به گزارش ایرنا، شب یلدا بهانه‌ای است که زمستان را بهار زندگی کنیم؛ چه سخاوتمند است پاییز که شکوه بلندترین شب آن را پیشکش زمستان می‌کند.
یلدا به ما می‌آموزد زندگی آنقدر کوتاه است که باید یک دقیقه بیشتر بودن آن را با شب‌نشینی و دورهمی جشن گرفت. همانطور که خزان به آخرین روز خود می‌رسد یلدا نیز به ما درس می‌دهد هیچ زمستانی ماندنی نیست و یک روز در آخرین شب زمستان، فرارسیدن نوروز را بهانه شادباش و جشن قرار می‌دهیم.
یکی از سنت‌های حسنه شب یلدا صله رحم و تازه کردن دیدارها و جمع شدن اعضای خانواده در منزل بزرگترها است اقدامی که به گفته امیرالمومنین علی(ع)، نعمت‌ها را فراوان می‌کند و سختی‌ها را از بین می‌برد.
در دیار گلستان هم مردم با آداب و رسوم مختلف که از نیاکان به یادگار مانده یلدا را به عنوان شب گرم مهربانی در خاطرات خود جاودانه می‌کنند و با پخت غذاهای سنتی گرفته تا خرید لباس برای نوعروسان و پخت نان و دیگر غذاها و شیرینی‌های سنتی به استقبال بلندترین شب سال می‌روند.
در استان گلستان که به رنگین کمان اقوام معروف است بیش از ۱۶ قوم زندگی می‌کنند که هر یک با آداب و رسوم ویژه خود، بلندترین شب سال را جشن می‌گیرند.
یکی از اقوام ساکن در گلستان طبری‌ها هستند که در این شب آداب و رسوم جذاب و گوناگونی دارند.
پژوهشگر و مترجم فرهنگ و زبان طبری در این باره به ایرنا با بیان اینکه بدعت و تحریف، قاتل فرهنگ جوامع و آداب و رسوم کهنه است، اظهار کرد: حافظ‌خوانی یکی از بدعت‌های شب یلدا است، با وجود آنکه شب‌چله چندین هزار سال قدمت دارد اما حافظ‌خوانی را یکی از آداب و رسوم این شب معرفی می‌کنند حال آنکه حافظ در قرن هشتم ه-ق دیده به جهان گشود.
محمدمهدی کمالی با بیان اینکه در گذشته فال کِلا یا فال کوزه یکی از رسوم طبری‌ها در شب یلدا بود، افزود: مردم در این کوزه تعدادی گردو می‌ریختند و پس از نیت کردن، دست خود را به درون کوزه می‌بردند و یک گردو را بیرون می‌آوردند اگر گردوی خارج‌شده سالم و باکیفیت بود از آن فال به نیکویی تعبیر می‌شد.
وی تاکید کرد: چله در زبان طبری به معنی زایش و متولد شدن است طوری که مردم این قوم، شاخه جدید درختان را دار چله می‌نامند و معتقدند شب یلدا شب تولد فرشته نگهبان و یا موکل فروغ و روشنایی به نام میر است که در این شب، روشنایی بر تاریکی فائق می‌آید برای همین شب یلدا در بین طبری‌ها به چله‌شو شهره است.
پژوهشگر و مترجم فرهنگ و زبان طبری به تنقلات ویژه شب یلدا اشاره کرد و گفت: بادام، پسته، گرده(آغوز) و خوراکی‌های محلی مانند پشت‌زیک و آرد حلوا از جمله تنقلات رایج طبری‌ها در چله‌شو است.
وی قاشق‌زنی را رسم دیگر طبری‌ها در شب چله دانست و توضیح داد: قاشق‌زنی یک سنت دیرینه شب یلدا است. ماهیت لگن‌زنی و قاشق‌زنی در فرهنگ طبری‌ها به این دلیل است که معتقدند دیو تاریکی، دیو روشنایی را در بند خود نگه داشته است و رسومی مانند قاشق‌زنی و ایجاد سر و صدای ناشی از آن موجب می‌شود تا دیو تاریکی بترسد و جای خود را به دیو روشنایی بدهد.
پژوهشگر و تاریخ‌نگار گلستانی نیز در این باره به ایرنا گفت: در فرهنگ ایرانی، آخرین شب پاییز را شب چله و در فرهنگ اروپایی چنین شبی را شب یلدا می‌نامند و از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی‌ها است.
قربانعلی جعفری ادامه داد: شب چله یک شب اجتماعی است که در آخرین شب پاییز هر ساله توسط اقوام مختلف ایرانی گرامی داشته می‌شود. در تمدن ایرانی آیین‌ها و مراسم‌های مذهبی و ملی مختلفی وجود دارد و در طول یک سال شمسی از دوره پیش از اسلام، آیین‌ها و فرهنگ‌های مختلفی از تمدن پارسیان و ایرانیان بر جای مانده که برخی از این آداب و رسوم منسوخ شده و برخی دیگر باقی ماندند.
وی اظهار کرد: هر ساله پس از برداشت محصولات کشاورزی، جشن‌هایی مانند جشن انار، انجیر، زعفران و توت فرنگی برگزار می‌شود اما به جز این جشن‌ها، جشن‌های دیگری مانند چهارشنبه‌سوری، سِپَندارمَذگان و امثال آن وجود دارد که به آیین و سنت فرهنگ ایرانی‌ها برمی‌گردد.
پژوهشگر و تاریخ‌نگار گلستانی تاکید کرد: جشن شب چله به عنوان جشن کهن ایرانی‌ها پس از ظهور اسلام با آموزه‌های دینی عجین شده و در این شب صله رحم یکی از سفارش‌های پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به قوت خود باقی است.
جعفری گفت: گرچه فرهنگ و خرده‌فرهنگ‌ها به دلیل وجود رسانه‌های جمعی و پیشرفت شبکه‌های مجازی در حال یکی شدن هستند جشن شب یلدا از آیین‌های فراموش‌نشدنی در بین اقوام ایرانی است.
به گفته وی؛ یلدا در بین طبری‌زبان‌ها حداقل پنج هزار سال قدمت دارد و مردم قوم طبری درچله‌شو با پهن کردن سفره‌های رنگی از هندوانه، انار، کندس یا ازگیل وحشی، ولیک، گردو و غیره به استقبال شب یلدا می‌روند.
پژوهشگر و تاریخ‌نگار گلستانی آغوز حلوا را مهم‌ترین غذای طبری‌های ساکن گلستان در چله‌شو برشمرد و افزود: برشتک یا مار مرده، پشت زیک، کدو پلو یا کَئی پِلا، فسنجان با گوشت اردک، لبو، باقالی پلو از دیگر غذاها و تنقلات مرسوم طبری‌ها در چله‌شو است.
جعفری افزود: یکی از رسوم طبری‌ها که در دیگر اقوام هم دیده می‌شود بُردن هدایای یلدایی برای برای دخترانی است که نامزد دارند. در این رسم از طرف داماد برای نوعروس «خرجی» فرستاده می‌شود و داماد تمام چیزهایی که برای شب چله لازم است به اضافه مرغ و ماهی در یک خوانچه می‌چیند و بعد از غروب آفتاب به خانه عروس می‌فرستد.
به گزارش ایرنا، شب یَلدا که در فرهنگ های مختلف ایران زمین به شب چلّه، چله نشینی، شب چراغ، شو چله و شب چره هم معروف بوده، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که به بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر(آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود.
این آیین باستانی در سال ۱۳۸۷ شمسی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و این میراث نیاکان پاک این سرزمین کهن به‌عنوان نوزدهمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو در پرونده‌ای مشترک میان ایران و افغانستان ثبت جهانی شد.
شب یلدا، آیین اصیل به جای مانده از تاریخ چند هزار ساله ایران به شمار می‌رود که سکونت اقوام گوناگون در گلستان با خرده فرهنگ‌های متفاوت و متنوع، بر جذابیت‌های این سنت باستانی افزوده است.
نظر شما