به گزارش ایرنا، موزهها نشان دهنده تاریخ، فرهنگ، هویت و آداب هر ملت هستند که با اتکا به آنها می توانیم به زمان گذشته سفر کنیم و با تمدن ها آشنا شویم، موزه ها همچنین ظرفیت بی بدیلی برای توسعه صنعت گردشگری در هر شهر و منطقه به شمار می آیند.
موزه های همدان با برخورداری از هزاران نوع اشیا، آثار و اسناد تاریخی و فرهنگی از دوران های کهن بیانگر هویت و فرهنگ اقوام این دیار در طول چندهزار سال گذشته است و بازدیدکنندگان با نحوه زندگی مردمان سده ها و حتی هزاران سال قبل این منطقه آشنا می شوند.
استان همدان دارای ۲۲ موزه است که که هشت موزه تحت مدیریت اداره کل میراث فرهنگی، سه موزه به صورت خصوصی و یازده موزه به صورت مشارکتی و وابسته به دستگاه های دولتی دیگر فعال است و در تابستان سال جاری با افتتاح موزه تاریخ پزشکی استان تعداد موزه ها از ۲۱ به ۲۲ افزایش یافت.
در ادامه این گزارش به معرفی موزه های شاخص استان همدان می پردازیم.
گذاری به دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی در موزه هگمتانه
موزه هگمتانه ابتدا در بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ شمسی به عنوان مدرسه ۶ کلاسه پرورش ایجاد شده و در دهه ۱۳۵۰ با هدف برنامه‌های پژوهشی و باستانشناسی در اختیار مرکز باستانشناسی سابق درآمد.
پس از کشفیات مربوطه در محوطه باستانی هگمتانه این مکان به مخزن نگهداری آثار تبدیل شد و در حال حاضر این موزه با یک سالن اصلی، یک سرسرا و دو راهرو به نمایش ۲۰۰ شی مربوط به دوره‌های پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی می‌پردازد.
افراد علاقه مند به تاریخ و باستان شناسی می توانند ضمن بازدید از محوطه باستانی هگمتانه از این موزه باشکوه بازدید کنند.
اشیای این موزه را می‌توان به ۲بخش تاریخی و اسلامی تقسیم کرد، این اشیا از طریق کاوش در تپه هگمتانه، خرید، اهدا یا توقیف از قاچاقچیان به دست آمده‌اند.
اشیای بخش تاریخی در داخل راهرو غربی و تالار هگمتانه و بخشی از سرسرا به نمایش درآمده‌اند و شامل ستون، ته‌ستون، شالی، ساقه و سرستون‌های سنگی و انواع خشت چهاگوش، کاسه و کوزه، انواع خمره‌های کوچک و بزرگ، انواع ظروف شیشه‌ای و مجسمه گلی، آبخوری، لیوان، تابوت سفالی و انواع سنگ‌های تزئینی و مهره که از کشفیات هگمتانه، روستای شورین، دروازه شیرسنگی و دبیرستان ابن‌سینا به دست آمده‌اند، هستند.
اشیای این بخش به دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی و همچنین نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد تا نیمه اول بعد از میلاد مسیح بازمی‌گردند.
اشیای بخش اسلامی که در راهرو شرقی و قسمتی از محوطه و سرسرا به نمایش گذاشته شده شامل سنگ مزار، انواع ظروف سفالی مانند حوض آبنما، خمره‌سنگ، قوچ‌سنگ و غیره شده و از مناطقی مانند اسدآباد، فرسنج، برج قربان به دست آمده است.
اشیای این بخش متعلق به ادوار اسلامی اولیه (۱ تا ۴ ه.ق)، میانه (۴ تا ۷ ه.ق) و متاخر (۷ تا ۱۰ ه.ق) و همچنین قرون معاصر (۱۰ ه.ق تاکنون) است.
عمده‌ترین اشیا موزه شامل آثار به دست آمده از کاوش‌های اخیر هگمتانه است که در راهرو و تالار سمت راست موزه و تالار هگمتانه نگهداری می‌شود و تنوع این بخش بسیار زیاد بوده که طی مراحل مرمت، بازسازی و مطالعات اولیه به نمایش در آمده‌اند.
این اشیا متعلق به دوره‌های هخامنشی، اشکانی، ساسانی و ادوار مختلف اسلامی بوده که از شاخص‌ترین آنها می‌توان به مهر شیشه‌ای با نقش نیایشگر، انواع مهر تزئینی از جنس سنگ، استخوان، سرپیکان‌های مفرغی و پیکره‌های انسانی از جنس سفال و ستون کتیبه‌ای با خط میخی متعلق به دوره اردشیر دوم هخامنشی است.
بخش استانی این موزه سالن مرکزی و راهروی سمت چپ موزه را شامل می‌شود و اشیای گردآوری شده از سطح استان را به نمایش می‌گذارد.
آثاری مانند درب بزرگ چوبی (اروسی) متعلق به دوره معاصر، انواع سنگ قبرهای دوره اسلامی مزین به خط کوفی، ثلث، نستعلیق، تابوت‌هایی از جنس سفال و سنگ متعلق به دوره اشکانی و اسلامی که از محوطه شیرسنگی همدان کشف شده‌اند و انواع خمره‌های سفالی با طرح و اندازه‌های متفاوت جهت نگهداری آذوقه و مایعات در این مجموعه نگهداری می‌شود.
موزه بوعلی و معرفی شخصیت شیخ الرئیس
موزه بوعلی‌سینا در سال ۱۳۳۰ شمسی در آرامگاه بوعلی، میدان بوعلی، در شهر همدان افتتاح شده است، این موزه که بسیاری از گردشگرانی که به همدان سفر کرده از آن بازدید می کنند، توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان تاسیس شده و به معرفی شخصیت بوعلی سینا و طب اختصاص دارد.
آثار فراوانی از ابن‌سینا به جا مانده و یا به او نسبت داده شده که فهرست جامعی از آنها در فهرست نسخه‌های مصنفات ابن سینا آورده شده که شامل ۱۳۱ نوشته اصیل از ابن سینا و ۱۱۱ اثر منسوب به او است.
موزه دفاع مقدس همدان، روایتگر ناب رشادت‌های رزمندگان
تقدیم هشت هزار شهید گلگون کفن گویای نقش پررنگ استان همدان در دوران هشت سال دفاع مقدس است که در راستای حفظ و معرفی ارزش های این دوران و رشادت های کم نظیر رزمندگان، ایثارگران و شهدا ، احداث و تجهیز باغ موزه بزرگ دفاع مقدس استان در دستور کار قرار گرفت.
مرکز فرهنگی باغ موزه دفاع مقدس همدان گنجینه‌ای ارزشمند به شمار می رود که رشادت های دلاورمردان هشت سال دفاع مقدس و وقایع جنگ تحمیلی را به خوبی به تصویر کشیده است.
احداث باغ موزه دفاع مقدس همدان از سال ۷۶ با هدف حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس استان آغاز شد و در قالب ۶ فاز آبان سال ۱۳۸۹ به بهره برداری رسید.
این موزه در فضایی به مساحت ۶ و نیم هکتار و در ۶ فاز طراحی شده که تاکنون چهار فاز آن به بهره برداری رسیده و ۲ فاز باقی مانده شامل جنگ‌های نامتقارن و سراسرنما برای تکمیل در انتظار تامین اعتبار است و در سال‌های آینده ساخته و تکمیل می‌شود.
باغ موزه نظری همدان، موزه مردم‌شناسی
باغ موزه نظری یکی از آثار تاریخی شهر همدان و از شاهکارهای دوره قاجاریه است، عمارت زیبا و مجلل نظری در محوطه باغی وسیع در نزدیک میدان جهاد (دانشگاه) واقع شده است.
در این موزه مجموعه‌های مختلفی از جمله ظروف و اشیاء عتیقه، لباس‌های محلی، زیورآلات، ادوات کشاورزی و دامپروری، ابزار و ادوات مربوط به مشاغل سنتی و همچنین عکس‌ها و اسناد تاریخی به نمایش گذاشته شده است.
موزه سلامت همدان، چهارمین موزه تاریخ پزشکی یا سلامت کشور
مجموعه فرهنگی تاریخی سلامت بدیع‌الحکما به عنوان چهارمین موزه تاریخ پزشکی یا سلامت کشور تابستان سالجاری در محله پردیس همدان خیابان نگارستان افتتاح شد که جایگاه پزشکی همدان، ظرفیت‌ها، اسناد و مدارک، ابزارها و پزشکان قدیمی را از گذشته تاکنون به نمایش گذاشته است.
مساحت ساختمان موزه حدود ۵۰۰ مترمربع مربوط به دوره قاجار است که توسعه این موزه در گردشگری و غنای مطالب آموزشی به دانشجویان مفید واقع می شود.
نمایش جلوه‌ای از ادوار مختلف تاریخ در سایت موزه میدان امام (ره) همدان
سایت موزه در مرکز پیاده راه میدان امام خمینی(ره) همدان روایتگر هویت چند هزار ساله دیار هگمتانه است که با همکاری شهرداری راه اندازی شده است.
ساختمان اصلی این سایت موزه به وسعت ۳۰۰ متر مربع و اطلاعات تاریخ این شهر به صورت صوتی و تصویری در اختیاز بازدید کنندگان قرار می گیرد.
این سایت در محلی قرار دارد که از زمان مادها زندگی و تمدن در آن شکل گرفته و تاکنون نیززندگی در آن جریان دارد، فرصت بی نظیر برای جذب گردشگر است و ادامه حیات همدان از زمان شکل گیری این شهر تا امروز را نشان می دهد.
معرفی تاریخ و فرهنگ مردم ملایر در موزه لطفعلیان
خانه تاریخی لطفعلیان در ملایر بخشی از یک مجموعه مسکونی به یادگار مانده از دوره قاجار است که سازنده و مالک اولیه خانه مرحوم محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک بوده که در عصر فتحعلیشاه قاجار به واسطه رابطه خویشاوندی که به دربار داشته با بهره‌گیری از معماران زبده آن دوره اقدام به ساخت این مجموعه کرده است.
بخش‌های سه گانه این مجموعه شامل اندرونی، حسینیه، خانه و اصطبل. خانه کنونی و حسینیه بوده که بعدها توسط مرتضی خان لطفعلیان خریداری شد و کاربری مسکونی یافت.
این خانه در ۲ طبقه ساخته شده که سقف طبقه همکف پوشیده از طاق‌های آجری زیباست و پوشش طبقه فوقانی آن به صورت مسطح با تیر چوبی است.
زیباترین بخش بنا حوض‌خانه که با طاق‌نماهای زیبای آجری به شیوه چهار بخشی پوشیده شده است و جریان آب قنات و وجود ۲ حوض سنگی در کف، هوا و فضای بسیار خنک و فرح‌بخشی را برای گذر از گرمای تابستان برای ساکنان ایجاد کرده است.
از دیگر ویژگی‌های این بنا می‌توان به تزئینات لمبه کوبی چوبی در سقف طبقه اول و وجود درهای ارسی با شیشه‌ای الوان اشاره کرد.
خانه لطفعلیان، اکنون با کاربری موزه، معرف آداب و رسوم و تاریخ و فرهنگ مردم شهرستان ملایر است که در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۸۹۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاریخ و فرهنگ تویسرکان در دل خانه مسعودی
خانه مسعودی در مرکز شهر تویسرکان است که به استناد کتیبه موجود در این محل، تاریخ آن را ۱۲۹۲ هجری قمری و مقارن با عصر قاجار می دانند.
زیباترین بخش این بنا اتاق شاه نشین طبقه اول آن است در بالای دیوارهای آن تصاویری از شاهان کیانی تا عصر قاجار نقاشی شده است، آئینه کاری، گچبری های برجسته و نقاشی های دیواری گل و بوته و انسان بالدار از جمله تزئینات این بخش از بنا است.
خانه مسعودی «موزه تاریخ و فرهنگ تویسرکان» را در دل خود جای داد است، در این موزه که در سال ۱۳۸۹ راه اندازی شد، وسایل و اشیایی با قدمت دیرینه بخصوص از دوران قاجار تا دوره معاصر قرار دارد و در سال ۷۷ و به شماره ۲۲۴۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موزه مردم شناسی سیدجمال الدین اسدآبادی با ۵۰۰ اثر
موزه مردم شناسی اسدآباد یک مکان فرهنگی که در محله سیدان در مجتمع فرهنگی سید جمال قرار دارد و ساختمان آن را بر روی خرابه‌های خانه قدیمی سید جمال الدین اسدآبادی ساخته‌اند.
سید جمال الدین اسدآبادی مردی متفکر و آزادی‌خواه بود که برای اهداف و آرمان‌های خود به کشورهای مختلفی سفر می‌کرد.
در میان حیاط موزه مردم شناسی اسدآباد، بنای یادبود سنگی خودنمایی می‌کند که به پاس زحمات و تلاش‌های آزادی خواهانه سید جمال الدین اسدآبادی توسط انجمن آثار ملی ایران ساخته شده است.
در موزه مردم شناسی سید جمال الدین اسدآبادی ۵۰۰ اثر از دوران‌های اشکانی، صفوی و معاصر به معرض نمایش عموم گذاشته‌اند که می‌توان به ادوات کشاورزری، پوشاک، البسه، وسایل آشپزخانه، قلیان، کرسی، قفل‌ها و چراغ‌های قدیمی اشاره کرد.
همچنین در این موزه ۳۰ قطعه عکس قدیمی و ماکت‌هایی نیز به منظور آشنایی بازدیدکنندگان با فرهنگ و رسوم مردم این دیار به چشم می‌خورد که مردان و زنان را با لباس‌های محلی زیبا در حال انجام امور روزانه نشان می‌دهد.
موزه مردم‌شناسی حمام حاج‌آقا تراب
حمام حاج آقا تراب یا حمام دوقلو که در محله علی آباد و بافت قدیمی شهر نهاوند قرار دارد نمادی از هنر ایرانی اسلامی است که درسال ۱۲۳۰ و در زمان ناصرالدین شاه قاجار بنا نهاده شد و گردشگران از این بنا بازدید می کنند.
علت شهرت آن به حمام دو قلو در این است که حمام از دوقسمت تشکیل شده و قسمت اول دارای سردینه و گرمینه بزرگ بوده و فقط مورد استفاده رجال، اشراف و شاهزادگان قرار می گرفته و قسمت دوم همان حمام که آن هم به نوبه خود دارای سردینه و گرمینه بوده (ولی در ابعاد کوچک) ویژه افراد عادی و طبقات پایین جامعه بوده است.
بر هلالی بالای ستون های حمام تصاویر زیبایی از شاهنامه نقش بسته است که گویای داستان جنگ رستم با دیو سفید است. این تصاویر با هفت رنگ، صحنه هایی از داستان شاهنامه را نشان می دهد که به طرز ماهرانه ای کاشی کاری شده است، قسمت رخت کن حمام نیز با گچ بری های اسلیمی، به زیبایی تزیین شده است.
حمام حاج آقا تراب در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت و با اعتبار ۴۰۰ میلیون ریال به موزه مردم شناسی تبدیل شده است.
با تفکیک دو بخش زنانه و مردانه و تزیین آنها با ماکت های مجزا، در بخش مردانه مراسم شستشو به نمایش گذاشته شده و در بخش زنانه مراسم حنابندان یک عروس به تصویرکشیده شده است.
معرفی فرهنگ غنی نهاوند با نمایش ۸۰ اثر
موزه تاریخ و فرهنگ شهرستان نهاوند که نمونه کوچکی از تاریخ غنی و پرافتخار مردم این شهرستان در دوره‌های مختلف را در دل خود جای‌داده است در ایام مختلف پذیرای علاقه‌مندان به هنر و فرهنگ است.
این موزه در فضایی به مساحت ۲۵۰ متر در یکی از خانه های قدیمی در مرکز شهر و در فاصله ۲۰۰متری شرق مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی در دوطبقه ساخته و آثاری از دوره‌های مختلف تاریخی که از نقاط مختلف نهاوند کاوشگری شده در معرض دید مردم قرار گرفته است و سالانه چندین هزار نفر از این موزه بازدید می‌کنند.
این موزه در بخش دوره پیش از تاریخ یعنی هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد مسیح، بخش اسلامی و بخش معاصر و فرهنگ نهاوند آثار تاریخی و گردشگری را برای نخستین بار در معرض گردشگران قرار می دهد و بیش از ۸۰ اثر از دوره‌های مختلف تاریخ قرار دارد که قدمت چند هزارساله و غنی شهرستان نهاوند را به‌خوبی نشان می‌دهد.
در این موزه همچنین آثاری از سه دوره پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی قرار دارد که موردتوجه بازدیدکنندگان است و در بخشی از این موزه تندیس مفاخر مذهبی شهرستان نهاوند در عصر معاصر قرار دارد که نشان‌دهنده اثرگذار بودن این شخصیت‌های ملی در رویدادهای تاریخ معاصر کشور است.
موزه شهدای نهاوند تداعی گر دوران دفاع مقدس
موزه شهدا نهاوند به عنوان اولین موزه شهدا در استان است که به صورت مشترک با همکاری میراث فرهنگی و بنیاد شهید افتتاح شده است.
این بنا از ابنیه واجد ارزش و تاریخی شهر نهاوند است که قدمت آن به دوره قاجار می رسد و شامل دو سالن که از طاق و گنبد تشکیل شده است و دارای دو ورودی در ضلع جنوبی است که ما بین این ورودی ها طاق نماهایی با تزئینات آجری خفته راسته، مسطح و برجسته قرار گرفته که از نوع طاق جناقی و به شماره ۳۳۷۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
در دوران هشت سال دفاع مقدس بعضی از اجساد شهدای گرانقدر در این مکان غسل داده شده است و با توجه به نیاز موزه شهدا در شهرستان نهاوند در خرداد ماه سال ۱۳۹۲ با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان و بنیاد شهید و امور ایثارگران شهرستان نهاوند اقدام به تاسیس موزه شهدا در غسالخانه قدیمی کرده است.
موزه شهدا از سه بخش شامل تابلوهایی از عکس شهدا، آثار به جا مانده از شهدا و نمایش فیلم هایی از شهدا است.
رشد ۱۲ درصدی بازدید از موزه‌های همدان
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان در خصوص آمار بازدید از موزه های استان به خبرنگار ایرنا گفت: ۵۵۷ هزار و ۲۰۲ گردشگر در هشت ماهه امسال از اماکن و موزه‌های استان بازدید کردند که این تعداد بازدید نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۲ درصد افزایش نشان می دهد.
محسن معصوم علیزاده، جذب گردشگران خارجی را از اولویت های اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی همدان برشمرد و اظهار کرد: از این تعداد بازدید کننده ۸۲۶ گردشگر خارجی و ۵۵۶ هزار و ۳۷۶ بازدید کننده ایرانی از موزه های این استان بازدید کردند.
آرامگاه بوعلی سینا در صدر بازدیدها
وی ادامه داد: در این مدت ۲۰۹ هزار و ۶۷۴ بازدید از آرامگاه بوعلی سینا، ۱۰۵ هزار و ۶۲۷ بازدید از آرامگاه باباطاهر، ۱۰۵ هزار و ۶۲۷ بازدید از موزه هگمتانه، ۱۹ هزار و ۴۵۲ بازدید از گنبد علویان ثبت شده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان افزود: هفت هزار و ۱۹۱ بازدید از موزه تاریخ و فرهنگ ملایر، چهار هزار و ۱۴۴ بازدید از ارگ نوشیجان، سه هزار و ۹۷۲ بازدید از موزه حمام حاج آقا تراب نهاوند، هزار و ۷۶۵ بازدید از موزه تاریخ فرهنگ تویسرکان، پنج هزار و ۶۷۵ بازدید از آرامگاه میررضی الدین آرتیمانی و هزار و ۵۰۷ بازدید از موزه تاریخ فرهنگ اسدآباد در این مدت صورت گرفته است.
وی اظهار کرد: در موزه تخصصی باستانشناسی موزه هگمتانه آثار تاریخی و باستانشناسی که از کل استان کشف شده و آثار از دوره های هخامنشی، اشکانی، دوره های عصر آهن، دوره سلجوقی و قاجار به نمایش گذاشته شده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان افزود: موزه بوعلی سینا در راستای طب و علوم پزشکی فعالیت دارد آثاری که نمایش داده می شود مرتبط با آثار پزشکی بوعلی سینا است.
معصوم علیزاده افزود: موزه شهرستان ها شامل موزه ملایر، تویسرکان، اسدآباد به عنوان موزه تاریخ و فرهنگ شهرستان فعالیت دارند که آثار مرتبط با خود شهرستان به نمایش گذاشته شد ه است
وی ادامه داد: موزه مردم شناسی حمام حاج آقا تراب در نهاوند موزه با ارزشی است که نحوه زندگی، آداب و رسوم شهرستان و منطقه را به نمایش گذاشته است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان، موزه های مرتبط با دیگر دستگاه ها شامل موزه آمادای، موزه تاریخ طبیعی، باغ موزه دفاع مقدس (منحصر به فرد ترین موزه های استان) است.
معصوم علیزاده اظهار کرد: از موزه های خصوصی استان می توان موزه مشاغل در محوطه گنبد علویان و نیز موزه همه کسی با عنوان موزه پهلوانی را نام برد.
وی یادآور شد: تامین و نگه داری سایت موزه مشارکتی میدان امام خمینی(ره) براساس تفاهم نامه منعقد شده برعهده شهرداری است و برهمین اساس تجهیز ساختمان، هزینه نگه داری و تامین نیروی انسانی راهنمای موزه، حفاظت و حراست از آن برعهده شهرداری و اشیایی آن مربوط به اداره کل میراث فرهنگی است.
رهاورد:
موزه های همدان تکامل بخش زنجیره گردشگری این شهر و دیار بوده که تماشای آنها به گردشگرانی که به دیار هگمتانه سفر می کنند پیشنهاد و توصیه می شود.
با وجود موزه های متنوع در همدان و سایر شهرهای این استان، به نظر می رسد این اماکن آنطور که باید و شاید مورد معرفی قرار نگرفته اند و باید از سوی متولیان به ویژه میراث فرهنگی بیشتر معرفی شود.
نظر شما