکن و منابع طبیعی در صدر استعلامات

دریکوند تصریح کرد: بیشترین استعلام ها در حوزه بنیاد مسکن مربوط به مسکن روستایی و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری بوده است به نحوی که در ۶ ماهه نخست امسال ۱۰ هزار استعلام مربوط به منابع طبیعی استان دریافت و ۹۸.۵ درصد آنها پاسخ داده شد.

وی با اشاره به اینکه ۳۰ دستگاه در سامانه زمین حضور دارند و باید استعلامات و درخواست ها را بررسی کنند، اظهار داشت: منابع طبیعی لرستان در جایگاه دوم ادارات استانی در کشور قرار دارد.

معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان یادآور شد: همچنین مجموع برآیند همه دستگاه های استان در پنجره واحد مدیریت زمین جزو ۱۰ عملکرد برتر کشور است.

کاهش پاسخ استعلامات در لرستان از ۲ سال به ۲۱ روز

دریکوند ادامه داد: ۸۰ درصد اراضی کشور تحت مدیریت منابع طبیعی بوده و در برنامه جامع سامانه زمین نیز این سازمان به بعنوان راهبر اجرایی معرفی شده است.

وی با اشاره به فرآیند طولانی و خسته کننده روندهای اداری برای استعلام و اخذ مجوزهای مربوط به زمین گفت: این روال تا قبل از سامانه زمین ۲ تا سه سال هم به طول می انجامید، چراکه اخذ ۲۰ تا ۳۰ استعلام از ادارات و دستگاه ها بسیار زمان بر بود.

معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان اظهار داشت: در حال حاضر این روند در مجموع ادارات لرستان به ۲۱ روز و در منابع طبیعی استان به پنج روز کاهش یافته و انقلاب بزرگی در حوزه استعلام و مجوزهای زمین رخ داده است، ضمن اینکه فرآیندها زنجیروار و از ابتدا تا انتها تحت نظارت می باشد.

دریکوند اضافه کرد: وزارت اطلاعات، دادگستری و بازرسی راهبر نظارتی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، راهبر فنی این طرح هستند و تخلفات مربوط به معاملات، مجوزها، تغییر کاربری، استعلامات و واگذاری زمین از طریق همین سامانه رصد و پیگیری می شود.

سامانه زمین، میان بر الکترونیک در مسیر خدمات اراضی

وی همچنین گفت: سامانه پنجره واحد مدیریت زمین به عنوان یکی از ۲۳ موضوع اولویت دار دولت الکترونیک و با ۲ هدف کلی پیشگیری از مفاسد زمین‌خواری و ساماندهی نحوه ارائه خدمات حوزه زمین و ساختمان راه اندازی شده است.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان افزود: این سامانه از یک سو، قابلیت شناسایی تخلفات زمین خواری، ساخت و ساخت ها و هرگونه تغییر کاربری غیر مجاز همچنین تخریب اراضی ملی و دولتی در همه حوزه های فعالیت بر روی زمین را با استفاده از تصاویر ماهواره ای فراهم و به عنوان بستری برای معرفی موارد زمین خواری و نظارت بر عملکرد دستگاه های اجرایی ذیربط عمل می کند.

دریکوند ادامه داد: از سوی دیگر این سامانه با فراهم کردن زیرساخت های الکترونیکی و مدیریت هوشمندانه فرآیندهای بین دستگاهی جهت ارائه مجوزها و استعلامات حوزه زمین و ساختمان، ساز و کارهای مناسبی را جهت پیشگیری از بروز مفاسد و مشکلاتی نظیر جعل استعلامات و مجوزها، تبانی و ارتشا توسط زمین خواران، تداخل وظایف بین دستگاهی و عدم شفافیت در تصمیم گیری کمیسیون ها و شوراها فراهم می نماید.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان تصریح کرد: یکی از مهمترین اهداف ترسیم شده پروژه در میان مدت، شامل تسهیل و ساماندهی خدمات حوزه زمین با ابزارهای الکترونیک و در بلندمدت شامل هدایت مناسب سرمایه گذاران و متقاضیان به بهره برداری از اراضی کشور و استان بر مبنای ضوابط و اصول آمایش سرزمین است.

دریکوند گفت: تمامی فعالیت های این سامانه با ابزارهای مکان محور و مدیریت سیستمی است و به شکل برخط در کوتاه ترین زمان و بدون حضور فیزیکی متقاضیان به ادارات صورت خواهد گرفت.