به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، «جایزه ادبی جلال آل‌احمد» در سال ۱۴۰۳ به هفدهمین دوره خود می‌رسد، البته امید است که این جایزه مانند دوره‌های قبل در دی ماه برگزار شود، زیرا تغییرات مدیران و مسئولان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اجرای همه بخش‌های برگزاری این جایزه را مانند سایر رویدادهای وابسته به این وزارتخانه به تاخیر انداخته است. برای مثال سیدعباس صالحی طی حکمی مسعود کوثری عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران را ۳۰ آبان ۱۴۰۳به عنوان دبیر علمی هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد منصوب کرد، این در حالی است که در شانزدهمین دوره، وزیر فرهنگ وقت، هفتم آبان ۱۴۰۲ گلعلی بابایی را به عنوان دبیر علمی شانزدهمین دوره «جایزه ادبی جلال آل‌احمد» منصوب کرده بود.
اما مساله دیگری که آثار منتخب این جشنواره با آن مواجه هستند، میزان مقبولیت اجتماعی است. آیا این جایزه هم‌زبان و هم‌دوره با نیازهای ادبی جامعه است؟ در گفت‌وگو با گلعلی بابایی دبیر علمی شانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال به دنبال پاسخ این سوال‌ها بودیم.
پیش از این ابعاد دیگری از جایزه جلال مانند تاثیر سلیقه دولت‌های مختلف بر انتخاب افراد برگزیده و روند انتخاب آثار در مصاحبه با احمد شاکری نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی مورد بررسی قرار گرفته بود، آن مصاحبه را می‌توانید اینجا بخوانید.
تغییر مدیریت‌ها در انجام کارها وقفه ایجاد می‌کند
به نظر شما در هفدهمین دوره آثار ارسال شده به دبیرخانه در مدت زمان کمتری بررسی خواهند شد؟
داوران با رأی‌گیری کاملاً آزاد، امّا محرمانۀ اعضای کمیته علمی انتخاب می‌شوند که در این رأی‌گیری دبیر علمی هم فقط یک رأی دارد
من که در جمع دوستان داور حضور ندارم امّا به هرحال این تغییر مدیریت‌ها در پیشبرد کارها بی‌تأثیر نیستند و ایجاد وقفه می‌کنند.
آیا ممکن است درباره روند انتخاب داوران این جایزه در هر دوره توضیح دهید؟ آیا ویژگی و تخصص مورد نظر برای داوران در هر دولت تغییر می‌کند؟
انتخاب داورانِ چهار بخش اصلی جایزه ادبی جلال، اصلاً ارتباط مستقیم به دبیر علمی این جایزه ندارد. بلکه داوران با رأی‌گیری کاملاً آزاد، امّا محرمانۀ اعضای کمیته علمی انتخاب می‌شوند که در این رأی‌گیری دبیر علمی هم فقط یک رأی دارد. اینکه آیا ویژگی و تخصص مورد نظر برای داوران در هر دولت تغییر می‌کند یا خیر؟ باید عرض کنم که من چنین چیزی را مشاهده نکردم. امّا چون در کمیته علمی افراد با گرایش‌ها و دیدگاه‌های مختلف سیاسی حضور دارند، ممکن است این تنوع گرایشات سیاسی در انتخاب داورها هم بی‌تاثیر نباشد. به این ترتیب این امکان وجود دارد که انتخاب‌ها آثار هم در معرض چنین آفاتی قرار بگیرند.
هیچ اعمال نفوذی برای برگزیده شدن آثار انجام نمی‌شود
به نظر شما سلیقه داوران تا چه اندازه روی انتخاب افراد برگزیده تأثیر دارد؟ آیا اساسنامه یا ضوابط خاصی برای نحوه انتخاب آثار برتر وجود دارد؟
هیچ اعمال نفوذی برای برگزیده شدن یا نشدن این اثر یا آن اثر انجام نگرفته است
ابتدا باید عرض کنم که دبیرخانه جایزه ادبی جلال با استناد به مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادوار گذشته پیرامون این جایزه، اقدام به طراحی برگه داوری برای چهار بخش اصلی جایزه و متناسب با هر بخش کرده است. لذا داوران پس از غربالگری‌ها و ریزش‌های اولیه، آثار راه یافته به مراحل بعدی را بر مبنای سؤالات تخصصی هر کدام از این برگۀ داوری‌ها مورد ارزیابی قرار داده، امتیازبندی می‌کنند. سپس انتخاب اثر برگزیده یا شایسته تقدیر در جلسه پایانی با حضور دبیر علمی و یکی از اعضای کمیته علمی صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی هرچند بعید است که سلیقه داوران تأثیرگذار باشد، امّا شاید هم در بعضی ادوار چنین اتفاقاتی افتاده باشد.
امّا بنده که خودم سه دوره داور بخش مستند بودم و یک دوره هم دبیر علمی، شهادت می‌دهم که هیچ اعمال نفوذی برای برگزیده شدن یا نشدن این اثر یا آن اثر انجام نگرفته است.
نگاه داوران با نگاه عامۀ مردم متفاوت است
به نظر شما آثاری که در دوره‌های قبل توسط جایزه جلال انتخاب شده است، تا چه اندازه مورد قبول جامعه بود و توسط مردم پذیرفته شد؟
متأسفانه این معضل در کشور ما وجود دارد که آثار برگزیده در انواع جشنواره‌ها اعم از: کتاب، فیلم، تئاتر و... کمتر مورد اقبال مخاطبان قرار می‌گیرند. به عبارتی نگاه داوران با نگاه عامۀ مردم متفاوت است و آنچه داوران می‌پسندند برای مردم کمتر جذابیت دارد. البته این هم مطلق نیست و بسیاری از آثار برگزیدۀ جایزه جلال در زمره کتاب‌های پرفروش قرار دارند. مثل:
آثار برگزیده در انواع جشنواره‌ها اعم از: کتاب، فیلم، تئاتر و... کمتر مورد اقبال مخاطبان قرار می‌گیرند
کتاب «آب هرگز نمی‌میرد» نوشته حمید حسام.
کتاب «نامیرا» نوشته صادق کرمیار.
کتاب «رهش» نوشته رضا امیرخانی.
کتاب «بابا رجب» نوشته نسرین رجبپور.
کتاب «ر» نوشته مریم برادران.
کتاب «بیروط» نوشته ابراهیم اکبری دیزگاه.
و آثاری دیگر که حالا شاید من به خاطر ندارم.
برگزاری اختتامیه جایزه جلال آل‌احمد به آمادگی وزارت فرهنگ بستگی دارد
همواره اختتامیه جایزه جلال در دی‌ماه برگزار می‌شود، با توجه به تغییراتی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رخ داد، هنوز درباره فعالیت دبیرخانه اطلاعاتی در دست نیست، آیا شما اطلاعی دارید و می‌توانید درباره این دوره و برنامه‌های آن توضیحاتی ارائه کنید؟
تا آنجا که اطلاع دارم و رسانه‌ای هم شد، دبیر علمی هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال تعیین و مسعود کوثری کارش را هم با همکاری اعضای کمیته علمی شروع کرده است. البته دبیرخانه جایزه، به شکل خودکار از ماه‌ها قبل کار انتشار فراخوان را پیش می‌برد و کلیه آثار منتشر شده در سال ۱۴۰۲ را جمع‌آوری کرده و داوران هم مشغول ارزیابی آثار هستند.
امّا اینکه آیا واقعاً در دی‌ماه اختتامیه این جایزه برگزار خواهد شد یا خیر به میزان آمادگی وزارت فرهنگ و ارشاد و اعلام ختم مرحله داوری بستگی دارد.
نظر شما