تغییرات مدیریت سیاست خارجی در هر سه کشور یاد شده قابل توجه بوده و کادرهای پر سابقه دیپلماتیک که از ایران شناخت بیشتری داشتند از صحنه تصمیم گیریها خارج شده اند و جای آنها را کادرهای جوان سیاسی گرفته اند و در امریکا به زودی ترامپ که به طراح سیاست فشار حداکثری علیه ایران مشهور است مجددا وارد کاخ سفید خواهد شد.
در ایران از برگزاری این گفت وگوها استقبال شده است ولی بررسی و تحلیل مواضع اعلامی مقامات ، رسانه ها و مراکز مطالعاتی اروپایی ( سه کشور ) که بسیار محدود و اندک است نشان می دهد که این دور از مذاکرات در چشم آنان به گونه ای دیگر است و به نظر می رسد آنها در درجه اول برای اعلام مواضع خود و در درجه بعدی برای ارزیابی هیات ایرانی به ژنو می آیند لذا ضروری است ضمن آرزوی موفقیت برای آقای روانچی و هیات همراه ایشان در این دور از گفت وگوها که بسیار سخت و سنگین خواهد بود، انتظار واقعی از نتایج گفتگوها داشته باشیم زیرا طرف اروپایی تا نتیجه تغییرات در واشنگتن و مدیریت سیاست خارجی اروپا عملی نشود تصمیم مشخصی نخواهد گرفت و فقط بر جمع آوری اطلاعات به منظور ارزیابی و تحلیل فرایندها در ایران و منطقه تمرکز خواهد شد.
در مطالعه و برررسی مجموعه اطلاعات جمع آوری شده می توان گفت که اروپای کنونی تصور دیگری از ایران سه سال پیش دارد. اروپا معتقد است که در نتیجه انتخاب رئیس جمهورجدید تغییر سیستماتیک قریب الوقوعی در ایران متصور نیست و بازیگرانی مانند روسیه و چین با تهران علیه غرب همسوتر شده اند. ترامپ علیرغم تمام شعارهای دوره انتخابات خود علیه ایران برنامه مشخص قابل پیش بینی ندارد و می تواند تصمیماتی از احیاء فشار حداکثری تا احیاء گفت وگوها با ایران بگیرد. اروپا معقتد است حکومت ایران موفق به کنترل اعتراضات داخلی شده و فعلا دورنمای خاصی از تحرک دوباره اعتراضات دیده نمی شود.
اروپا چنین می پندارد که درسطح منطقه شرایط پیچیده ای شکل گرفته است . ایران از یکسو موفق به احیای روابط با رقبای منطقه ای مانند عربستان شده و از سوی دیگر مستقیما با اسرائیل درگیر نظامی هرچند کنترل شده گردیده است. در اواخر اکتبر اسرائیل به حمله موشکی ایران به تل آویو پاسخ داد و مدعی شده است که همزمان حملات موثری به توان آفندی و پدافندی ایران وارد ساخته است و ایران می گوید که پاسخ حمله اسرائیل را خواهد داد. معلوم نیست پاسخ ایران چگونه باشد ولی هر پاسخی بدهد بطور قطع بر پیچیدگی اوضاع منطقه خواهد افزود و این وضعیت یکی از دلایل ادامه بی ثباتی در منطقه است که اروپا باید برای این وضعیت تحلیل و برنامه خود را داشته باشد. گفتگوهای جمعه همزمان با برقرای آتش بس در لبنان آغاز می شود که برای اروپا و منطقه اتفاق خوش آیندی است ولی هنوز مساله غزه حل نشده و آینده درگیریهای نظامی ایران و اسرائیل مشخص نیست و همین مسائل شرایط منطقه را ملتهب نگه می دارد..
در موضوع هسته ای اروپا با توجه به سفر گروسی به تهران و قطعنامه ضد ایرانی تصویب شده در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به این جمع بندی رسیده است که در زمینه گرفتن قطعنامه علیه ایران موفق بوده ولی همزمان اقدامات مقابله ای ایران برای بکارگیری سانتریفیوژهای جدید و افزایش ظرفیت غنی سازی و اتخاذ تدابیر سختگیرانه تر در بازدید بازرسان آژانس شرایط بین اروپا – ایران – آژانس را پیچیده تر کرده است و اگر اروپا به اسنپ بک فکر کند ایران هم به خروج ان پی تی فکر می کند که این وضعیت معلوم نیست چه پی آمدهایی در منطقه داشته باشد ؟
بریتانیا و اتحادیه اروپا ایران را به همکاری نظامی با روسیه متهم کرده و در زمینه هواپیمایی و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را تحریم کرده اند و آلمان بخاطر فوت جمشید شارمهد که به اتهام تروریستی در دادگاه به اعدام محکوم شده بود کنسولگریهای ایران در آلمان را تعطیل نموده است.
اروپا با مجموعه مسائل فوق به گفت وگوهای ژنو می آید و خود می داند که با چه پرونده های سنگینی روبروست. فضای گفت وگوها بسیار سنگین است و فعلا برون رفتی در هیچیک از موضوعات هسته ای ، منطقه ای ، حقوق بشری و دوجانبه دیده نمی شود. حال سوال این است وقتی چشم اندازی در هیچ زمینه ای دیده نمی شود چرا گفتگوها انجام می شود ؟
این سوالی اساسی هم برای طرف ایرانی و هم برای طرف اروپایی است که هر طرف بر اساس تحلیل خاص خود به ژنو می روند ولی در کل هردو طرف در این که فرصتی به دیپلماسی داده شود که شاید گره ای از گره های متعدد موجود باز شود مشترکند هرچند هر طرف از چشم خود به این جعبه معماها نظر دارد.
شاید هر دو طرف به مساله امنیت مشترک توجه کنند، بشود برای آینده گفت وگوها راهی گشود. پیدا کردن زمینه مشترک در مباحث امنیتی با وجود مولفه های تاثیرگذار کاملا متضاد و متعارض برای هر دو طرف مهم است. امنیتی که همزمان امنیت ایران ، امنیت اروپا و امنیت منطقه را در یک مجموعه مورد توجه قرار دهد. سوابق موجود در مباحث مختلف مطرح شده در مراکز مطالعاتی اروپا نشان می دهد که بحث امنیت مشترک از جمله مباحث مهمی است که در روابط ایران و اروپا دارای سابقه بوده و این مباحث مطرح بوده که لازم است ایران را در موضوعات امنیت منطقه ای ، منع گسترش سلاحهای هسته ای ، ایمنی هسته ای ، اقدامات اقلیمی ، کمبود آب ، ثبات منطقه ای ، اقدامات اعتمادساز منطقه ای درگیر کرد تا دریچه برون رفتی از وضعیت بحرانی کنونی باز شود.
* سیدرسول موسوی؛ دیپلمات ارشد بازنشسته
نظر شما