دست یاری برای نجات آب

به گزارش ایرنا، طبق اعلام وزارت نیرو، وضع سدهای کشور مناسب نیست اگرچه مخازن آب در حال افزایش ذخایر است.

براساس تازه ترین آمار منتشر شده دفتر اطلاعات و داده های آب کشور از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه) تا ۲۶ آبان، ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد سدهای کشور شده که نسبت به مدت مشابه پارسال، که ۲ میلیارد و ۴۸۰ میلیون متر مکعب ورودی آب ثبت شده بود، سه درصد کاهش یافته است.

در این میان مخازن سدهای استان های شرقی کشور از جمله خراسان رضوی، که با خشکسالی ۲۰ ساله دست و پنجه نرم می کنند، به رغم افزایش بارندگی در سال جاری، همچنان خالی است و به کمترین میزان ذخیره آب رسیده است.

طرح های مختلفی از انتقال آب تا هوشمندسازی شمارشگرها و برخورد با انشعابات غیرمجاز برای تامین آب در این خطه در دستور است اما در کنار این طرح ها، همراه سازی شهروندان و مدیریت مصرف نیز اهمیت و تاثیر زیادی دارد، از این رو انجام اقدامات مختلفی در حوزه فرهنگسازی از جمله «طرح همیار آب» از مواردی است که مسوولان به نتیجه‌بخشی آن امید بسته اند.

احیای طرح فراموش شده «همیار آب»

طرح همیاران آب خراسان رضوی که توسط دانشگاه فردوسی به پیشنهاد استانداری وقت تهیه شده بود اواسط خرداد ۱۳۹۸ در آیینی با حضور وزیر وقت نیرو در مشهد رونمایی شد. این طرح با محور ارائه روشی جدید در مدیریت آب و حکمرانی خوب در این حوزه با پشتیبانی وزارت نیرو، به دنبال معرفی الگویی مناسب برای به کارگیری و مشارکت تمامی دستگاه های خصوصی و دولتی در راستای رفع بحران آب در خراسان رضوی بود.

در حوزه آب و مشکلات ناشی از آن در استان چاره‌ای جز مدیریت موضوع نداریم تا از وخامت اوضاع جلوگیری شودطرح همیاران آب، تجربه موفق خراسان رضوی در دولت دوازدهم بود که در دولت سیزدهم متوقف شد. در این طرح کشاورزان و تشکل های بخش خصوصی، مدیریت آب را در کنار دستگاه های اجرایی برعهده می گیرند و به نوعی مدیریت آب به خود کشاورزان واگذار می شود.

اما در روزهای اخیر استاندار خراسان رضوی دستور احیای دوباره این طرح را در راستای اجرای سند سازگاری با کم آبی استان داد با این نگاه که استان در حوزه آب و مشکلات ناشی از آن چاره‌ای جز مدیریت موضوع ندارد تا از وخامت بیشتر اوضاع جلوگیری شود.

غلامحسین مظفری با تاکید بر راه اندازی کارگروه سند سازگاری یا کم آبی در خراسان رضوی و احیای بند «الف» آن مبنی بر مشارکت همیاران آب در تصمیم سازی ها و تصمیم‌گیری ها، گفت: دامنه موضوع چالش آب بسیار گسترده است، باید واقعیت‌ها در این زمینه پذیرفته شده و همه در کنار هم قرار گیرند تا تصمیم درستی در این زمینه گرفته شود.

استاندار خراسان رضوی اظهار کرد: از سوی دیگر برخی مصوبات و اسناد بالادستی و درون استانی در حوزه آب وجود دارد که باید به آنها نیز توجه شود، خراسان رضوی از کارشناسان مجرب و دانش غنی در حوزه آب و رسیدگی به چالش های آن و کشاورزانی دارای درک بالا از شرایط موجود برخوردار است و می‌تواند الگوی منظمی را در این باره ارایه دهد، لذا با اجبار سیستمی نمی‌توان موضوع آب در استان را مدیریت کرد.

وی ادامه داد: اینکه سهم هر بخش از مدیریت وضعیت آب چقدر باشد، از بحث های جدی و مهم است، نشست‌های کارشناسی در موضوعات مختلف حوزه آب باید برگزار و تصمیمات جدی در این زمینه گرفته شود، در این راستا باید یک شورای برنامه‌ریزی برپا شود، امکان ندارد دولت یا بخش خصوصی به تنهایی بتوانند این موضوع را مدیریت کنند.

مظفری اضافه کرد: انتقال آب از خارج استان، جمع‌آوری سیلاب‌ها، بهره‌برداری درست از منابع آبی و کنترل مصرف از بحث‌های جدی است اما در مجموع همه دستگاه‌های اجرایی باید وظیفه خود را در حوزه آب به درستی انجام دهند.

وی شرایط آب را در خراسان رضوی بسیار حساس و توسعه کشت گلخانه‌ای را ضروری دانست و گفت: با ادامه این شرایط دیگر آبی وجود ندارد که بخواهیم آن را به سدهای استان منتقل کنیم، باید اقدامات اساسی برای پایداری شرایط آب انجام گیرد.

بیشتر بخوانید:

سازگاری با کم‌آبی، نسخه‌ای برای نجات شرق کشور

نماینده مجلس: مدیریت آب باید به کشاورزان واگذار شود

۴۵ هزار میلیارد ریال برای اجرای طرح‌های اضطراری تامین آب مشهد نیاز است

تحقق کاهش ۲۰ درصدی مصرف آب با کمک دانش‌آموزان

۹۸ درصد پهنه شهرستان مشهد در وضعیت خشکسالی شدید و ۶٠ درصد آن درگیر خشکسالی بسیار شدید است، هم اکنون فقط ۱۴ درصد از حجم ذخیره سدهای تامین کننده آب این کلانشهر آب دارد و ۸۶ درصد از حجم سدها خالی است.

اقلیم خراسان و مشهد خشک و کم بارش است و خشکسالی های اخیر شرایط منابع آب را با محدودیت ویژه ای مواجه کرده استمدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: اکنون ۱۷۹ میلیون متر مکعب آب در سدهای مشهد شامل «طرق، دوستی، ارداک و کارده» وجود دارد و حجم آب ورودی به سدهای مشهد از ابتدای سال آبی تاکنون تنها ۱.۱ میلیون مترمکعب بوده است.

حسین اسماعیلیان افزود: اقلیم خراسان و مشهد خشک و کم بارش است و خشکسالی های اخیر شرایط منابع آبی این شهر را با محدودیت ویژه ای مواجه کرده است که با روند توسعه و گسترش این کلانشهر، این محدودیت همواره وجود خواهد داشت.

وی اضافه کرد: مشهد از سال ۱۴۰۱ از سوی وزارت نیرو در طرحی آزمایشی به عنوان «شهر حساس به آب» مطرح شد و هدف از طرح مزبور این است که در یک بازه سه ساله ۲۰ درصد مصرف آب کلانشهر مشهد کاسته شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد ادامه داد: بر همین اساس تفاهمنامه همکاری برای نخستین بار در کشور بین آبفای مشهد و اداره کل آموزش و پرورش به امضا رسید و طرح همیار آب به اجرا درآمد.

اسماعیلیان گفت: هدف اصلی از انعقاد این تفاهم نامه نهادینه شدن سواد آب در بین دانش آموزان و قشر فرهنگی است.

وی تاکید کرد: دانش آموزان، پایه آموزش و فرهنگ سازی هستند و چنانچه مدیریت مصرف در دانش آموزان نهادینه شود، این فرهنگ به سرعت به خانواده ها و جامعه نیز منتقل می شود

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد افزود:‌ در این راستا با استفاده از ظرفیت یک شرکت دانش بنیان، سامانه ای به نام «سونرژی» با محتوا و موضوع آب و آموزش های مربوط به آن ایجاد شد که دانش آموزان و معلمان می توانند به آن مراجعه کرده و از آموزش های لازم بهره مند شوند.

اسماعیلیان افزود: در سال نخست اجرای طرح همیار آب حدود هزار نفر دبیر و ۱۲ هزار دانش آموز و در سال دوم چهار هزار دبیر و بیش از ۲۶ هزار نفر دانش آموز زیر آموزش قرار گرفتند.

وی ادامه داد: پنج گروه ۲ نفره با عنوان «مروجان آب» در این شرکت فعالیت می کنند که با اعزام به مدارس، آموزش های لازم را ارائه می دهند.

لزوم به‌روزرسانی سند سازگاری با کم‌آبی

سند سازگاری با کم آبی که از سال ۱۳۹۸ مصوب شد اهداف کوتاه و بلندمدتی را برای تعادل‌بخشی آبخوان ها ترسیم کرده بود. بر اساس این اهداف باید آبخوان های استان خراسان رضوی تا سال ۱۴۰۵ به تعادل رسیده و تا سال ۱۴۲۰ به استاندارد برداشت ۷۵ درصدی از آب ورودی به آبخوان‌ها می‌رسید.

کنون از ۳۷ دشت استان، اوضاع ۱۲ دشت نسبت به سال ۹۶ وخیم‌تر شده و در ۱۹ دشت روند افت آب‌های زیرزمینی کمتر شده استاجرای این سند در سه سال گذشته به فراموشی سپرده شده بود، اما با روی کار آمدن دولت چهاردهم، اکنون وزارت نیرو درصدد پیگیری اجرای این سند حیاتی است و به روز رسانی این سند در استان خراسان رضوی در دستور کار قرار گرفته است.

مدیر طرح سازگاری با کم آبی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در این خصوص در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: اکنون از ۳۷ دشت استان، اوضاع ۱۲ دشت نسبت به سال ۹۸ وخیم‌تر شده، در ۱۹ دشت روند افت آب‌های زیرزمینی شدت یافته و همچنان دشت ها در حال افت هستند.

اکبر علیپور افزود: سند سازگاری با کم آبی در سال ۹۸ با خرد جمعی استان، کشاورزان و دستگاه های مرتبط با آب، تدوین و در کمیته ملی سازگاری با کم آبی مصوب شد.

وی اضافه کرد: در این سند چهار دستگاه شامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی، شرکت آب و فاضلاب مشهد، سازمان جهاد کشاورزی و استانداری خراسان رضوی به عنوان دستگاه های اصلی هستند که استاندار ریاست کارگروه و مدیرعامل شرکت آب منطقه ای نایب رییسی آن را دارد.

علیپور ادامه داد: دانشگاه فردوسی نیز میزبان دبیرخانه دائمی کارگروه سازگاری با کم آبی است.

مدیر طرح سازگاری با کم آبی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی افزود: طبق این سند تا پایان سال ۱۴۰۵ باید ۳۷ دشت استان به تعادل برسد و افت آب آن‌ ها به صفر برسد.

علیپور گفت: همچنین طبق این سند از ۸۹۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت در بخش های مختلف صنعت، خدمات و کشاورزی باید جلوگیری شود که ۱۸۲ میلیون متر مکعب از آن مربوط به چاه های غیرمجاز است و تا کنون طبق اعلام دستگاه های مرتبط، ۷۳۰ میلیون متر مکعب جلوگیری از این اضافه برداشت عملیاتی شده، اما دانشگاه فردوسی هنوز این مورد را تایید نکرده است.

وی اضافه کرد: سند سازگاری با کم آبی باید به روزرسانی شود از این رو هفته گذشته تمام مدیران آب شهرستان ها فراخوانده شدند و به آن ها مهلت داده شد تا پایان فروردین ۱۴۰۴ با توجه به شرایط منطقه، سند هر دشت را به روز رسانی کرده و مشخص کنند چه میزان از سند موجود محقق شده و چه میزان از حجم کار باقی مانده است.

مدیر طرح سازگاری با کم آبی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی افزود: پس از ارائه این سند توسط مدیران شهرستانی، سند در جلسه استانی مصوب و برای تصویب نهایی به کمیته ملی سازگاری با کم آبی ارسال می شود.

علیپور اظهار امیدواری کرد که احیای این سند گامی در به تعادل رساندن دشت های آبی استان و جلوگیری از افت بیشتر منابع زیرزمینی باشد.

حجم بارندگی در خراسان رضوی از ابتدای امسال تا نیمه آبان ماه حدود ۱۵ میلیمتر بوده است و طبق اعلام هواشناسی استان میزان بارش باران در آبان امسال نسبت به آبان پارسال ۸.۵ برابر افزایش داشته است.

آبان پارسال متوسط بارش باران در خراسان رضوی تنها ۲.۵ میلی‌متر بود که این رقم در آبان امسال به ۲۱.۵ میلی‌متر رسید، با این وجود همچنان سدهای استان خالی و سفره های آبی زیرزمینی تشنه هستند.

از این رو باید پذیرفت که تنها نمی شود به افزایش بارندگی دل خوش کرد بلکه باید مدیریت مصرف آب، به عنوان یک فرهنگ همیشگی، نهادینه شود و همگان خود را پایبند به رعایت آن بدانند.